Zabezpieczenie umowy najmu (cz. II) – dobrowolne poddanie się egzekucji przez najemcę (tzw. trzy siódemki)

Dobrowolne poddanie się egzekucji jest jednym z najbardziej efektywnych mechanizmów prawnych mających na celu zabezpieczenie płatności należności wynajmującego z tytułu umowy najmu komercyjnego. Zawierając umowę najmu komercyjnego, bez wątpienia podstawowym interesem wynajmującego jest, aby regularnie otrzymywać od najemcy czynsz najmu oraz inne opłaty przewidziane w umowie. Ponadto wynajmujący powinien mieć pewność, iż wynajmowany lokal zostanie mu zwrócony po zakończeniu stosunku najmu w celu dalszego kontynuowania prowadzenia działalności. Dla wynajmującego równie istotne jest, aby wykonanie określonych powyżej zobowiązań najemcy zostało zabezpieczone tak, aby w przypadku zaległości płatniczych najemcy lub nieprzekazania lokalu, możliwie gwałtownie mógł podjąć stosowne kroki prawne.

Poza zabezpieczeniem umowy najmu kaucją, co zostało opisane w tym artykule, aby zabezpieczyć interes wynajmującego, powszechną praktyką na rynku nieruchomości komercyjnych jest zabezpieczenie wynajmującego aktem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji złożonym przez najemcę. Posłużenie się tym zabezpieczeniem przeciwdziała podstawowej niedoskonałości polskiego systemu sądowego, który cechuje się przewlekłością, szczególnie w sprawach gospodarczych.

Pobierz wzór oświadczenia

W sytuacji, gdy wynajmujący nie dysponuje aktem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, aby odzyskać należność od najemcy, to wynajmujący musi zainicjować, przeprowadzić i (prawomocnie) wygrać proces sądowy, a następnie wszcząć postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika, które może być również długotrwałe. Analogicznie w sytuacji, gdy najemca nie opuści przedmiotu najmu – konieczne jest wówczas przeprowadzenie postępowania sądowego, a następnie eksmisja najemcy przez komornika, co może zająć choćby kilka lat. Jednakże dzięki posłużeniu się opisanym w niniejszym artykule zabezpieczeniem umowy najmu, wynajmujący może ograniczyć swój „kontakt” z sądem jedynie do tzw. postępowania klauzulowego (opisanego poniżej), polegającego na podjęciu przez sąd czynności zmierzających do nadania klauzuli wykonalności na oświadczenie najemcy o poddaniu się egzekucji, co zgodnie z przepisami powinno zająć sądowi 3 dni.

Co więcej, w przypadku egzekucji na podstawie aktu notarialnego o dobrowolnym poddaniu się egzekucji przez najemcę, który został zaopatrzony w klauzulę wykonalności, najemca jest w praktyce pozbawiony możliwości przedłużania postępowania sądowego – sąd nadaje bowiem klauzulę wykonalności na wniosek wynajmującego, bez udziału najemcy (tj. bez tradycyjnie rozumianego „procesu sądowego”). W praktyce oznacza to, iż najemca zostaje poinformowany o nadaniu klauzuli wykonalności przez komornika na akcie notarialnym w momencie kiedy na wniosek wynajmującego zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne przez komornika.

Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, najemca może dobrowolnie poddać się egzekucji co do:

• obowiązku polegającego na spełnieniu świadczenia pieniężnego na rzecz wynajmującego w trybie art. 777 § 1 pkt 5 kodeksu postępowania cywilnego,

• obowiązku polegającego na wydaniu rzeczy (tj. lokalu, nieruchomości) wynajmującemu w trybie art. 777 § 1 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego.

Co zatem dokładnie zabezpiecza oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji złożone przez dłużnika?

Spełnienie świadczenia pieniężnego przez dłużnika

Na podstawie oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, wynajmujący może prowadzić egzekucję z należności najemcy, tytułem nieopłaconego czynszu najmu. Nie podlega jednak wątpliwości, iż na podstawie dokumentu możliwe jest również prowadzenie egzekucji z innych należności pieniężnych, należnych wynajmującemu od najemcy na podstawie umowy najmu, np. nieopłaconych opłat indywidualnych czy kar umownych nałożonych na najemcę w związku z niewykonaniem jakiegoś zobowiązania na podstawie umowy najmu. Wynajmujący może również na tej podstawie egzekwować odsetki należne mu od kwot głównych – wówczas w interesie wynajmującego jest, aby treść aktu notarialnego zawierała precyzyjne postanowienie dotyczące odsetek oraz wskazywała na rodzaj odsetek oraz okres, za jaki będą one naliczane, przynajmniej poprzez wskazanie terminu początkowego.

