Wielka historia, słabe zarządzanie – Spółka Cegielski na minusie

5 godzin temu

NIK negatywnie oceniła działania Zarządów Spółki H. Cegielski-Poznań S.A. w latach 2016-2024. Nie zapewniły one utrzymania stabilnej sytuacji ekonomiczno-finansowej Spółki i jej rentowności. Nie doprowadziły do realizacji założeń biznesplanów dotyczących wzrostu potencjału wytwórczego Spółki, który pozwoliłby na uzyskanie dodatniego wyniku finansowego. Spółka na przestrzeni lat objętych kontrolą nie wypracowała nowych produktów i nie wkraczała, poza produkcją specjalną, na nowe rynki zbytu. Choć Fundusz Inwestycji Polskich Przedsiębiorstw Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Aktywów Niepublicznych z siedzibą w Warszawie, w którego imieniu i na którego rzecz działał Polski Fundusz Rozwoju S.A., dofinansowywał ją pieniędzmi z obligacji Spółki, to sposób wykorzystania tych środków nie tylko nie przyczynił się do odzyskania konkurencyjności na rynku, ale doprowadził wręcz do pogorszenia sytuacji finansowej i majątkowej HCP.

Historia H. Cegielski-Poznań S.A. sięga 1846 r. i wiąże się z przemysłem ciężkim i maszynowym. Dziś działalność Spółki koncentruje się na produkcji konstrukcji stalowych, produkcji i sprzedaży części zamiennych do silników oraz świadczeniu usług serwisowych. Do września 2023 r. jedynym właścicielem Spółki był Skarb Państwa, następnie większościowym akcjonariuszem została Polska Grupa Zbrojeniowa S.A.

Straty zamiast zysków

Spółka H. Cegielski-Poznań S.A. od lat boryka się z problemami finansowymi. W latach 2016-2024, z wyjątkiem roku 2021, działalność Spółki generowała stratę netto od 36,1 mln zł za 2016 rok do 43,1 mln zł w roku 2023. Jedynie w 2021 r. HCP osiągnęła dodatni wynik finansowy. Nie był to jednak skutek działalności produkcyjnej, ale wyprzedaży majątku.

Spółka nie odzyskała samodzielności finansowej, a wartość zobowiązań z tytułu pożyczek udzielonych przez większościowego akcjonariusza na koniec września 2024 r. wynosiła blisko 50 mln zł. W roku 2016 Skarb Państwa – w ramach umowy wsparcia – dofinansował Spółkę kwotą 50,8 mln zł na realizację inwestycji mających wpłynąć na rozwój potencjału wytwórczego pod względem jakościowym i ilościowym. W latach 2017-2019 Spółka otrzymała kolejne dofinansowanie w kwocie 90 mln zł z tytułu emisji obligacji korporacyjnych. Pieniądze miały być przeznaczone na pokrycie kosztów nowych przedsięwzięć, w tym być wkładem własnym Spółki w realizację inwestycji finansowanych ze środków Skarbu Państwa. Środki pochodzące z emisji obligacji miały umożliwić odbudowę pozycji Spółki na rynku, między innymi dzięki opracowaniu nowych produktów.

Kontrola przeprowadzona przez Delegaturę NIK w Poznaniu wykazała jednak, iż sposób wykorzystania środków z emisji obligacji był nieefektywny i nie tylko nie przyczynił się do odzyskania konkurencyjności na rynku, ale doprowadził do pogorszenia sytuacji finansowej i majątkowej Spółki.

Niezrealizowane plany strategiczne i biznesowe

W badanym przez NIK okresie 2016-2024 kolejne zarządy Spółki przyjęły cztery plany strategiczne oraz plan restrukturyzacyjny, jednak ich realizacja nie przyczyniła się do poprawy sytuacji ekonomicznej. Nowe kierunki produkcji, takie jak napędy elektryczne, czy produkcja wagonów specjalnego przeznaczenia, nie wyszły poza fazę koncepcji z uwagi na brak zainteresowania rynku. Pomysł Zarządu w zakresie kompleksowej budowy przemysłowych biogazowni nie uzyskał akceptacji Rady Nadzorczej z uwagi na brak kompetencji Spółki, w tym brak personelu inżyniersko-technicznego oraz produkcyjnego z tego sektora.

