Uprawnienia sądu odwoławczego w zakresie przeprowadzenia dowodów

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem SR w G. z 6.12.2021 r. T.P. został uznany za winnego sześciu czynów z: art. 286 § 1 KK i art. 270 § 1 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, za które przy uznaniu, iż czyny te stanowią ciąg przestępstw, wymierzona została za nie kara grzywny w wysokości 500 stawek dziennych po 50 zł każda, zaś na podstawie art. 91 § 2 KK wymierzona została kara łączna 500 stawek dziennych grzywny po 50 zł każda. Na podstawie art. 46 § 1 KK T.P. został zobowiązany do naprawienia szkody w całości przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych: Banku – kwoty 2000 zł, Z. sp. z o.o. z siedzibą w W. – kwoty 2000 zł, A. S.A. – kwoty 13 500 zł i I. sp. z o.o. z siedzibą w W. – kwoty 5000 zł.

Od powyższego wyroku oskarżony złożył apelację, w której zarzucił obrazę przepisu prawa w zakresie, w jakim Sąd orzekł o wysokości środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przypisanymi czynami, wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez orzeczenie obowiązku naprawienia szkody w postaci zapłaty na rzecz pokrzywdzonych kwot pomniejszonych o wysokość realnie naprawionej przez oskarżonego szkody, zgodnie z dokumentacją złożoną w toku postępowania.

Wyrokiem SO w G. zaskarżony wyrok został uchylony w zakresie orzeczenia o środku kompensacyjnym i sprawa w tej części została przekazana Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W pisemnych motywach orzeczenia Sąd ten wskazał, iż Sąd I instancji nie dokonał jakichkolwiek ustaleń w przedmiocie środka kompensacyjnego, co implikowało wydaniem wadliwego orzeczenia w tym zakresie, zaznaczając, iż Sąd odwoławczy byłby zmuszony do przeprowadzenia „w tej części postępowania w całości”.

Od tego wyroku skargę na podstawie art. 539a § 1 i 2 KPK złożył prokurator Prokuratury Rejonowej w R. Zarzucił rażące naruszenie przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 437 § 2 KPK, polegające na uchyleniu wyroku SR w G. z 6.12.2021 r. i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania bez wykazania potrzeby przeprowadzania na nowo przewodu sądowego w całości, w sytuacji gdy uchylenie orzeczenia miałoby w istocie dotyczyć jedynie określenia wysokości środków kompensacyjnych w postaci obowiązku naprawienia szkody przez skazanego T.P. wobec poszczególnych pokrzywdzonych. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania SO w G. w zaskarżonym zakresie.

W pisemnej odpowiedzi na skargę obrońca oskarżonego przychyliła się do stanowiska prokuratora.

Po rozpoznaniu skargi wniesionej przez prokuratora Prokuratury Rejonowej w R. SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SO w G. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN analiza akt niniejszego postępowania nakazywała uznać, iż skarga na wyrok SO w S. była oczywiście zasadna.

Zaskarżony wyrok został wydany z rażącym naruszeniem art. 437 § 2 zd. drugie in fine KPK. Powyższy przepis przewiduje zamknięty katalog podstaw uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, nakładając na sąd odwoławczy obowiązek merytorycznego orzekania, poza skatalogowanymi w nim przypadkami. Funkcją tego sądu nie jest powtórzenie postępowania dowodowego czy prowadzenie całego postępowania. Zwiększona apelacyjność postępowania drugoinstancyjnego nie tylko jednak pozwala, ale wręcz implikuje obowiązek ponowienia lub uzupełnienia materiału dowodowego w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla prawidłowego przeprowadzenia kontroli odwoławczej. W razie braku okoliczności wymienionych w art. 437 § 2 zd. drugie in fine KPK sąd odwoławczy w obliczu stwierdzenia uchybienia obowiązany jest dokonać zmiany zaskarżonego orzeczenia. Podstawę mogą stanowić tu zarówno dowody zgromadzone przez sąd I instancji, jak i dowody przeprowadzone przed sądem II instancji, z tym zastrzeżeniem, iż nie może to prowadzić do powtórzenia przewodu sądowego w całości. o ile więc stan dowodowy nie jest wystarczający do wydania wyroku reformatoryjnego i wymaga uzupełnienia przewodu sądowego, ale nie w całości, to sąd ad quem jest zobowiązany przeprowadzić dowody i wydać orzeczenie merytoryczne. Uprawnienia w zakresie przeprowadzenia dowodów pozostają na tej płaszczyźnie analogiczne jak przed sądem I instancji. Sąd odwoławczy może więc przeprowadzić dowód zarówno z osobowego źródła dowodowego, jak i ze źródła rzeczowego, może przeprowadzić dowody w sposób bezpośredni oraz w wypadkach wskazanych w ustawie – w sposób pośredni. Należy przy tym zaznaczyć, iż w przypadku gdy sąd odwoławczy zmienia zaskarżone orzeczenie, to w tym zakresie wchodząc w rolę sądu meriti, powinien dostosować treść rozstrzygnięcia do wymagań art. 413 § 1 pkt. 5 i 6 oraz § 2 pkt. 1 i 2 KPK, a treść pisemnego uzasadnienia wyroku – do wymagań art. 424 § 1 i 2 KPK (art. 458 KPK) – zob. np. postanowienie SN z 24.10.2017 r., V KK 265/17, Legalis.

Odnosząc powyższe uwagi do realiów niniejszej sprawy, nasuwa się oczywisty wniosek, iż nie wystąpiła żadna z enumeratywnie wskazanych w art. 437 § 2 zd. 2 KPK przesłanek do wydania orzeczenia kasatoryjnego. choćby sam Sąd II instancji wprost jej nie zwerbalizował, wskazując, iż „w tym zakresie należy przeprowadzić postępowanie w całości”, nie wspominając już o tym, iż jako podstawę prawną uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wskazał art. 454 § 1 KPK. Z pisemnych motywów orzeczenia ewidentnie wynika, iż podstawą skasowania wyroku Sądu I instancji było zaniechanie poczynienia wnikliwych ustaleń w zakresie wysokości szkody, determinującej prawidłowość orzeczenia wydanego na podstawie art. 46 § 1 KK. W odniesieniu do tego uchybienia zawarte zostały też wskazania co do niezbędnego zakresu uzupełnienia postępowania dowodowego, które miałoby za cel ustalenie takiej wysokości szkody, która będzie odzwierciedlała stan istniejący w chwili orzekania, jak również uwzględni klauzulę antykumulacyjną (art. 415 § 1 KPK).

Komentarz