Uruchomienie systemu kaucyjnego dopiero w 2025 r.

Zmiany w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi

Nowelizacja ustawy z 13.6.2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 927; dalej: GospOpakowaniaU) zakłada zmiany w przepisach dotyczących systemu kaucyjnego dla opakowań. Celem nowych regulacji jest doprecyzowanie procedur związanych z wydawaniem, cofnięciem oraz modyfikacją zezwoleń na prowadzenie systemu kaucyjnego, które wydaje minister adekwatny do spraw klimatu. Zaproponowane zmiany wynikają z potrzeby zwiększenia przejrzystości, rzetelności oraz sprawności działania systemu.

Znaczenie systemu kaucyjnego dla środowiska

System kaucyjny jest powszechnie stosowanym rozwiązaniem w wielu krajach Europy, przyczyniając się do zmniejszenia ilości odpadów w przestrzeni publicznej oraz promowania recyklingu. Konsumenci, oddając opakowania do wyznaczonych punktów, otrzymują zwrot kaucji, co stanowi istotną zachętę do segregacji odpadów.

Jak wynika z art. 40g ust. 1 pkt 1 GospOpakowaniaU, system kaucyjny obejmuje terytorium kraju.

Projekt uszczegóławia zasadę powszechności systemu kaucyjnego poprzez wprowadzenie wymogu zapewnienia przez podmiot reprezentujący co najmniej jednego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym od użytkowników końcowych w każdej gminie.

Rozwiązanie to ma zapewnić równy dostęp do systemu dla wszystkich obywateli, co wpłynie na zwiększenie skuteczności selektywnej zbiórki odpadów i poprawę poziomu recyklingu.

Wzrost roli ministra adekwatnego ds. klimatu

Jednym z kluczowych elementów nowelizacji GospOpakowaniaU jest zwiększenie roli ministra adekwatnego do spraw klimatu w procesie nadzorowania i monitorowania funkcjonowania systemu kaucyjnego. Minister będzie odpowiedzialny nie tylko za wydawanie zezwoleń, ale również za nadzorowanie realizacji harmonogramów działań przez podmioty reprezentujące. Dzięki temu możliwe będzie monitorowanie postępów prac nad wdrożeniem systemu i podejmowanie działań naprawczych w przypadku wystąpienia opóźnień lub nieprawidłowości. Przepisy przewidują obowiązek składania szczegółowych harmonogramów działań przez podmioty reprezentujące, co pozwoli na zapewnienie pełnej przejrzystości działań.

Pobieranie kaucji

Projekt nowelizacji GospOpakowaniaU przewiduje także wprowadzenie zamkniętego systemu obiegu kaucji, który ma na celu zwiększenie kontroli nad przepływem środków finansowych związanych z kaucjami.

Jak zakłada projekt, kaucję pobiera się:

Wprowadzenie zamkniętego systemu obiegu kaucji umożliwi uniknięcie defraudacji i nieprawidłowości w rozliczeniach kaucji między podmiotami reprezentującymi oraz ścisłą kontrolę nad każdym etapem obrotu, co przyczyni się do zapewnienia przejrzystości i efektywności działania systemu.

Oddanie opakowania i odzyskanie kaucji niedaleko miejsca zamieszkania

Jak wynika z uzasadnienia nowelizacji GospOpakowaniaU, rozwiązaniem wygodnym dla klientów będzie możliwość oddania opakowania szklanego wielokrotnego użytku na napoje i odzyskania kaucji niedaleko miejsca zamieszkania, stąd w projekcie ustawy zawarto obowiązek przyjmowania takich opakowań przez jednostki handlu detalicznego o powierzchni poniżej 200 m², o ile jednostka sprzedaje napoje w takich butelkach.

Zwolnienie z wymogu uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów

Nowelizacja GospOpakowaniaU wprowadza również zmiany w zakresie logistyki zwrotnej i zbierania odpadów opakowaniowych. Podmioty prowadzące działalność inną niż gospodarowanie odpadami, które będą zbierać opakowania objęte systemem kaucyjnym, nie będą zobowiązane do uzyskiwania odpowiednich zezwoleń. Takie rozwiązanie ma na celu uproszczenie procesów logistycznych oraz zwiększenie dostępności systemu kaucyjnego dla konsumentów. Dodatkowo możliwe będzie zawieranie umów między jednostkami handlowymi a podmiotami profesjonalnie zajmującymi się zbieraniem odpadów.

Wyłączenia i szczególne regulacje

Projektowane przepisy przewidują również wyłączenie obowiązku zbierania opakowań po mleku i innych produktach mlecznych w ramach systemu kaucyjnego. Decyzja ta została podjęta z uwagi na konieczność zachowania reżimu sanitarnego w punktach handlowych.

Projekt uwzględnia także zmiany dotyczące dokumentacji i oznakowania opakowań objętych systemem kaucyjnym. Wprowadzono nowe wzory oznaczeń, które będą bardziej czytelne i atrakcyjne dla konsumentów. W pierwszym roku funkcjonowania systemu dopuszcza się stosowanie dotychczasowych oznaczeń w ramach okresu przejściowego.

Uruchomienie systemu kaucyjnego

Projekt definiuje „uruchomienie systemu kaucyjnego”, jako dzień od którego system kaucyjny prowadzony przez konkretny podmiot reprezentujący zapewnia w każdej gminie co najmniej jeden stacjonarny punkt odbierania od użytkowników końcowych opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym, jednak nie wcześniejszy niż 1.10.2025 r. Wskazany termin odnosi się każdorazowo do konkretnego systemu tworzonego przez indywidualnego operatora oraz wskazywany jest w zezwoleniu i nie może być on dłuższy niż 24 miesiące od dnia wydania zezwolenia. Opisane regulacje wpłyną na zaprojektowanie prac przez podmiot reprezentujący tak, aby planowane działania realizowane były w określonym tempie, a postęp prac był możliwy do weryfikacji.

Jednocześnie 2025 r. będzie okresem rozruchowym dla systemu kaucyjnego. Ustawowe obowiązki w zakresie osiągnięcia poziomów selektywnego zbierania będą liczone od 1.10.2025 r. Zmiana terminu uruchomienia systemu kaucyjnego stanowi odpowiedź na postulaty jednostek handlowych związane z potrzebą dostosowania pomieszczeń i zmiany procedur w zakresie zbierania opakowań w sklepach. Jak wynika z uzasadnienia nowelizacji GospOpakowaniaU, ma ona spowodować, iż branża zyska dodatkowy czas na dokończenie działań związanych z wypracowaniem sposobu współpracy pomiędzy operatorami i zapewnieniem kompatybilności systemów.

Etap legislacyjny

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, został skierowany 7.11.2024 r. do I czytania w Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.