Rozwód i wyrok rozwodowy
W Polsce rozwód można uzyskać po przeprowadzonym przez Sąd Okręgowy postępowaniu sądowym zakończonym wydaniem wyroku.
Wyrok rozwodowy to orzeczenie sądu, które kończy postępowanie rozwodowe i rozstrzyga o najważniejszych kwestiach związanych z ustaniem małżeństwa. Jego treść i zakres reguluje przede wszystkim Kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRO) oraz częściowo Kodeks postępowania cywilnego (KPC).
Kiedy Sąd wydaje wyrok w sprawie rozwodowej?
Sąd wydaje wyrok w sprawie rozwodowej po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym, w szczególności po przesłuchaniu stron – obu małżonków.
Jakie rozstrzygniecia zawiera wyrok rozwodowy?
Sąd w wyroku rozwodowym orzeka o:
1. Rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód – orzeczenie o winie lub zaniechanie orzekania o winie w wyroku o rozwód
Gdy Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę o rozwód po przeprowadzonym postępowaniu stwierdza, iż między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, a jednocześnie rozwód nie jest sprzeczny z dobrem małoletnich dzieci i zasadami współżycia społecznego, rozwiązuje małżeństwo stron przez rozwód.
Orzekając rozwód, sąd jednocześnie stwierdza czy rozwód następuje z orzeczeniem o winie (jednej ze stron, wskazując przy tym której lub obu stron), czy bez orzekania o winie.
Zgodnie z art. 57 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO):
„Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie rozkładu pożycia. W takim wypadku skutki rozwodu są takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.”
Ozancza to, iż zasadą jest, iż Sąd orzekając rozwód orzeka, która ze stron ( jedna lub obie) ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Sąd nie orzeka o winie, tylko wtedy, gdy obaj małżonkowie tego się domagają tj. gdy jest zgodny wniosek stron o zaniechanie orzeczenia winy.
Podstawa prawna: art. 57 KRO
2. Kwestiach dotyczących małoletnich dzieci stron tj.:
Jeśli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, Sąd w wyroku rozwodowym rozstrzyga o całokształcie spraw dotyczących dzieci. Sąd jest zobowiązany rozstrzygnąć w kwestiach władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów rodziców z dziećmi, a także o alimentach na rzecz dzieci.
a).Władzy rodzicielskiej i sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi
Jeśli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, Sąd w wyroku rozwodowym rozstrzyga o całokształcie spraw dotyczacych dzieci, w szcególności określa, komu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej, czy ją ogranicza, a jeżeli tak do jakich obszarów i w jaki sposób lub czy ją zawiesza, albo pozbawia któregoś z rodziców władzy rodzicielskiej.
Warto podkreślić, iż powyższe dotyczy tylko wspólnych małoletnich dzieci, a nie wspólnych pełnoletnich dzieci i nie małoletnich dzieci, ale tylko jednego małżonka.