Mając na uwadze, iż wysokość czynszu najmu może być określona w walucie innej niż polski złoty,określony aktem notarialnym obowiązek zapłaty sumy pieniężnej może być także wyrażony w walucie obcej. W tej sytuacji, sąd nadaje aktowi notarialnemu klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską, według zasad określonych w art. 783 § 1 Kodeksy postępowania cywilnego.

Art. 777 kpc – wydanie nieruchomości przez dłużnika

Jeżeli akt notarialny o dobrowolnym poddaniu się egzekucji został prawidłowo sformułowany, o czym poniżej, w sytuacji, o ile najemca nie chce opuścić lokalu (wydać go wynajmującemu) w terminie wynikającym z umowy najmu lokalu (lub w sytuacji gdy umowa najmu została rozwiązana przed terminem wskazanym w umowie najmu), wynajmujący ma prawo egzekwować opuszczenie lokalu na podstawie aktu. W praktyce wygląda to w ten sposób, iż po otrzymaniu klauzuli wykonalności na akcie notarialnym, wynajmujący kieruje sprawę do komornika sądowego. Komornik sądowy następnie podejmuje działania na podstawie przepisów art. 1046 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym, o ile dłużnik ma wydać nieruchomość albo opróżnić pomieszczenie, komornik sądu, w którego okręgu rzeczy te się znajdują, wzywa dłużnika do dobrowolnego wykonania tego obowiązku w wyznaczonym stosownie do okoliczności terminie, po którego bezskutecznym upływie dokonuje czynności potrzebnych do wprowadzenia wierzyciela (tj. wynajmującego) w posiadanie. Co istotne, przedmiotem egzekucji komorniczej może być również wydanie części nieruchomości lub części składowej innej nieruchomości (gruntowej albo budynkowej).

Co powinno znaleźć się w poprawnie skonstruowanym akcie o poddaniu się dobrowolnej egzekucji przez najemcę?

W praktyce akt o dobrowolnym poddaniu się egzekucji przez najemcę, stanowi załącznik do umowy najmu lokalu komercyjnego, wobec czego w interesie wynajmującego jest, aby warunkiem wydania lokalu najemcy było dostarczenie aktu o dobrowolnym poddaniu się egzekucji co najmniej jeden dzień przed wydaniem lokalu. Wynajmujący powinien również zabezpieczyć karą umowną każdy dzień zwłoki po stronie najemcy w dostarczeniu dokumentu oraz zastrzec, iż niedostarczenie aktu może spowodować możliwość wypowiedzenia umowy najmu przez wynajmującego.

W interesie wynajmującego jest, aby dokument został sformułowany w taki sposób, aby zostały spełnione wszystkie warunki formalne. Wymogi formalne aktu notarialnego określa ustawa Prawo o notariacie, jednak w art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego ustawodawca wprowadził dodatkowe warunki – warunkujące możliwość posłużenia się aktem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji przez najemcę. Akt notarialny powinien zatem zawierać:

• określenie dłużnika i wierzyciela;

• oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji co do określonego obowiązku;

• określenie przedmiotu świadczenia dłużnika, także co do podstawy prawnej (zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku w określonej ilości) zgodnie z art. 777 § 1 pkt 4 KPC lub oznaczenie świadczenia pieniężnego (określonego wprost albo oznaczonego dzięki klauzuli waloryzacyjnej) zgonie z art. 777 § 1 pkt 5 KPC);

• określenie terminu, w którym wierzyciel może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu.

Rygor egzekucji – umowa najmu

Akt notarialny powinien zatem przede wszystkim odnosić się do konkretnej umowy najmu i precyzyjnie, w sposób niebudzący wątpliwości określać wskazane powyżej kwestie, tak aby wykluczać konieczność stosowania jakiejkolwiek interpretacji przez sąd nadający klauzulę wykonalności. Przykładowo, za niewystarczający w tym względzie uważać należy zwrot w akcie notarialnym „pod rygorem egzekucji”, a za adekwatne uważać należy użycie ustawowego wyrażenia „poddaje się egzekucji” (tak: A. Marciniak, K. Piasecki, Kodeks postępowania cywilnego, tom III, komentarz do art. 777 KPC]. Należy ponadto wskazać dzień zawarcia umowy najmu lokalu, jej przedmiot i zakres. Ponadto należy przywołać konkretne postanowienia umowy najmu odnoszące się do wszystkich płatności po stronie najemcy (wysokość czynszu, opłat eksploatacyjnych, kary umowne przewidziane umową najmu, itd.) wraz z terminami, w jakich mają być płatne oraz wskazać warunki, w których nastąpić ma obowiązek wydania lokalu. Przy tak precyzyjnym wskazaniu, sąd nada klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu w całości, tzn. obejmie również te kwoty, które w dacie nadawania klauzuli wykonalności nie były jeszcze wymagalne. Wynajmujący zatem na podstawie tego tytułu wykonawczego egzekwować będzie mógł czynsz w kolejnych miesiącach – aż do np. skutecznego wyeksmitowania najemcy.

