Udostępnianie muzyki w pociągach i samolotach

Stan faktyczny

Spory w Rumunii dotyczyły: po pierwsze nieuiszczenia przez spółkę transportu lotniczego B opłat na rzecz organizacji zajmującej się zbiorowym zarządzaniem prawami autorskimi w zakresie muzyki za rozpowszechnianie muzyki na pokładzie pasażerskich statków powietrznych; po drugie – nieuregulowania opłat z tytułu udostępniania w pociągach urządzeń, które mogą być wykorzystywane do publicznego udostępniania utworów muzycznych przez spółkę przewozu kolejowego dla organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi producentów fonogramów.

Publiczne udostępnianie

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 167, s. 10) państwa członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając w to podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, iż osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie.

Ze względu na to, iż w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE nie sprecyzowano pojęcia „publiczne udostępnianie”, TSUE wskazał, iż należy ustalić jego znaczenie i zakres w świetle celów, do jakich zmierza ta dyrektywa, oraz kontekstu, w jakim został umieszczony ten przepis (wyrok TSUE z 7.8.2018 r. Renckhoff, C-161/17, Legalis, pkt 17).

Trybunał wielokrotnie podkreślał, iż pojęcie „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE łączy w sobie spełnienie dwóch kumulatywnych przesłanek, a mianowicie zaistnienia czynności udostępnienia utworu i udostępnienia tego utworu publiczności, oraz wymaga przeprowadzenia oceny każdego konkretnego przypadku (wyrok TSUE z 2.4.2020 r., Stim i SAMI, C-753/18, Legalis, pkt 30). Aby dokonać takiej oceny, należy uwzględnić szereg uzupełniających się, niemających samodzielnego charakteru i współzależnych od siebie kryteriów. Wśród tych kryteriów TSUE podkreślił, po pierwsze, nieodzowną rolę użytkownika i zamierzony charakter jego działania. Ten użytkownik dokonuje bowiem czynności udostępniania, gdy podejmuje działania – z pełną świadomością ich konsekwencji – mające na celu udzielenie swoim klientom dostępu do chronionego utworu, w szczególności w sytuacji, gdy wobec braku takich działań klienci ci nie mogliby co do zasady korzystać z nadawanego utworu (wyrok TSUE z 14.6.2017 r., Stichting Brein, C-610/15, Legalis, pkt 26).

Po drugie, TSUE wskazał, iż aby chronione utwory były objęte zakresem pojęcia „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE, powinny być rzeczywiście udostępnione publiczności (wyrok TSUE z 28.10.2020 r., BY (Dowód z fotografii), C-637/19, Legalis, pkt 25). Trybunał wyjaśnił, iż pojęcie „publiczność” odnosi się do nieokreślonej liczby potencjalnych odbiorców i zakłada ponadto dość znaczną liczbę osób (wyrok TSUE z 22.6.2021 r., YouTube i Cyando, C-682/18 i C‑683/18, Legalis, pkt 69, sprawy połączone). Pojęcie „publiczność” zawiera w sobie pewien minimalny próg, co wyklucza z zakresu tego pojęcia zbyt małą lub wręcz nieznaczącą liczbę zainteresowanych osób. Sąd odsyłający wskazywał, iż utwór będący przedmiotem postępowania głównego był rzeczywiście rozpowszechniany w połowie samolotów obsługiwanych przez B w trakcie lotów wykonywanych przez tego przewoźnika lotniczego. W związku z tym rozpatrywana publiczność składa się ze wszystkich grup pasażerów, którzy jednocześnie lub kolejno odbywali te loty. Zdaniem TSUE takiej liczby zainteresowanych osób nie można uznać za zbyt małą lub wręcz nieznaczącą.

Trybunał orzekł, iż art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE należy interpretować w ten sposób, iż rozpowszechnianie w środku transportu pasażerskiego utworu muzycznego jako muzyki tła stanowi publiczne udostępnianie w rozumieniu tego przepisu.

Wynagrodzenie

Trybunał przypomniał, iż dyrektywę 2001/29/WE powinno się interpretować zgodnie z adekwatnymi postanowieniami Traktatu WIPO o prawie autorskim (dalej: TPA), ponieważ dyrektywa 2001/29/WE zmierza do wdrożenia niektórych zobowiązań ciążących na Unii na mocy tej Konwencji (wyrok TSUE z 21.6.2012 r., Donner, C-5/11, Legalis, pkt 23).

Z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE wynika, iż państwa członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, iż osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie, lub też do zabraniania takiego udostępniania. Ponadto, zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 376, s. 28), w prawodawstwie państw członkowskich należy zapewnić, po pierwsze, wypłatę jednorazowego godziwego wynagrodzenia płatnego przez użytkownika, o ile fonogram opublikowany w celach handlowych lub zwielokrotnienie takiego fonogramu zostaną użyte do nadania przez środki bezprzewodowe lub w jakikolwiek sposób udostępnione publicznie, oraz, po drugie, podział tego wynagrodzenia między adekwatnych artystów wykonawców i producentów fonogramów. Zgodnie z orzecznictwem TSUE, jako iż prawodawca Unii nie wyraził odmiennej woli, pojęcie „publiczne udostępnianie” użyte w dwóch powyższych przepisach należy interpretować jako mające jednakowe znaczenie (wyrok TSUE z 17.6.2021 r., M.I.C.M., C-597/19, Legalis, pkt 41). Trybunał podkreślił, iż to pojęcie należy z pewnością rozumieć szeroko, w ten sposób, iż obejmuje ono każde udostępnianie utworu odbiorcom nieznajdującym się w miejscu, z którego udostępnianie pochodzi, a zatem każdą tego rodzaju publiczną transmisję lub retransmisję utworu, drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym nadawanie programów, skoro głównym celem dyrektywy 2001/29/WE jest zapewnienie autorom wysokiego poziomu ochrony.

Trybunał orzekł, iż art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE i art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE należy interpretować w ten sposób, iż zainstalowanie na pokładzie środka transportu sprzętu nagłaśniającego i, w danym wypadku, systemu umożliwiającego rozpowszechnianie muzyki tła nie stanowi publicznego udostępniania w rozumieniu tych przepisów.

Rozszerzanie ochrony

Trybunał orzekł już, iż przyznanie, iż państwo członkowskie może udzielić podmiotowi prawa autorskiego szerszej ochrony w drodze ustanowienia przepisu przewidującego, iż pojęcie publicznego udostępniania obejmuje większy zakres działań niż zakres przewidziany w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE, prowadziłoby do stworzenia różnic prawnych i w związku z tym, dla osób trzecich, do niepewności prawa (wyrok TSUE z 13.2.2014 r., Svensson i in., C-466/12, Legalis, pkt 34).

Trybunał orzekł, iż art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez sądy krajowe, które ustanawia wzruszalne domniemanie publicznego udostępniania utworów muzycznych, oparte na istnieniu systemów nagłośnienia w środkach transportu.

Komentarz