Zakaz łączenia kary aresztu i kary pozbawienia wolności

Opis stanu faktycznego

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok łączny i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania.

R.C. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:

1. Sądu Rejonowego w R. z 17.8.2023 r., II K 2662/22, za przestępstwa: a) z art. 278 § 1 KK popełnione 28.4.2022 r. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności; b) z art. 35 ust. 1a ustawy z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1580; dalej: OchrZwU), na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności; c) za co na podstawie art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 KK orzeczono karę łączną w wymiarze 8 miesięcy więzienia oraz
2. Sądu Rejonowego w R. z 6.12.2023 r., II K 845/23, za przestępstwo z art. 209 § 1a KK popełnione w okresie od 10.8.2022 r. do 16.3.2023 r. na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności.

Wyrokiem łącznym z 23.5.2024 r., II K 70/24, Sąd Rejonowy w R. na podstawie art. 569 § 1KPK w zw. z art. 85 § 1 KK w zw. z art. 85a KK i art. 86 § 1 KK połączył ww. kary więzienia i wymierzył R.C. karę łączną roku pozbawienia wolności. W wyroku orzekł, iż w pozostałych niepołączonych częściach wyroki te podlegają odrębnemu wykonaniu. Na podstawie art. 577 KPK na poczet orzeczonej kary łącznej więzienia zaliczył skazanemu okres rzeczywistego więzienia w sprawie II K 2662/22 od 24.10.2023 r. do 21.4.2024 r. oraz w sprawie II K 845/23 od 21.4.2024 r. Sąd zwolnił skazanego w całości od kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa.

Orzeczenie to, niezaskarżone przez żadną ze stron postępowania, uprawomocniło się 1.6.2024 r.

Kasację od wyroku wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając orzeczenie w całości, na korzyść skazanego R.C.

Na zasadzie art. 523 § 1 KPK, art. 526 § 1 KPK i art. 537 § 1 i 2 KPK zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, a mianowicie art. 569 § 1 KPK w zw. z art. 568a § 1 pkt 2, art. 410 KPK i art. 85 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r. oraz art. 86 § 1 KK przez dokonanie nieprawidłowej oceny prawomocnych wyroków skazujących R.C. i rozstrzygnięć z nimi związanych w kontekście istnienia warunków do orzeczenia w wyroku łącznym kary łącznej i w konsekwencji połączenie: kary 5 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 6.12.2023 r., II K 845/23, oraz kar – 6 miesięcy więzienia i 3 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonych prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 17.8.2023 r., II K 2662/22, w sytuacji gdy ostatnia z tych kar – zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w R. z 1.10.2023 r., II 1 Ko 4322/23 – została na podstawie art. 2a § 1 KW zamieniona na karę 30 dni aresztu i jako kara innego rodzaju niż kara więzienia oraz jako kara niepodlegająca łączeniu w świetle przepisów KK nie mogła stać się w myśl wymagań określonych w art. 85 § 1 KK podstawą orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności, co w konsekwencji doprowadziło do orzeczenia wobec skazanego R.C. kary łącznej więzienia sprzecznie z dyspozycją art. 86 § 1 KK, w wysokości przewyższającej sumę rzeczywiście podlegających łączeniu jednostkowych kar pozbawienia wolności.

Podnosząc powyższy, zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja okazała się być w sposób oczywisty zasadna, co pozwalało na rozpoznanie jej w trybie art. 535 § 5 KPK.

