Wnoszenie pism procesowych podpisanych elektronicznie

Stan faktyczny

W 2022 r. M.J. złożył do Sądu w Katowicach (sąd odsyłający), wniosek o nadanie klauzuli wykonalności celem przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości. Wniosek ten został wysłany mailem na adres poczty elektronicznej tego sądu. Został on podpisany elektronicznie dzięki podpisu zaufanego w rozumieniu art. 3 pkt 14a ustawy z 17.2.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1557; dalej: InformPodPublU). Rozpoznający ten wniosek referendarz sądowy wezwał wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych pisma między innymi poprzez przedłożenie własnoręcznie podpisanego urzędowego formularza zawierającego różnego rodzaju informacje. Następnie M.J. przesłał na ten sam adres poczty elektronicznej tego sądu oświadczenie zawierające żądane informacje, również podpisane dzięki podpisu zaufanego. Zarządzeniem referendarz sądowy zwrócił wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych ze względu na brak uzupełnienia braków formalnych, a przede wszystkim z uwagi na brak własnoręcznego podpisania tego wniosku. Wówczas M.J. przesłał pocztą elektroniczną sądowi odsyłającemu wniosek o wyłączenie tego referendarza sądowego z rozpoznania sprawy wraz z wnioskiem o wszczęcie wobec tego referendarza postępowania dyscyplinarnego, twierdząc, iż zachodzą poważne wątpliwości co do jego braku bezstronności, skoro z naruszeniem prawa UE odmówił on przyjęcia pisma podpisanego elektronicznie.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy art. 2 ust. 1 i 3 w zw. z art. 25 ust. 1 i 2 w zw. z motywami 12, 13, 18, 21, 22 i 49 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 910/2014/UE z 23.7.2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylającego dyrektywę 1999/93/WE (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 257, s. 73) należy interpretować w ten sposób, iż sąd państwa członkowskiego ma obowiązek przyjęcia pisma procesowego wniesionego do tego sądu, a podpisanego podpisem elektronicznym, o którym mowa w art. 3 pkt 10 rozporządzenia 910/2014/UE, w sytuacji gdy przepisy krajowe państwa członkowskiego nie przewidują możliwości wnoszenia pism procesowych do sądu przy użyciu podpisu elektronicznego w inny sposób aniżeli za pośrednictwem systemu teleinformatycznego?

Stanowisko TS

Stosowanie rozporządzenia 910/2014/UE

Trybunał stwierdził, iż choćby jeżeli RP nie notyfikowała Komisji Europejskiej żadnego systemu identyfikacji elektronicznej lub gdy notyfikowany system identyfikacji elektronicznej nie jest systemem, na podstawie którego M.J. wydano środek identyfikacji elektronicznej, który został przezeń użyty w celu uwierzytelnienia się przy wysyłaniu sądowi odsyłającemu pism procesowych drogą elektroniczną, to czy dany system został notyfikowany, jest bez znaczenia dla ustalenia, czy przepisy rozporządzenia 910/2014/UE dotyczące podpisu elektronicznego mają zastosowanie w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym. Ta notyfikacja, przewidziana w art. 9 rozporządzenia 910/2014/UE, stanowi warunek wstępny wzajemnego uznawania środków identyfikacji elektronicznej w perspektywie ich transgranicznego stosowania. Trybunał podkreślił, iż nie stanowi ona natomiast warunku przesądzającego o stosowaniu przepisów sekcji 4 rozdziału III rozporządzenia 910/2014/UE, dotyczących podpisów elektronicznych, wśród których znajduje się art. 25 rozporządzenia 910/2014/UE, o którego wykładnię wnosi sąd odsyłający.

Podpis elektroniczny

Z postanowienia odsyłającego wynika, iż użyty przez M.J. „podpis zaufany” nie jest „kwalifikowanym podpisem elektronicznym” w rozumieniu art. 3 pkt 12 rozporządzenia 910/2014/UE, ale zwykłym podpisem elektronicznym, zdefiniowanym w art. 3 pkt 10 rozporządzenia 910/2014/UE. Tym samym TS stwierdził, iż art. 25 ust. 2 rozporządzenia 910/2014/UE – który dotyczy skutku prawnego kwalifikowanego podpisu elektronicznego – pozostaje bez znaczenia dla udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 rozporządzenia 910/2014/UE podpisowi elektronicznemu nie można odmówić skutku prawnego ani dopuszczalności jako dowodu w postępowaniu sądowym „wyłącznie z tego powodu”, iż ten podpis ma postać elektroniczną lub iż nie spełnia wymagań dla kwalifikowanych podpisów elektronicznych. Trybunał rozstrzygnął już, iż ten przepis nie zakazuje sądom krajowym unieważniania podpisów elektronicznych, ale ustanawia ogólną zasadę zakazującą tym sądom odmawiania skutków prawnych i mocy dowodowej podpisom elektronicznym w postępowaniach sądowych wyłącznie z tego powodu, iż podpisy te mają postać elektroniczną lub nie spełniają wymagań określonych w tym rozporządzeniu pozwalających uznać podpis elektroniczny za „kwalifikowany podpis elektroniczny” (wyrok TS z 29.2.2024 r., V.B.Trade, C-466/22, Legalis, pkt 34). Trybunał orzekł również, iż chociaż rozporządzenie 910/2014/UE ma na celu zagwarantowanie, jak wynika to z art. 2 ust. 3 w zw. z motywem 49 rozporządzenia 910/2014/UE, aby podpisowi elektronicznemu nie odmawiano skutku prawnego tylko z tego powodu, iż ma taką formę, nie ogranicza to przysługującej państwom członkowskim swobody wyboru w zakresie wymagań formalnych (wyrok TS z 20.10.2022 r., Ekofrukt, C-362/21, Legalis, pkt 39).

W niniejszej rozpatrywane polskie regulacje zakazują składania do sądu drogą elektroniczną pisma procesowego opatrzonego podpisem elektronicznym nie ze względu na to, iż jedynie własnoręczny podpis może zostać uznany za podpis w rozumieniu art. 126 § 1 pkt 6 KPC, ale z uwagi na to, iż na podstawie art. 125 § 2^1a KPC to wniesienie pism procesowych do sądu drogą elektroniczną może zostać dokonane jedynie za pośrednictwem odpowiedniego systemu informatycznego, którym ten sąd powinien dysponować. Z uregulowania tego wynika ponadto, że, w przypadku gdy sąd dysponuje takim systemem, wniesienie za jego pośrednictwem podpisanych elektronicznie pism procesowych wywołuje takie same skutki prawne jak te, które w polskim prawie są zwykle przypisane wniesieniu pisma procesowego do sądu. W rozpatrywanej sprawie, w której pismo procesowe jest wnoszone do sądu drogą elektroniczną, pomimo iż ten sąd nie dysponuje odpowiednim systemem informatycznym, dzięki którego należy wnosić pisma procesowe, TS stwierdził, iż nie odmawia się przyjęcia tego dokumentu „wyłącznie z tego powodu”, iż podpis na tym piśmie ma postać elektroniczną lub iż nie spełnia wymagań przewidzianych dla kwalifikowanego podpisu elektronicznego.

Reasumując TS orzekł, iż art. 2 ust. 1 i 3 oraz art. 25 ust. 1 rozporządzenia 910/2014/UE należy interpretować w ten sposób, iż nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, na mocy którego pismo procesowe może zostać wniesione do sądu drogą elektroniczną i podpisane elektronicznie tylko wtedy, gdy ten sąd dysponuje odpowiednim systemem informatycznym, a to pismo jest wnoszone za pośrednictwem tego systemu.

Komentarz