Ułatwienia dla technologii neutralnych emisyjnie

UE przygotowuje ofensywę na globalnym rynku technologii neutralnych emisyjnie. W najnowszym rozporządzeniu[1], kolejnym związanym z ideą REPowerEU, przewidziano szereg ułatwień. Idea ta wpłynęła także na ostatnie zmiany w polskich regulacjach dotyczących inwestycji fotowoltaicznych. Rozwiązania mają pobudzić oraz ułatwić inwestycje w tym obszarze, a przez to wzmocnić konkurencyjność europejskich przedsiębiorców i uniezależnić UE od dostaw technologii z zewnątrz, np. z Chin.

Technologie neutralne emisyjnie, czyli jakie?

Technologie neutralne emisyjnie to wymienione w rozporządzeniu technologie będące produktami końcowymi, konkretnymi komponentami lub konkretnymi maszynami używanymi głównie do wytwarzania tych produktów. Chodzi m.in. o technologie:

Jednym z najważniejszych punktów rozporządzenia jest usprawnienie procesów wydawania pozwoleń dotyczących projektów związanych ze wskazanymi technologiami. Dotyczy to m.in.: decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięć, pozwoleń na budowę, zezwoleń środowiskowych, pozwoleń w zakresie chemikaliów czy pozwoleń na podłączenie do sieci.

Specjalistyczny organ ma pomóc przedsiębiorcom

Do 30 grudnia 2024 r. każde państwo członkowskie musi wyznaczyć specjalny organ. Będzie on odpowiadać za ułatwianie i koordynowanie procesów wydawania pozwoleń dla projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie. Będzie również udzielał stosownych informacji, m.in. w zakresie kompletności złożonych przez projektodawcę dokumentów i przewidywanego terminu wydania decyzji. Informacje dotyczące procedowania projektów mają też być dostępne w Internecie.

Szczególne wsparcie przewidziane jest dla MŚP zaangażowanych w projekty. Państwa członkowskie mają im pomagać m.in. w informowaniu opinii publicznej w celu zwiększenia akceptacji społecznej dla projektu. Jest to istotne zwłaszcza w odniesieniu do projektów, które mogą budzić sprzeciw lokalnej społeczności, czyli związanych np. z biogazem czy atomem.

Przyspieszenie procedury produkcji technologii neutralnych emisyjnie

Zgodnie z nowymi przepisami, czas trwania procesu wydawania pozwoleń na produkcję technologii neutralnych emisyjnie nie może przekraczać, w przypadku budowy lub rozbudowy projektów o rocznej zdolności produkcji:

W przypadku technologii, których roczna zdolność produkcji nie jest mierzona w GW, czas procedowania pozwoleń nie może przekraczać 18 miesięcy.

Jeszcze krótsze terminy mają obowiązywać w przypadku strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej. Takie projekty spełniają dodatkowe kryteria, m.in. przyczynianie się do zwiększenia unijnej zdolności produkcyjnej w zakresie technologii neutralnych emisyjnie, w której UE jest w ponad 50% zależna od przywozu z państw trzecich.

Inny czas trwania procesu dla oceny oddziaływania na środowisko

Od wskazanych terminów przewidziano jednak wyjątki i przepisy szczególne. o ile dla inwestycji wymagana jest ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ), jej etapy nie są wliczane do czasu trwania procesu wydawania pozwoleń. Terminy mogą ulec wydłużeniu także wtedy, kiedy państwo uzna, iż proponowany projekt produkcji technologii neutralnej emisyjnie stwarza wyjątkowe ryzyko dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników lub ogółu społeczeństwa.

Jednocześnie, rozporządzenie przewiduje ulepszenia w razie konieczności przeprowadzenia OOŚ. Przykładowo ustala 45-dniowy termin (licząc od dnia złożenia wniosku) na wydanie przez wspomniany specjalistyczny organ opinii dotyczącej zakresu i stopnia szczegółowości informacji, jakie trzeba zawrzeć w raporcie OOŚ. Sama konkluzja w zakresie OOŚ powinna być wydana w terminie 90 dni od otrzymania wszystkich niezbędnych informacji i po zakończeniu konsultacji.

Uwzględnienie inwestycji w MPZP i innych planach

Aby ułatwić inwestycję w produkcję technologii neutralnych emisyjnie, krajowe organy odpowiedzialne za planowanie (np. Rada Miasta odpowiedzialna za uchwalanie MPZP) powinny uwzględnić w swoich planach zapisy dotyczące rozwoju takich projektów. Pierwszeństwo ich realizacji przyznaje się powierzchniom sztucznym i zabudowanym oraz terenom przemysłowym i zdegradowanym.

Technologie neutralne emisyjnie w zamówieniach publicznych

Rozporządzenie przynosi także istotne zmiany w zamówieniach publicznych.

Jeśli zamówienie obejmuje technologie neutralne emisyjnie, np. fotowoltaikę czy energetykę wiatrową, lub dotyczy robót budowlanych z ich wykorzystaniem, zamawiający stosują minimalne obowiązkowe wymogi zrównoważenia środowiskowego, ustalone w osobnym akcie wykonawczym KE do 30 marca 2025 r. Do 30 czerwca 2026 r. przepis ten stosuje się w ograniczonym zakresie, m.in. do zamówień o wartości co najmniej 25 mln EUR.

Doliny neutralności emisyjnej

Zgodnie z nowymi regulacjami, państwa członkowskie mogą tworzyć doliny neutralności emisyjnej, czyli obszary, które mają przyspieszyć zeroemisyjną działalność przemysłową. Doliny powinny powstawać na obszarach sztucznych, zabudowanych, przemysłowych lub zdegradowanych, a decyzja o ich utworzeniu podlega OOŚ. Tworząc konkretną dolinę, państwo ma jednocześnie wyznaczyć dla niej specjalny organ oraz specjalne środki na wspieranie w niej inwestycji prywatnych.

Piaskownice regulacyjne

Rozporządzenie umożliwia państwom tworzenie tzw. piaskownic regulacyjnych technologii neutralnych emisyjnie. Są to systemy, które pozwalają przedsiębiorstwom na testowanie innowacyjnych technologii w kontrolowanym środowisku rzeczywistym. W ramach piaskownic będzie można stosować odstępstwa prawne umożliwiające testowanie technologii, których przetestowanie w obecnym prawodawstwie nie jest możliwe, w ramach konkretnego planu opracowanego i monitorowanego przez adekwatny organ.

Większość przepisów rozporządzenia stosuje się od 29 czerwca 2024 r. Regulacje te powinny przyczynić się do znacznego przyspieszenia rozwoju technologii neutralnych emisyjnie w UE. Są też szansą dla polskich przedsiębiorców inwestujących w technologie wodorowe, słoneczne czy wiatrowe.

Jeśli planują Państwo inwestycje w technologie neutralne emisyjnie lub mają pytania dotyczące omawianych przepisów, czy potrzebują profesjonalnego wsparcia w zakresie szeroko pojętego prawa środowiskowego (w tym identyfikacji konieczności uzyskania różnego rodzaju decyzji) – zachęcamy do kontaktu.

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1735 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie ustanowienia ram środków na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu produkcji technologii neutralnych emisyjnie i zmieniające rozporządzenie (UE) 2018/1724 (Dz. Urz. UE L 2024/1735 z 28.06.2024), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=OJ%3AL_202401735.