Wymogi formalne skargi kasacyjnej

Pytanie prawne

S.A. w Ł. stwierdził, iż skargę kasacyjną pozwanego Banku „A.” S.A. w sprawie o zapłatę z powództwa J.P. należy uznać za pierwsze pismo w sprawie. W związku z tym wezwał pozwanego do podania numeru PESEL oraz adresu powódki J.P. Z uwagi na nieuzupełnienie tych braków formalnych w terminie, S.A. w Ł. odrzucił skargę kasacyjną. Rozpoznający zażalenie pozwanego SN uznał, iż w sprawie pojawiło się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości i przedstawił powiększonemu składowi następujące pytanie prawne: „Czy skarga kasacyjna powinna zawierać wszystkie elementy pierwszego pisma w sprawie (art. 126 § 2 w zw. z art. 398⁴ § 3 KPC), w szczególności wskazanie adresów stron, czy wystarczające jest, gdy – oprócz wymagań adekwatnych dla skargi kasacyjnej – spełnia ona wymagania przewidziane dla wszystkich pisma procesowego (art. 126 § 1 w zw. z art. 398⁴ § 3 KPC)?”.

Rozbieżności w orzecznictwie

W orzecznictwie prezentowane są dwa rozbieżne poglądy na kwestię wymagań formalnych skargi kasacyjnej. Według pierwszego stanowiska skarga kasacyjna, jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, inicjuje nowe postępowanie, zatem powinno się do niej stosować wymagania adekwatne dla pierwszego pisma w sprawie. Z tego względu wskazanie w art. 398⁴ § 3 in principio KPC, iż skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, należy rozumieć jako odesłanie m.in. do art. 126 § KPC. Akta postępowania ze skargi kasacyjnej, prowadzone w SN, rozpoczynają się od odpisu orzeczenia sądu II instancji, przekazywanego na podstawie art. 398⁷ § 2 zd. 2 KPC. A zatem prawidłowe wskazanie stron postępowania, numeru PESEL powoda będącego osobą fizyczną, czy też adresów stron, obciąża stronę wnoszącą skargę kasacyjną, a ciężar ten nie może być przenoszony na SN (zob. postanowienie SN z 20.12.2022 r., I CSK 4064/22, Legalis; postanowienie SN z 28.9.2022 r., I CSK 1606/22, Legalis; postanowienie SN z 15.6.2022 r., I CSK 1800/22, Legalis; postanowienie SN z 26.2.2021 r., I CSK 384/20, Legalis).

Pogląd przeciwny opiera się na założeniu, iż wymagania dotyczące pierwszego pisma w sprawie nie dotyczą skargi kasacyjnej. Podawanie tych informacji w skardze kasacyjnej, która dotyczy dopiero co zakończonego postępowania cywilnego, jest zbędne. Informacje te znajdują się już bowiem w aktach postępowania prowadzonego przez sądy I i II instancji (zob. postanowienie SN z 25.10.2012 r., IV CZ 113/12, Legalis; postanowienie SN z 19.4.2012 r., IV CZ 152/11, Legalis).

Wymogi formalne pisma procesowego

Art. 398⁴ KPC zawiera rozróżnienie między wymaganiami konstrukcyjnymi skargi – wskazanymi w § 1 i § 2 i innymi wymaganiami formalnymi – określonymi w § 3. Wymagania konstrukcyjne charakteryzują skargę kasacyjną jako środek zaskarżenia i uchybienie im prowadzi do uznania, iż złożone pismo nie jest w ogóle skargą kasacyjną. Natomiast wymagania ogólne pisma procesowego stanowią zwykłe wymagania, jakie powinno spełnić każde wnoszone w sprawie pismo, celem umożliwienia nadania mu prawidłowego biegu.

Wymagania ogólne wszystkich pism procesowych zostały zasadniczo określone w art. 126, 126¹ oraz w art. 128 KPC, są one jednak zróżnicowane w zależności od tego, z jakim pismem mamy do czynienia. Art. 126 § 1, § 1¹, § 3, art. 126¹ i art. 128 KPC mają zastosowanie do każdego pisma. Natomiast wymagania zawarte w art. 126 § 2 KPC odnoszą się wyłącznie do pisma procesowego, które jest pierwszym pismem w sprawie, a wymaganie zawarte w art. 126 § 2¹ KPC dotyczy dalszego pisma procesowego. Zgodnie z art. 126 § 2 KPC, gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron; numery: PESEL, NIP, KRS; oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron.

