Trzeźwość w pracy – czy można badać wszystkich?

“Pani Moniko, poniedziałek – wiadomo. Małpka z rana musi być… W naszej niewielkiej miejscowości to już jest istna plaga! Dlatego Prezes ma zamiar przeprowadzenia prewencyjnych badań trzeźwości wszystkich pracowników. Wszystkich. Nie tylko wybranych. Pytanie tylko, czy to jest legalne? Czy można badać wszystkich? U nas większość załogi to panowie. A jeżeli można (a bardzo na to liczę), to gdzie i jak to zapisać? Pomocy! Nie działa prośba, to może zadziała groźba…“
Napisała do mnie Ania [imię zmienione], księgowa z okolic Opola

Jak wdrożyć procedurę kontroli trzeźwości w zakładzie pracy?

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami zawartymi w art. 22(1c) § 10 Kodeksu pracy, kontrola stanu trzeźwości może być przeprowadzana przez pracodawcę w sposób ustalony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, o ile pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Ustalając procedurę badania stanu trzeźwości pracowników pracodawca może uwzględnić dopuszczalność prewencyjnego zbadania wszystkich pracowników.

Pracodawca chcący wprowadzić do zakładu pracy kontrolę trzeźwości, powinien określić:

• grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości,
• sposób przeprowadzania takiej kontroli, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli,
• czas i częstotliwość przeprowadzania kontroli.

Kiedy poinformować pracowników o wdrożeniu kontroli trzeźwości?

O wprowadzeniu takiej kontroli pracodawca jest zobligowany poinformować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy nie później niż na 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. W przypadku zatrudnienia pracownika objętego kontrolą trzeźwości, pracodawca powinien przekazać mu przed dopuszczeniem do pracy informacje dotyczące zasad przeprowadzania takich kontroli w postaci papierowej lub elektronicznej.

Rekomendacje Społeczności Pasjonatów Kadr, Płac i HR

W dniu 21.02.2023 r. została wprowadzona do Kodeksu pracy i weszła w życie regulacja uprawniająca pracodawcę do samodzielnej prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę oraz osób świadczących pracę w ramach umowy cywilnoprawnej czy też osób samozatrudnionych, świadczących pracę w ramach kontraktu B2B zgodnie z art. 22 (1h) Kodeksu pracy. Pracodawca może objąć kontrolą de facto wszystkich pracowników zatrudnionych w danym zakładzie pracy ze wszystkich działów, bez względu na zajmowane stanowisko pracy, ponieważ kontrola ma związek z bezpiecznymi i higienicznymi warunkami pracy, które pracodawca jest zobowiązany zapewnić każdemu pracownikowi. Ponadto zatrudniając nowego pracownika pracodawca jest obowiązany, przed dopuszczeniem go do pracy, przekazać wszelkie informacje dotyczące zasad i metod kontroli trzeźwości w formie papierowej lub elektronicznej. Co więcej, prewencyjną kontrolą trzeźwości mogą zostać objęci również zleceniobiorcy oraz osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Zapewnienie bezpieczeństwa pracy pracownikom jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy. Aby zapobiec sytuacjom, w których pracownicy podejmują pracę po spożyciu alkoholu, pracodawca będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa w zakładzie pracy może przyjąć pewne rozwiązania, które pozwolą uniknąć takich sytuacji. Jednym z nich może być opracowanie i wdrożenie w zakładzie pracy procedury kontroli trzeźwości pracowników.

Procedura badań trzeźwości powinna zostać ustalona np. w regulaminie pracy lub innym wewnątrzzakładowym akcie. Powinno się w nim znaleźć m.in. gdzie, kiedy, kto oraz w jaki sposób będzie przeprowadzać badanie. Należy także wskazać grupy pracowników oraz jakie konsekwencje może spowodować np. dodatni wynik badania.

Należy pamiętać, iż kontrola trzeźwości powinna być przeprowadzona w taki sposób, aby nie naruszyć godności oraz innych dóbr osobistych pracownika (Art. 221c pkt 2).

Ustawodawca nie określił jakie konkretnie grupy pracowników mogą lub powinny być objęte kontrolą trzeźwości. Kodeks pracy w art. 221c pkt 1 wskazuje: „jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia”.

Jeżeli pracodawca ma przesłanki, żeby kontrolą trzeźwości objąć wszystkich pracowników i przygotuje odpowiednią procedurę, zakupi odpowiedni sprzęt oraz przeszkoli do tego ludzi, to nie widzę negatywnych przesłanek do takiego działania. Należy też pamiętać, iż pracownicy powinni zostać o tym wcześniej poinformowani (art. 221c pkt. 11): “o wprowadzeniu kontroli trzeźwości, o którym mowa w § 10, pracodawca informuje pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania”.