-
Pozostawienie pełnej władzy rodzicielskiej:
Sąd może pozostawić pełną władzę obojgu rodzicom, o ile przedstawili pisemne zgodne porozumienie o sposobie wykonywnia władzy rodzicielskiej. Oznacza to, iż oboje rodzice mają prawo podejmować decyzje dotyczące dziecka i jego wychowania. Wówczas Sąd winien okreslić miejsce zamieszkania dziecka. Może się zdarzyć, iż pozostawienie władzy rodzicielskiej będzie dotyczyło tylko jednego z rodziców, a w odniesieniu do drugiego Sąd orzekanie, jedną z poniższych form. -
Ograniczenie władzy rodzicielskiej:
Sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców do współdecydowania w istotnych sprawach dziecka, przy czym Sąd wskazuje zakres, w którym rodzic, którego władza rodzicielska jest ograniczona, ma prawo współdecydowania np. w kwestii wyboru szkoły, kierunku kształcenia, zmiany miejsca zamieszkania dziecka, leczenia specjalsitycznego lub innych ważnych decyzji.Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastapić również przez wydanie określonych zarządzeń opiekuńczych np. poddania wykonywania władzy rodzicielskiej nadzorowi kuratora, zobowiązanie rodzica do podniesienia predyspozycji rodzicielskich, umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej. -
Pozbawienie władzy rodzicielskiej:
W wyjątkowych przypadkach, gdy rodzic (lub oboje rodzice) nie wykonuje swoich obowiązków rodzicielskich i zaniedbuje dobro dziecka ( narusza lub zagraża), sąd może pozbawić go władzy rodzicielskiej. Nalezy jednak wskazać, iż Sąd dość ostrożnie podejmują ww. decyzje, zwykle w pierwszej kolejności Sądy orzekają ograniczenie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej. -
Zawieszenie władzy rodzicielskiej:
Może sie zdarzyć, iż Sąd orzeknie wobec jednego lub obojga rodziców zawieszenie władzy rodzicielskiej, o ile dojdzie do przekonania, iż wykonywanie władzy rodzicielskiej napotyka przemijającą przeszkodę np. ojciec jest osadzony w zakładzie karnym albo przebywa w śpiączce.Opieka naprzemienna:
Sąd może powierzyć opiekę nad dzieckiem obojgu rodzicom, określając harmonogram kontaktów i odpowiedzialność za wychowanie dziecka, jeżeli rodzice osiągnęli porozumienie w tym zakresie i dają rękojmie wspólnego wykonywania opieki ww. systemie.Późniejsza zmiana orzeczenia:
Dobro dziecka może wymagać zmiany orzeczenia o władzy rodzicielskiej zawartego w wyroku rozwodowym, choćby po jego wydaniu. Sąd opiekuńczy może w takim przypadku zmienić to orzeczenie, o ile nastąpi zmiana okoliczności faktycznych np. rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej podejmą faktyczne starania i Sąd zdecyduje o tym, iż dają gwarancję wykonywania władzy rodzicielskiej zgodnie z dobrem dziecka. Albo na odwrót – rodzic, któremu w trakcie rozwodu pozostawiono pełnię władzy rodzicielskiej, przestanie sie dzieckiem interesować, wykonywać wzgledem niego obowiązki opiekuńcze, łożyć na jego utrzymanie.Podstawa prawna: art. 58 §1a KROb). Kontaktach z małoletnim dzieckiem po rozwodzie
Zasadą jest, iż w wyroku Sąd ustala, jak będą wyglądały kontakty rodzica z dziećmi, z którym nie zamieszkują na stałe. Wówczas w sentencji wyroku rozwodowego Sąd ustala także zasady kontaktów, wskazując np. iż będzie to co drugi weekend , od piatku godziny 17.00 do niedzieli godziny 20.00, okreslony dzień tygodnia np. kazdy wtorek i czwartek od 17.00 do 20.00, określony tydzień wakzacji, np. 2 pierwsze tygodnie wakacji poczynajac od soboty 9.00 do niedzieli godziny 20.00, określone dni Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy itp.
Jeśli dzieci jest kilkoro sąd ustali kontakty każdego z dzieci z rodzicem, przy czym istnieje możliwość, iż kontakty te będą różnie ustalone np. gdy jest duża różnica wieku między dziećmi – kilumiesięczne dziecko i nastolatek.
Jesli strony są zgodne i dają rękojmie zgodnego realizowania kontaktów dziecka z rodzicem, z którym dziecko nie mieszka na stałe, Sąd może nieregulować kontaktów. Sąd uwzględnia wówczas porozumienie małżonków w kwestii braku konieczności regulowania kontaktów.
Podstawa prawna: art. 58 §1a KRO
c). Obowiązku alimentacyjnym względem dzieci
Sąd w wyroku rozstrzyga, który z rodziców i w jakim zakresie jest zobowiązany do ponoszenia kosztów wychowania i utrzymania małoletniego (tylko!) dziecka. zwykle Sąd nakłada na oboje rodziców obowiązek wychowania i utrzymania dzieci, a od rodzica, z którym dziecko nie mieszka na stałe, zwykle zasądza określoną kwotę pieniędzy tytułem alimentów na rzecz dziecka, a płatnych do rąk np. matki.
