Umowa darowizny – treść i przedmiot umowy + wzór

Umowa darowizny – zagadnienia ogólne

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku [por. art. 888 Kodeksu cywilnego].

Stronami umowy darowizny są:

• darczyńca – dający darowiznę;
• obdarowany – przyjmujący darowiznę.

Stroną umowy darowizny mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne, w tym także ułomne osoby prawne. Co szczególnie istotne, stroną obdarowaną może być również dziecko poczęte, ale jeszcze nieurodzone.

Celem darowizny jest nieodpłatne przysporzenie korzyści obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy. Tym samym darowizna polega na przeniesieniu na obdarowanego prawa własności, wierzytelności czy innego prawa zbywalnego o charakterze majątkowym.

Przedmiotem umowy darowizny mogą być wszystkie rzeczy i prawa dopuszczone do obrotu, przykładowo nieruchomość, przedsiębiorstwo, spadek, pieniądze, rzecz ruchoma w postaci np. samochodu, aparatu fotograficznego. Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

• gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;
• gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, iż w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Ogólnie ujmując darowizna jest:

• dwustronną czynnością prawną kauzalną, konsensualną, jednostronnie zobowiązującą i darmą;
• celem darowizny jest nieodpłatne przysporzenie korzyści obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy;
• darowizna dochodzi do skutku już w przypadku złożenia przez strony oświadczeń woli w formie pisemnej.

Forma umowy darowizny

Z uwagi na to, iż umowa darowizny jest umową dwustronną, to do jej zawarcia potrzebne jest złożenie oświadczeń woli przez dwie strony umowy, tj. obdarowanego i darczyńcę.

Co do zasady, oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, o ile przyrzeczone świadczenie zostało spełnione [tak art. 890 § 1 Kodeksu cywilnego].

Umowy darowizny wymaga, aby oświadczenie darczyńcy zostało złożone w formie aktu notarialnego. Należy niewątpliwie zapamiętać, iż niezachowanie formy aktu notarialnego oświadczenia darczyńcy prowadzi do nieważności bezwzględniej całej umowy darowizny.

Z kolei umowa darowizny może, ale nie musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego – istotne jest jednak zachowanie dla niej formy pisemnej. Niemniej, w myśl art. 890 § 2 Kodeksu cywilnego Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron. Regulacja ta w praktyce oznacza, iż gdy przepisy szczególne z uwagi na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy przez obie strony umowy, to zwykła forma pisemna nie znajdzie zastosowania, co doprowadzi do nieważności umowy. Przykładowo, jeżeli przedmiotem umowy darowizny będzie nieruchomość, to wymaga się, aby oświadczenie nie tylko darczyńcy było zawarte w formie aktu notarialnego, ale również i oświadczenie obdarowanego. Tym samym, umowa darowizny, w tymże przypadku musi zostać zawarta przed notariuszem.

W konsekwencji, w zakresie formy umowy darowizny, wskazać należy, że:

• oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego, co oznacza, iż oświadczenie obdarowanego może być skutecznie złożone w każdy sposób, który ujawnia dostatecznie wolę przyjęcia darowizny;
• gdy nie zostanie dochowana forma aktu notarialnego oświadczenia darczyńcy, to umowa darowizny staje się ważna, tylko w przypadku gdy przyrzeczone świadczenie zostało spełnione;
• jeśli przepisy szczególne z uwagi na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy przez obie strony umowy, to zwykła forma pisemna nie znajdzie zastosowania.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 1980 r., sygn. akt I CR 487/80 wskazał, iż Oświadczenie darczyńcy nie wymaga w świetle art. 890 § 1 k.c. formy aktu notarialnego. Przez „spełnienie świadczenia” należy rozumieć zarówno przypadki, w których zawarto umowę o skutkach tylko zobowiązujących i jednocześnie lub później spełniono świadczenie, jak też przypadki, w których zawarto umowę wywołującą podwójne skutki, tak iż rozporządzenie nastąpiło z mocy samej umowy.

Elementy umowy darowizny

Do obligatoryjnych elementów umowy darowizny należą:

• miejsce i datę sporządzenia umowy darowizny;
• oznaczenie stron, tj. darczyńcy i obdarowanego;
• określenie przedmiotu darowizny;
• oświadczenie darczyńcy odnośnie przedmiotu darowizny;
• oświadczenie darczyńcy i obdarowanego o darowiźnie i przyjęciu darowizny;
• określenie daty wykonania darowizny;
• postanowienia końcowe;
• podpisy stron.

Odpowiedzialność darczyńcy

Przepis art. 891 Kodeksu cywilnego stanowi, że:

• Darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa [por. § 1];
• Jeżeli darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie dopiero od dnia wytoczenia powództwa [por. § 2].

