1 tydzień temu
- Nowelizacja wprowadza uzupełniający urlop macierzyński dla rodziców dzieci hospitalizowanych, obejmujący dodatkowe tygodnie w zależności od długości hospitalizacji i wieku ciążowego dziecka.
- Rodzice korzystający z urlopu otrzymają zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru oraz objęci będą pełną ochroną stosunku pracy w okresie korzystania z uprawnienia.
- Zmiany wprowadzone nowelizacją dostosowują polskie przepisy do europejskich standardów ochrony rodzicielstwa i wspierania rodzin w trudnych sytuacjach życiowych.
Cel zmian
Podstawowym celem nowelizacji jest wprowadzenie nowego uprawnienia – uzupełniającego urlopu macierzyńskiego dla rodziców hospitalizowanych dzieci urodzonych przedwcześnie oraz hospitalizowanych noworodków, jak również zapewnienie ochrony stosunku pracy w okresie korzystania z tego uprawnienia. Wprowadzone zmiany stanowią odpowiedź na postulaty społeczne, zgłaszane przez rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie oraz dzieci hospitalizowanych po urodzeniu. Nowelizacja ma również na celu dostosowanie polskich przepisów do standardów europejskich w zakresie wsparcia rodzicielstwa.
Uzupełniający urlop macierzyński
Nowelizacja przewiduje dodanie do ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465; dalej: KP) nowego art. 1802, który umożliwia pracownikom korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w przypadku hospitalizacji dziecka po urodzeniu.
Zgodnie z brzmieniem § 1 tego przepisu pracownica albo pracownik – ojciec wychowujący dziecko będzie miał prawo bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego – w przypadku urodzenia dziecka:
- przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g ‒ w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
- po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i masą urodzeniową większą niż 1000 g ‒ w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
- po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem, iż pobyt ten będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie ‒ w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.
Co istotne, nowelizacja przewiduje dodanie § 31 w art. 183 KP. Zgodnie z tym przepisem pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, a także pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, będą mieli prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego na ogólnych zasadach, o ile pobyt dziecka w szpitalu będzie miał miejsce po przyjęciu dziecka na wychowanie.
Szczegółowe warunki korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego
Jak wynika z § 4 dodanego do art. 1802 KP, uzupełniający urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo na wniosek składany w postaci papierowej lub elektronicznej przez pracownicę albo pracownika – ojca wychowującego dziecko w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek.
Do wniosku dołącza się zaświadczenie wydane przez szpital, w którym przebywało dziecko oraz dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 1868a KP.
Zaświadczenie zawiera informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu oraz o urodzeniu dziecka:
- przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g;
- po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g;
- po ukończeniu 37. tygodnia ciąży.
We wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego określa się termin zakończenia urlopu macierzyńskiego.
Ochrona stosunku pracy
Nowelizacja wprowadza dodatkowe mechanizmy ochrony stosunku pracy od dnia złożenia przez pracownicę lub pracownika wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego – do dnia zakończenia tego urlopu.
W okresie tego urlopu pracodawca nie może:
- prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
- wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem.
Wyjątek od tej zasady stanowią sytuacje, w których firma znajduje się w stanie upadłości lub likwidacji. choćby wtedy pracodawca musi uzyskać zgodę zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie umowy o pracę.
Wysokość świadczeń
Rodzice korzystający z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego są uprawnieni do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% podstawy wymiaru. Wynika to ze zmiany art. 31 ust. 1 ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780).
Dla rodzin, które ponoszą dodatkowe koszty związane z hospitalizacją dziecka, takie rozwiązanie stanowi istotne wsparcie finansowe.
Dostosowanie innych ustaw
Wprowadzenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego wywołało konieczność zmian w treści innych aktów prawnych. Najważniejsze z nich to:
- ustawa z 26.1.1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 986) – uzupełniający urlop macierzyński został włączony do katalogu uprawnień przysługujących nauczycielom;
- ustawa z 6.4.1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 145) oraz ustawa z 12.10.1990 r. o Straży Granicznej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 915) – zmieniono przepisy dotyczące świadczeń i ochrony stosunku służbowego w okresie urlopów rodzicielskich;
- ustawie z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 90) – rozszerzono zakres świadczeń dla ubezpieczonych rolników, którzy korzystają z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.
Uzasadnienie zmian
Wprowadzenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego to odpowiedź na rosnące potrzeby społeczne. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, rodzice dzieci urodzonych przedwcześnie lub wymagających długotrwałej hospitalizacji często czuli się pozbawieni możliwości budowania więzi z dzieckiem w jego najważniejszych pierwszych tygodniach życia. Nowe przepisy pozwalają na zrekompensowanie tego czasu poprzez dodatkowe dni urlopu.
Eksperci zwracają uwagę, iż brak takich rozwiązań powodował znaczne obciążenie psychiczne i finansowe rodzin. Dzięki nowelizacji rodzice będą mieli większą swobodę w organizacji opieki nad dzieckiem, co wpłynie pozytywnie na ich zdrowie psychiczne oraz jakość życia rodzinnego.
Etap legislacyjny
Prezydent RP 12.12.2024 r. podpisał ustawę z 6.12.2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Ustawa zakłada, iż jej przepisy wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