Wyjątkowo Sąd może odstąpić od zasądzenia określonej kwoty pieniędzy np. jeżeli rodzice sprawują opiekę naprzemienną i zgodnie wnoszą, iż każde z nich będzie ponosiło koszty wychowania i utrzymania dziecka w czasie, gdy dziecko u niego przebywa lub o ile rodzic, z którym dziecko nie mieszka nie ma zdolności zarobkowych ani możliwości majątkowych, ewentualnie gdy dziecko uzyskuje z własnego majątku dochody, które wystarczają na jego utrzymanie.
Jeżeli dzieci jest kilkoro sąd ustali odpowiednią kwotę alimentów na rzecz każdego z dzieci, a jednocześnie powinien ustalić alimenty w łącznej kwocie nieprzekraczającej możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z rodziców.
Podstawa prawna: art. 58 §1 KRO oraz art. 133 i 135 KRO
3. Korzystaniu ze wspólnego mieszkania (jeśli oboje małżonkowie przez cały czas w nim mieszkają)
W wyroku orzekającym rozwód Sąd reguluje kwestie wspólnego zamieszkiwania małżonków po rozwodzie, o ile małżonkowie w dalszym ciągu mieszkają w jednym mieszkaniu – rozstrzegnięcia o sposobie korzystania z tego mieszkania. W szczególności Sąd może przyznać prawo do zamieszkiwania w mieszkaniu jednemu z małżonków, nakazując drugiemu jego opuszczenie ( np. jesli mamy do czynienia z sytuacją, gdy jeden z małżonków jest agresywny, nadużywa alkoholu, a w mieszkaniu mialyby zamieszkiwać małoeltnie dzieci) lub dokonać podziału mieszkania do korzystania między małżoków, wskazując np. iż z jedego pokoju może korzystą jeden małżonkek, z drugiego drugi itp. Sąd może nakazać opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego lub może nakazać dostarczenie lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego. Czy małżonek eksmitowany musi wyrazić zgodę na jego opuszczenie? Oczywiście, iż nie.
Podstawa prawna: art. 58 §2 KRO
4. Podziale majątku wspólnego
W wyroku rozwodowym może znaleźć się rozstrzygnięcie dotyczące podziału majątku wspólnego, o ile nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postepowaniu. Zasadniczo bardzo rzadko w wyroku rozwodowym zdarza się, by Sądy orzekały o podziale majątku.
Dlaczego?
Otóż, jeżeli strony są zgodne to samodzielnie dokonują podziału majątku, czy to poprzez dokonanie faktycznego podziału majątku wspólnego między siebie (np. dzielą się telewizorem, ekspresem, autami), albo idą do notariusza i dokonają podziału posiadanych nieruchomości / przedsiębiorstw.
Jesli strony nie są zgodne, wówczas podział majatku prawdopodobnie spowodowałby zwłokę w rozpoznaniu sprayw rozwodowej i Sąd i tak nie rozpoznałby takiego wniosku.
Podstawa prawna: art. 58 §3 KRO
5. Ewentualnym obowiązku alimentacyjnym wobec drugiego małżonka
W wyroku rozwodowym Sąd na żądanie małżonka może orzec również o obowiązku alimentacyjnym jednego małżonka wobec drugiego. Prz czym Sąd orzeka o alimentach na rzecz małżonka, jeżeli ten znajduje się w niedostatku lub jego sytuacja materialna została znacząco pogorszona wskutek rozwodu, i jeżeli drugi małżonek ma możliwości finansowe. Obowiązek alimentacyjny zależny jest również od tego czy rozwód jest z winą czy bez orzekania o winie.
Kiedy sąd orzeka o alimentach na małżonka?
-
Rozwód z orzekaniem o winie – wyłączna wina jednego małżonkao ile jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, iż małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się we właściwym zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. (art.60§1 KRO)Oznacza to, iż przesłanką orzeczenia obowiązku alimentacyjnego jest istotne pogorszenie sytuacji materialnej.