Odpowiedzialność darczyńcy z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania powstaje w tych wypadkach, gdy umowa wprawdzie dojdzie do skutku, ale gdy:

• darczyńca nie wykona przyrzeczonego świadczenia w ogóle lub
• wykona je w sposób niezgodny z treścią zobowiązania lub
• nieodpowiadający jego społeczno-gospodarczemu celowi, zasadom współżycia społecznego lub
• ustalonym zwyczajom.

Powyższa odpowiedzialność wynika z reguł wykonywania zobowiązań określonych w przepisie art. 354 Kodeksu cywilnego.

Jeżeli rzecz darowana ma wady, darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu przez to, iż wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich w czasie adekwatnym. Przepisu tego nie stosuje się, gdy obdarowany mógł z łatwością wadę zauważyć [por. art. 892 Kodeksu cywilnego].

Polecenie darczyńcy

Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie) [por. art. 893 Kodeksu cywilnego].

W umowie darowizny możliwe jest nałożenie na obdarowanego obowiązku konkretnego działania lub zaniechania – jest to tak zwane polecenie darczyńcy. Polecenie jest niczym innym jak zawartym w umowie nakazem darczyńcy, aby obdarowany ten podjął konkretne działanie lub zaniechał oznaczonych czynności. Przykładowo darczyńca może obciążyć obdarowanego obowiązkiem spełnienia oznaczonego świadczenia na rzecz osoby trzeciej, przez co czyni on tę osobę wierzycielem obdarowanego.

Przykład polecenia

Darczyńca, będący dziadkiem obdarowanego wnuka, przekazał mu w darowiźnie 300 000,00 zł, jednakże obciążył wnuka obowiązkiem zakupu mieszkania za tę kwotę. Polecenie będzie uznane za wykonane, jeżeli obdarowany rzeczywiście spożytkuje tę kwotę na zakup nieruchomości.

Gdy darczyńca wskazuje konkretne cele na jakie ma zostać przeznaczona darowizna, inne wykorzystanie jej przez obdarowanego uprawnia darczyńcę do żądania zwrotu darowizny, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, jako świadczenia nienależnego [tak Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2009 r., sygn. akt IV CSK 48/09]

Odmowa wypełnienia polecenia

Przepis art. 895 § 1 Kodeksu cywilnego jest przepisem umożliwiającym uwzględnianie wpływu zmiany stosunków przy ocenie dopuszczalności odmowy wypełnienia polecenia przez obdarowanego. Jednakże tego przepisu nie stosuje się do poleceń, które mają wyłącznie na celu korzyść obdarowanego. Zgodnie zatem z tą regulacją Obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia, o ile jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków.

Odwołanie darowizny

Odwołanie darowizny niewykonanej – art. 896 Kodeksu cywilnego

Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, o ile po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, iż wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Niedostatek darczyńcy – art. 897 Kodeksu cywilnego

Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Odwołanie darowizny wykonanej z powodu rażącej niewdzięczności – art. 898 Kodeksu cywilnego

Darczyńca może odwołać darowiznę choćby już wykonaną, o ile obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Wymóg udokumentowania dokonanej darowizny

Należy zapamiętać, iż aby móc uzyskać zwolnienie z podatku darowizny gotówkowej między osobami najbliższymi jest udokumentowanie wpłaty tych środków pieniężnych na rachunek płatniczy w sposób zapewniający identyfikację stron umowy. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2023 r., sygn. akt III FPS 3/22 wskazano, iż Wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d „w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (…) – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym”, należy rozumieć w ten sposób, iż warunkiem wystarczającym do skorzystania ze zwolnienia podatkowego uregulowanego w tym przepisie jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazany w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego.

Chcesz przekazać darowiznę w najbliższej rodzinie? Tutaj sprawdzisz, o czym powinieneś wiedzieć.

Wymóg udokumentowania dokonanej darowizny

Wzór umowy darowizny

Wzór umowy darowizny możesz pobrać tutaj

Umowa darowizny podsumowanie

Czynnością nieodpłatną (darmą) jest taka czynność, w której jedna ze stron dokonuje na rzecz drugiej strony przysporzenia i nie otrzymując w zamian korzyści majątkowej, stanowiącej ekwiwalent tego przysporzenia. Nieodpłatność świadczenia polega na tym, iż darczyńca nie otrzymuje w zamian za swoje świadczenie jakiegokolwiek świadczenia ekwiwalentnego od obdarowanego.

A jeżeli chcesz wiedzieć więcej na temat darowizna kryptowaluty i tego czy trzeba płacić podatek, to przejdź do tego artykułu.