Klauzula „trzech siódemek” – postępowanie

We wstępie artykułu zostało wskazane, iż jedynym „kontaktem” wynajmującego z sądem będzie zainicjowanie tak zwanego postępowania klauzulowego. W praktyce polega ono wyłącznie na podjęciu przez sąd czynności zmierzających do nadania klauzuli wykonalności. Co ważne, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu sąd ogranicza się jedynie do rozpatrzenia kwestii proceduralnych. Sąd bada zatem czy zostały spełnione przesłanki nadania klauzuli wykonalności na podstawie art. 777 KPC, a zatem:

• czy wynajmujący opłacił wniosek?

• czy akt o dobrowolnym poddaniu się egzekucji został zawarty w formie aktu notarialnego?

• czy wszelkie sumy pieniężne żądane przez wynajmującego zostały prawidłowo oznaczone?

• czy zaistniało zdarzenie, od czasu zaistnienia którego można wystąpić z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności?

• czy w akcie notarialnym został wskazany termin, do którego wynajmujący może wystąpić do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności?

W sytuacji, gdy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności będzie spełniał wszystkie wskazane powyżej przesłanki, sąd zobowiązany jest do przeprowadzenia postępowania klauzulowego. W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności sąd nie bada zatem stanu faktycznego sprawy, ale ogranicza się do badania istnienia dokumentów stwierdzających istnienie zdarzeń. W postępowaniu tym sąd stwierdza zatem, czy zachodzą formalne warunki w postaci dokumentów, aby nadać im klauzulę wykonalności. Takim warunkiem jest istnienie prawidłowego tytułu egzekucyjnego. Powyższe podejście sądów zostało potwierdzone w wielu wyrokach sądowych, przykładowo w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2008 r. (III CZP 155/2007) wyrażono pogląd, że: zakres kognicji sądu w wypadku nadawania klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu jest ograniczony do zagadnień proceduralnych, tj. zbadania występowania przesłanek procesowych, ustalenia, czy określony akt spełnia wymagania przewidziane w przepisach dla danego rodzaju tytułu egzekucyjnego, stwierdzenia, czy dany akt, ze względu na swoją treść, nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, oraz ustalenia, czy wystąpiło zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie tytułu egzekucyjnego. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż dopuszczenie odmiennego zapatrywania na istotę i charakter postępowania klauzulowego przerodziłoby je w postępowanie nadzorcze zmierzające do badania schematy powstania tytułu egzekucyjnego i jego zasadności, a choćby legalności złożenia oświadczenia przez dłużnika; ocena taka niewątpliwie wykraczałaby poza zakres kognicji sądu w postępowaniu klauzulowym.

Zgodnie z art. 781¹ KPC, sąd zobowiązany jest do rozpatrzenia wniosku o nadanie klauzuli niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od daty jego otrzymania. W praktyce, może trwać to jednak nieco dłużej.

Dobrowolne poddanie się egzekucji

Bez wątpienia, z uwagi na możliwość szybkiego posłużenia się oraz stosunkowo nieliczne warunki formalne konieczne do spełnienia, z punktu widzenia wynajmującego, każda umowa najmu komercyjnego powinna zostać zabezpieczona aktem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji przez najemcę, zarówno odnośnie do obowiązku polegającego na spełnieniu świadczeń pieniężnych należnych wynajmującemu jak i obowiązku zwrotu lokalu przez najemcę. Przepisy wymagają jednak, aby akt notarialny spełniał opisane w artykule przesłanki, aby sąd mógł nadać mu klauzulę wykonalności, a zatem istotne jest, aby treść aktu spełniała przesłanki wskazane w przepisach, była precyzyjna i nie budziła wątpliwości interpretacyjnych sądu.

Potrzebujesz pomocy?

Jeżeli jesteś wynajmującym i chciałbyś posłużyć się aktem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, aby odzyskać od najemcy należności z tytułu czynszu najmu lub innych opłat należnych z umowy najmu, napisz do nas.