-
Rozwód bez orzekania o winie i rozwód z winy obojga:Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.Sąd może orzec alimenty, jeżeli małżonek domagający się ich znajduje się w niedostatku lub jego sytuacja materialna uległa pogorszeniu wskutek rozwodu ( pogorszenie nie musi być istotne). (art. 60§2 KRO).
Jak długo obowiązek alimentacyjny trwa?
Rozwód z orzekaniem o wyłącznej winie: Obowiązek alimentacyjny nie ma ograniczenia czasowego.
Rozwód bez orzekania o winie i wina obojga: Obowiązek alimentacyjny wygasa po 5 latach od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, chyba iż sąd na wniosek uprawnionego przedłuży ten termin.Zawarcie nowego małżeństwa:
Zawarcie nowego małżeństwa przez małżonka uprawnionego do alimentów powoduje ustanie obowiązku alimentacyjnegoPodstawa prawna: art. 60 KRO6. Uzasadnienie wyroku
Po ogłoszeniu wyroku na rozprawie lub po doręczeniu treści wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym, w terminie 7 dni każda ze stron może wsytąpić z wnioskiem o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku. Wniosek o uzasadnienie winien zostać złożony w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia lub doręczenia wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym. We wniosku nalezy wskazać w jakiej częsci składający wniosek domaga się sporządzenia uzasadnienia tj. czy całości czy części, jeżeli części to dokładnie jakiego zakresu.
7. Uprawomocnienie wyroku rozwodowego – kiedy wyrok w sprawie o rozwód jest prawomocny?
Wyrok rozwodowy wydany przez Sąd staje się prawomocny po 7 dniach od ogłoszenia jego sentencji, jesli żadna ze stron nie złoży wniosku o jego uzasadnienie. Jeśli jednak wniosek o uzasadnienie zostanie złożony, wyrok uprawomocni się po 14 dniach od doręczenia uzasadnienia, o ile nie zostanie wniesiona apelacja. o ile apelacja zostanie wniesiona – z uprawomocnieniem wyroku nalezy wstrzymać się do czasu rozpoznania sprawy przez Sąd II Instnacji.
8. Wniosek o odpis wyroku rozwodowego z urzędu czy trzeba złożyć wniosek o odpis wyroku?
Czy po wydaniu wyroku przez Sąd rozwodowy uzyskamy odpis wyroku z urzędu? Zasadniczo nie, nalezy wystąpić o odpis wyroku, w tym wyroku ze stwierdzeniem jego wykonalności. Wyjątkiem jest sytuacja gdy wyrok wydawany jest na posiedzeniu niejawnym – wówczas Sąd doręcza odpis wyroku stronom. Jednak po wyrok z prawomocnością i tak należy wystąpić. Drugi wyjątek dot. odpisu wyroku z klauzulą wykonalności – zasadniczo należy złożyć wniosek, niemniej jednak Sąd z urzędu przesyła uprawnionemu z tytułu aplimentów odpis wyroku wraz z klauzulą wykonalności w zakresie zasądzonych alimentów.
9. Czy w toku postępowania rozwodowego Sąd w wyroku rozwodowym może zawrzeć inne rozstrzygnięcie niż rozwiązać małżeństwo stron przez rozwód?
Po przeprowadzonym postępowaniu Sąd moze wydać wyrok, w którym:
- rozwiązuje małżeństwo przez rozwód, jeżeli są spełnione przesłanki trwałości i zupełności rozkąłdu pożycia małżeńskiego, przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych,
- orzekaz separację, zamiast rozwodu jeżeli stwierdzi brak trwałości rozkładu i jeżeli jeden z małżonków żąda rozwodu, a drugi separacji, a sąd uznaje, iż separacja jest bardziej odpowiednia,
- oddala pozew o rozwód, o ile żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, a małżonek niewinny sprzeciwia sie rozwodowi, o ile rozwód byłby sprzeczy z dobrem małoletnich dzieci stron lub zasadami społecznymi, lub jeżeli brak jest trwałości rozkłądu pożycia małżeńskiego.
W razie pytań, zapraszamy do kontaktu.
Autor: Adwokat Ewelina Papaj – Gajek
Katowice, dnia 13.06.2025 .r
