Zasada praw nabytych nie da forów w najmie

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał precedensowy wyrok w sprawie nowych zasad opodatkowania najmu. Wynika z niego jasno: wynajmujący nie mają co liczyć, iż ochroni ich Konstytucja RP i uda im się dokończyć rozpoczętą amortyzację nieruchomości, która od 2023 r. została już ostatecznie skasowana przez ustawodawcę.

Konstytucyjna ochrona

Sprawa dotyczyła właścicielki kilku mieszkań na wynajem. We wniosku o interpretację wyjaśniła, iż do końca 2021 r. zyski z nich są opodatkowane PIT na zasadach ogólnych, czyli według skali.

Kobieta zauważyła, iż wszystkie mieszkania w latach 2005–2020 wprowadziła do ewidencji środków trwałych i zgodnie z przepisami o PIT dokonuje ich amortyzacji. Z wniosku wynikało, iż od 1 stycznia 2022 r. poszerzyła dotychczasową działalność gospodarczą o najem. Była przekonana, iż w 2023 r. i w latach następnych będzie mogła w dalszym ciągu zaliczać do kosztów odpisy amortyzacyjne od mieszkań wprowadzonych już do ewidencji, rozliczając je jako dochód z działalności według liniowego PIT.

Oczywiście podatniczce nie umknęło, iż ustawodawca zmienił regulacje o opodatkowaniu najmu. W konsekwencji podatnicy mogą zaliczać do kosztów odpisy m.in. od mieszkań, ale nie dłużej niż do 31 grudnia 2022 r. W jej ocenie jednak zmian nie można interpretować w oderwaniu od konstytucji, zwłaszcza zasady ochrony praw nabytych i ochrony interesów w toku.

Kobieta tłumaczyła, iż decydując się na dokonanie inwestycji w nieruchomości, zakładała amortyzowanie ich dłużej. Ustawodawca zaskoczył ją i innych podatników, bo arbitralnie to zmienił.

Niemniej w ocenie wynajmującej ze względów konstytucyjnych nowe reguły powinny mieć zastosowanie wyłącznie do tych lokali mieszkalnych, które zostały nabyte lub wytworzone od 1 stycznia 2022 r.

Fiskus takiej możliwości nie widział. Stwierdził, iż kontrola norm – abstrakcyjna i konkretna – której istotą jest orzekanie o hierarchicznej zgodności aktów prawa niższego rzędu z wyższego rzędu i eliminowanie ich z systemu, należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. On przy interpretacji musi zaś kierować się obowiązującym prawem. A skoro tak, to od 2023 r. podatniczka nie ma prawa do odpisów.

Tak samo uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi. Przypomniał, iż wynajmujący na podstawie przepisu przejściowego mogli jeszcze tylko przez rok korzystać z amortyzacji. Co do niekonstytucyjności, to, jak podkreślił WSA, nie ma możliwości stwierdzenia jej w indywidualnej interpretacji.

Wola ustawodawcy

Ostatecznie przegraną skarżącej przypieczętował NSA. Zgodził się co prawda, iż orzecznictwo odnosiło się do ochrony prawa nabytych, ale w tej sprawie go nie dostrzegł. Jak tłumaczyła sędzia NSA Małgorzata Wolf-Kalamala, w spornym przypadku chodzi o systemową, całościową zmianę dokonaną przez ustawodawcę. A podatnik zawsze musi liczyć się z tym, iż zmiana warunków społecznych czy gospodarczych może zaowocować zmianą przepisów. NSA nie kwestionował, iż dla skarżącej opodatkowanie najmu według zasad ogólnych było korzystne. Niemniej ustawodawca dopatrzył się problemów z powszechnym opodatkowaniem najmu i postanowił zmienić zasady.

W ocenie NSA fiskus nie mógł podważyć konstytucyjności przepisów, bo działa w granicach i na podstawie obowiązującego prawa. Sąd oczywiście może spojrzeć na problem m.in. przez pryzmat konstytucyjnej sprawiedliwości podatkowej. W tym przypadku do tego rodzaju naruszeń nie doszło.

Wyrok jest prawomocny.

Sygnatura akt: II FSK 119/23