Słusznie skarżący wskazuje, iż orzekający w przedmiocie wyroku łącznego Sąd Rejonowy w R. nie dostrzegł, iż w sprawie II K 2662/22, postanowieniem z 1.10.2023 r., II 1 Ko 4322/23, Sąd Rejonowy w R. na podstawie art. 2a § 1 i 4 KW w zw. z art. 119 § 1 KW i art. 19 KW stwierdził, iż przypisany skazanemu R.C. w wyroku, w sprawie II K 2662/22 Sądu Rejonowego w R., czyn z art. 278 § 1 KK stanowi w tej chwili wykroczenie z art. 119 § 1 KW i zamienił orzeczoną za ten czyn karę 3 miesięcy więzienia na karę 30 dni aresztu. Jednocześnie Sąd ten stwierdził, iż wobec powyższego straciło moc orzeczenie o karze łącznej 8 miesięcy więzienia zawarte w wyroku i kara ta nie podlega wykonaniu, a w jej miejsce będą wykonywane: kara 30 dni aresztu za wykroczenie z art. 119 § 1 KW oraz kara 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczona w wyroku za przestępstwo z art. 35 ust. 1a OchrZwU w sprawie II K 2662/22. Rozstrzygnięcie to uprawomocniło się 13.10.2023 r. Orzeczenie to było następstwem dokonanej 1.10.2023 r. (mocą art. 4 pkt 5 ustawy z 7.7.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2022 r. poz. 2600) zmiany treści art. 119 § 1 KW, który otrzymał brzmienie: „Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, o ile jej wartość nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny”, na mocy której doszło do kontrawencjonalizacji czynu popełnionego przez oskarżonego.

Jak stanowi art. 85 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r., o ile sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Tym samym podstawą do wymierzenia kary łącznej są kary tego samego rodzaju albo kary różne, jednakże podlegające łączeniu w rozumieniu przepisów o karze łącznej.

Chociaż przy tym zastosowanie art. 2a § 1 KW polega jedynie na zamianie wymierzonej sprawcy kary i nie zmienia tego, iż sprawca przez cały czas pozostaje skazany za przestępstwo, a nie za wykroczenie, i w ten sposób wciąż zostaje zachowany podstawowy warunek orzeczenia kary łącznej, jakim jest istnienie realnego zbiegu przestępstw, to jednak po zamianie jednostkowej kary więzienia na karę aresztu orzeczenie kary łącznej – w świetle art. 85 § 1 KK – nie jest w ogóle możliwe. Przepis art. 85 § 1 KK dopuszcza bowiem możliwość objęcia węzłem kary łącznej jedynie kar tego samego rodzaju albo innych podlegających łączeniu.

Tymczasem KK nie przewiduje możliwości łączenia kary aresztu i kary pozbawienia wolności, jak i nie można przyjąć, iż są to kary tego samego rodzaju (por. wyrok SN z 26.6.2007 r., II KK 115/07, Legalis). jeżeli więc wyrokiem połączono karę pozbawienia wolności, orzeczoną za przestępstwo, z karą aresztu, orzeczoną za popełnienie wykroczenia, a więc kary niepodlegające łączeniu, to tym samym doszło do wydania zaskarżonego wyroku łącznego z rażącym naruszeniem przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 85 KK (por. wyrok SN z 25.11.2010 r., III KK 171/10, Legalis).

W tej sytuacji, łącząc węzłem kary łącznej następujące kary: 3 miesięcy więzienia (nieistniejącą już, jak wykazano wyżej, w chwili orzekania) oraz 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczone w sprawie Sądu Rejonowego w R., II K 2662/22, i karę 5 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną w sprawie Sądu Rejonowego w R., II K 845/23, zamiast prawidłowo jedynie karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną w sprawie II K 2662/22, i karę 5 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną w sprawie II K 845/23, Sąd uczynił to z rażącym naruszeniem wskazanych w niniejszej kasacji przepisów prawa, albowiem wbrew zgromadzonym w sprawie dowodom błędnie ustalił, iż w dacie wyrokowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego podlegała wykonaniu wobec skazanego R.C. kara jednostkowa 3 miesięcy więzienia za przypisany temu skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 17.8.2023 r. występek z art. 278 § 1 KK.

W rezultacie, orzekając karę łączną, Sąd meriti mógł ją ukształtować, zgodnie z art. 86 § 1 KK, w wymiarze od 7 do 11 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy wymierzył ją w wysokości roku pozbawienia wolności, a więc w wymiarze przekraczającym sumę kar faktycznie podlegających łączeniu.

Komentarz