W 2021 r. Zarząd zwrócił się więc do właściciela o podjęcie decyzji co do dalszego istnienia Spółki, co wynikało z powstania na koniec 2020 r. ujemnego kapitału własnego i istotnej niepewności co do zdolności kontynuowania jej funkcjonowania. W ocenie Zarządu dane finansowe z lat 2018-2020 wskazywały, iż dotychczasowa skala działalności, infrastruktura wytwórcza i portfolio produktowe systematycznie generują straty finansowe.

Środki finansowe pozyskane w wyniku emisji obligacji nie zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem, ale w całości wydatkowane na potrzeby bieżące, w tym m.in. na sfinansowanie wynagrodzeń wraz z pochodnymi, opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntów i podatku od nieruchomości oraz innych zobowiązań. Tym samym nie przyczyniły się do realizacji działań inwestycyjnych w ramach umowy wsparcia jako nakłady własne Spółki, które na koniec 2019 r. wynosiły zaledwie 421,1 tys. zł (1,94%). Nie poprawiły też wyników i płynności finansowej Spółki. Nie zostały osiągnięte zakładane poziomy przychodów ze sprzedaży oraz dodatnie wyniki finansowe. W lutym 2020 r. postawione zostały w stan wymagalności wszystkie zobowiązania z tytułu emisji obligacji w kwocie blisko 110 mln zł w związku z naruszeniem przez Spółkę warunków emisji obligacji. Nie wykupiła ona bowiem jednej z serii wyemitowanych obligacji.

Wyprzedaż majątku Spółki

W latach 2020-2021 miała miejsce zintensyfikowana i systematyczna wyprzedaż nieruchomości spowodowana koniecznością wykupu wyemitowanych obligacji. Zasadniczą część przychodów w kwocie 152,8 mln zł uzyskano w latach 2020-2021 ze sprzedaży czterech nieruchomości, w tym terenu głównego, na którym prowadzona była działalność operacyjna. Jednocześnie Spółka sprzedając w 2021 r. teren główny zawarła warunkową umowę najmu zbytej właśnie nieruchomości, co było konieczne do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej. Roczny czynsz ustalono wówczas na kwotę 8,7 mln zł, która każdego roku była waloryzowana o wskaźnik inflacji i powiększana o podatek od nieruchomości, roczną opłatę z tytułu użytkowania wieczystego oraz VAT. W roku 2024 (do 30 września) koszty najmu wyniosły ponad 14 mln zł, co stanowiło 17% ogólnych kosztów funkcjonowania Spółki.

Jedną z nieruchomości zarząd Spółki zbył niezgodnie z warunkami zawartymi w zgodzie korporacyjnej. W wyniku określenia warunków sprzedaży Spółka udzieliła rabatu, który w uproszczeniu polegał na zawieszeniu płatności kwoty 9,7 mln zł, czyli 33% ceny sprzedaży. Warunkiem jego faktycznego uzyskania jest ponoszenie przez nabywcę do 2032 roku kosztów remontu lub nieosiąganie zysku z nieruchomości przez ten okres. Dotychczas Spółka nie otrzymała zapłaty żadnej części z 9,7 mln zł.

Nierentowne zamówienia i niezapłacony VAT

Sprzedając nieruchomości Spółka nie wywiązała się z zobowiązań publicznoprawnych od transakcji sprzedaży i pomimo otrzymania od kupujących należności z tytułu VAT w wysokości ponad 34 mln zł nie odprowadziła ich do organu podatkowego. W wyniku późniejszego objęcia zobowiązania uproszczonym postępowaniem restrukturyzacyjnym, budżet Państwa nie otrzymał środków finansowych.

NIK stwierdziła również niegospodarność w zakresie realizacji zamówień, ponieważ przychód ze sprzedaży nie pokrywał kosztów wytworzenia produktu, co w zasadniczej części spowodowane było błędną kalkulacją zleceń. Spośród 95 skontrolowanych zleceń blisko połowa (44%) była niedoszacowana pod względem wymaganej pracochłonności łącznie o ponad 57,9 tys. roboczogodzin technologicznych. Poddana analizie dokumentacja 70 zamówień wykazała, iż w 81,4% przypadków przychody osiągnięte z tych zleceń nie pokrywały technicznego kosztu wytworzenia, generując stratę w wysokości 33,7 mln zł. W ośmiu zleceniach zaoferowana cena była niższa niż planowany techniczny koszt wytworzenia wykazany w kalkulacji oferty.