Wymagania określone w art. 126 § 2 KPC mają charakter podstawowy i zmierzają do tego, aby można było określić w sposób możliwie precyzyjny podmiotowy zakres postępowania. Nadanie biegu sprawie zainicjowanej przez określone pismo bez tych informacji jest w zasadzie wykluczone, gdyż ich brak pozbawia sąd możliwości, np. doręczanie stronie i jej przedstawicielom pism procesowych. Natomiast podanie stosownych numerów identyfikacyjnych umożliwia jednoznaczne zidentyfikowanie podmiotów wszczętego postępowania i ma na celu zapobieganie ewentualnym pomyłkom.

Pojęcie sprawy

SN uznał, iż skarga kasacyjna nie musi spełniać wymagań przewidzianych w art. 126 § 2 KPC dla pierwszego pisma w sprawie. W uzasadnieniu uchwały wskazano, iż skarga kasacyjna jest funkcjonalnie i przedmiotowo związana z dotychczas toczącym się postępowaniem. Co do zasady postępowanie kasacyjne toczy się z udziałem dotychczasowych stron procesu lub uczestników postępowania nieprocesowego, zaś przedmiotem postępowania jest to samo roszczenie, które było rozpoznawane przez sądy I oraz II instancji.

SN stwierdził, iż skarga kasacyjna ma mieszany charakter, gdyż poza elementami ściśle kasacyjnymi zawiera również elementy rewizyjne. Każde orzeczenie SN wydane w postępowaniu kasacyjnym ma bezpośredni wpływ na sytuację stron i dalsze losy postępowania. jeżeli dojdzie do uwzględnienia skarg kasacyjnej, SN uchyla zaskarżone orzeczenie i w zależności od rodzaju stwierdzonych uchybień, albo działając jako sąd kasacyjny, przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, albo jako sąd rewizyjny orzeka co do istoty sprawy. W każdym jednak przypadku sprawa, którą rozpoznaje SN, jest tą samą sprawą, o której orzekały uprzednio sądy I i II instancji.

SN zwrócił również uwagę na zmiany legislacyjne, które mają wpływ na postrzeganie skargi kasacyjnej jako jednego z kolejnych pism w danej sprawie. Ustawą z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 614), która weszła w życie 1.7.2023 r., nadano nowe brzmienie art. 91 pkt. 1 KPC oraz art. 118 § 2 KPC. Sposób korekty treści tych przepisów wskazuje na zmianę ujęcia normatywnego postępowania kasacyjnego i potraktowanie go jako kontynuacji postępowania przed sądami powszechnymi, a nie postępowania całkowicie nowego.

Identyfikacja stron postępowania

W ocenie SN za uznaniem skargi kasacyjnej za pierwsze pismo w sprawie nie przemawiają też zasady formalizmu procesowego. Szczególne wymagania przewidziane dla pierwszego pisma w sprawie w art. 126 § 2 KPC mają przede wszystkim zapewnić jednoznaczną identyfikację stron. Podawanie tych informacji w skardze kasacyjnej, która dotyczy dopiero co zakończonego postępowania cywilnego, jest zbędne. Informacje te znajdują się już bowiem w aktach postępowania przed sądem powszechnym i nie ma możliwości, aby bez nich mogło dojść do zakończenia postępowania orzeczeniem, które następnie zaskarżono skargą kasacyjną. Co więcej skargi kasacyjnej nie wnosi się bezpośrednio do SN, a do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie i w oryginale jest ona dołączana do akt sprawy prawomocnie zakończonej orzeczeniem sądu II instancji. W tych aktach znajdują się zarówno adresy, jak i inne dane stron, wymienione w art. 126 § 2 KPC, które zostały ustalone na pierwszym etapie postępowania sądowego w ramach weryfikacji wymagań formalnych pozwu lub wniosku. adekwatny Przewodniczący w sądzie II instancji dokonuje jako pierwszy weryfikacji wymagań formalnych skargi kasacyjnej w sposób podobny jak wobec innych pism, które wpływają już po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie, np. wniosków rektyfikacyjnych czy wniosku o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu. Przewodniczący w sądzie II instancji dysponuje aktami sprawy i posiada wszystkie niezbędne informacje.

W rezultacie SN, wskazując na względy ekonomiki procesowej i racjonalizacji działań organów sądowych, za zbędne uznał wszczynanie postępowania sanacyjnego w celu zobowiązania strony do podania informacji dostępnych już w aktach. najważniejsze znaczenie ma okoliczność, iż brak danych określonych w art. 126 § 2 KPC w skardze kasacyjnej nie uniemożliwia nadania jej biegu.