W trakcie kontroli NIK ustalono, iż realizowana umowa z zakresu produkcji specjalnej, według stanu na październik 2024 r., wygenerowała techniczny koszt wytworzenia na poziomie 42,9 mln zł przy kalkulowanym pierwotnie 42,5 mln zł, przy czym żaden z dwóch wytwarzanych produktów nie został zakończony. Analiza kontrolingowa zlecenia wykazała, iż Spółka błędnie skalkulowała wynagrodzenie za realizację zamówienia. Rzeczywistą wartość kontraktu określono na kwotę 132 mln zł brutto przy pierwotnym wynagrodzeniu określonym w umowie 57 mln zł brutto. Zatem niedoszacowanie zamówienia, uwzględniając wpływ inflacji, wyniosło 75 mln zł brutto. Zarząd Spółki wynegocjował waloryzację wynagrodzenia o 18 mln zł, do 71 mln zł. Jednocześnie w związku z opóźnieniami w realizacji umowy Spółka została obciążona karą umowną wynoszącą ponad 1,8 mln zł, zmniejszoną w wyniku działań obecnego Zarządu Spółki do 0,8 mln zł. Zwłoka w wykonaniu umowy przekroczyła 100 dni. Manager projektu, podając przyczynę opóźnienia wymieniał organizację pracy w HCP i brak przygotowania do realizacji tego typu projektu, w tym m.in. brak doświadczenia konstruktorów i pracowników kontroli jakości w tym asortymencie czy brak kompetencji pracowników opracowujących dokumentację.

Niegospodarny najem pracowników

Niegospodarność w działaniach Spółki stwierdzono także w przypadku ponoszenia kosztów z tytułu najmu pracowników (m.in. spawaczy, ślusarzy, ślusarzy o podwyższonych kwalifikacjach, monterów, monterów o podwyższonych kwalifikacjach, malarzy). Wykorzystanie opłaconego czasu pracy na realizację zleceń produkcyjnych wynosiło zaledwie od 1% do 56%. W latach 2017-2021 Spółka poniosła koszty z tytułu najmu pracowników w kwocie 17,2 mln zł, z tego 13,1 mln zł dotyczyło „czasu pracy” niezwiązanego z realizacją usług, do których pracownicy zostali zatrudnieni np. spawacze zamiatali hale czekając na zlecenia. Zatrudniano także pracowników, choć nie było dla nich zleceń.

Niezasadne płatności za PR i usługi prawne

Także zakup przez Spółkę usług z zakresu public relations nosił znamiona niegospodarności. Zarząd HCP zapłacił bowiem całość wynagrodzenia przewidzianego w umowie, w kwocie prawie 370 tys. zł, choć nie wszystkie usługi zostały wykonane. Ponad 2,7 mln zł kosztowało z kolei wdrożenie systemu klasy ERP, który po sześciu latach od rozpoczęcia wdrożenia, przez cały czas nie posiadał wszystkich niezbędnych funkcjonalności, w tym obejmujących procesy produkcyjne. Działaniem niegospodarnym było także poniesienie przez Spółkę kosztów w wysokości 32,3 tys. zł z tytułu usług doradztwa prawnego, które świadczone były na rzecz innego podmiotu.

Finansowe rezultaty kontroli wyniosły łącznie 196,8 mln zł i składają się na nie m.in. wyżej opisane przypadki niegospodarnego bądź niezgodnego z przeznaczeniem wydatkowania środków finansowych.

Wnioski

W wyniku kontroli NIK sformułowała sześć wniosków pokontrolnych, w tym m.in. o:

przystępowanie do kontraktów i ich realizację zgodnie z zasadami efektywnego gospodarowania środkami,
kontynuowanie działań mających na celu doprowadzenie do realizacji roszczenia o zapłatę trzeciej transzy ceny sprzedanej nieruchomości,
korzystanie z usług firm zewnętrznych zgodnie z zasadami efektywnego gospodarowania środkami.

Zarząd Spółki poinformował Najwyższą Izbę Kontroli o zrealizowaniu wszystkich wniosków pokontrolnych. Zgromadzona w trakcie kontroli dokumentacja jest aktualnie przedmiotem analiz prawnych pod kątem skierowania stosownych zawiadomień do prokuratury o podejrzeniu popełnienia czynów zabronionych.

-->

Idź do oryginalnego materiału