11 miesięcy temu
Zdolność upadłościowa
Polskie prawo upadłościowe przewiduje zamknięty katalog podmiotów, którym przysługuje zdolność upadłościowa. Zdolność ta została ustawowo przyznana przede wszystkim przedsiębiorcom w rozumieniu art. 431 KC – art. 5 ust. 1 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520; dalej: PrUpad). Możliwe jest również ogłoszenie upadłości spółek kapitałowych nieprowadzących działalności gospodarczej lub wspólników spółek osobowych odpowiadających całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki lub partnerów spółek partnerskich.
Postępowanie upadłościowe jest modelowo skonstruowane dla podmiotów będących przedsiębiorcami w rozumieniu art. 431 KC, a więc osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadzącym we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Konstrukcja fundacji rodzinnej
Każda tworzona na podstawie FundRodzU fundacja rodzinna jest osobą prawną. Ustawa dopuszcza w art. 5 FundRodzU możliwość prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej, ale tylko w ściśle określonym tam zakresie (zamknięty katalog zakresu możliwej do prowadzenia działalności gospodarczej). Rozpoczęcie prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej na podstawie art. 5 FundRodzU w zw. z art. 3 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221; dalej: PrPrzed) jest równoznaczne z uzyskaniem przez fundację rodzinną statusu przedsiębiorcy w rozumieniu art. 431 KC.
Uzyskanie przez fundację rodzinną statusu przedsiębiorcy (art. 431 KC) jest warunkiem sine qua non przyznania jej zdolności upadłościowej w rozumieniu art. 5 PrUpad, ponieważ żaden przepis ustawy nie przyznaje jej wprost takiej zdolności.
Prowadzenie upadłości fundacji rodzinnej
W przypadku posiadania przez fundację rodzinną statusu przedsiębiorcy prowadzone wobec niej postępowanie upadłościowe toczy się według zasad postępowania upadłościowego opisanego w PrUpad. W ustawie nie opracowano bowiem odmiennego trybu prowadzenia postępowania upadłościowego fundacji rodzinnej, tak jak np. w przypadku upadłości dewelopera (por. art. 425a i nast. PrUpad).
Należy jednak wskazać, iż w kilku przepisach FundRodzU ustawodawca odniósł się do postępowania upadłościowego fundacji rodzinnej, wprost przyznając taką możliwość, choć nie doszło do znowelizowania art. 5 PrUpad, co – jak wskazano powyżej – wymusza najpierw uzyskanie statusu przedsiębiorcy w rozumieniu art. 431 KC. W art. 87 pkt. 4 FundRodzU wskazano, iż ulega ona rozwiązaniu po zakończeniu postępowania upadłościowego. Z kolei w art. 105 ust. 1 pkt. 1 i 2 FundRodzU dopuszcza się możliwość wykreślenia fundacji rodzinnej z rejestru fundacji rodzinnych bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, z uwagi na oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości w trybie art. 13 ust. 1 PrUpad, oraz w razie uznania przez Sąd upadłościowy, iż zebrany w sprawie materiał daje podstawy do wykreślenia fundacji rodzinnej z rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.
W art. 109 ust. 1 FundRodzU wskazano, iż wniosek o wykreślenie fundacji rodzinnej z rejestru składa syndyk, ale fundacja rodzinna nie ulega rozwiązaniu, jeżeli w toku postępowania upadłościowego doszło do zaspokojenia wszystkich wierzycieli w całości, zatwierdzenia układu albo postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub umorzone (art. 109 ust. 2 FundRodzU).
Tak jak w przypadku ogłoszenia upadłości spółek, tak również w odniesieniu do fundacji rodzinnych informacja o ogłoszeniu upadłości podlega ujawnieniu w rejestrze fundacji rodzinnych (art. 117 ust. 1 pkt 23 FundRodzU). Gdy fundacja rodzinna postawiona jest w stan upadłości, do jej nazwy dołącza się „w upadłości”, tak jak czyni się to w przypadku spółek (art. 117 ust. 4 FundRodzU).
Komentarz
Badając regulacje prawne w aspekcie zdolności upadłościowej fundacji rodzinnej, należy wskazać na jej rolę w obrocie gospodarczym. o ile fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą i jest członkiem obrotu gospodarczego, to ma również zdolność upadłościową. W przeciwnym wypadku – fundacja rodzinna nie posiada takiej zdolności.
Rozróżnienie na gruncie prawa upadłościowego w zakresie tego, czy podmiot prowadzi działalność gospodarczą, czy też nie, zostało wprowadzone również w stosunku do spółek kapitałowych. Różnica jest jednak znacząca, bowiem spółki kapitałowe mają zdolność upadłościową choćby wtedy, kiedy nie prowadzą działalności gospodarczej, co wymagało ustawowego przyznania im takiej zdolności (art. 5 ust. 2 pkt 1 PrUpad), a fundacje rodzinne wówczas takiej zdolności nie mają.
Jeżeli chodzi o samą procedurę upadłościową, to ustawodawca nie wprowadza odstępstw w zakresie postępowania upadłościowego fundacji rodzinnej. Stosuje się do niej przepisy części pierwszej PrUpad.
Przyznając fundacji rodzinnej choćby ograniczone prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, ustawodawca umożliwił doprowadzenie do sytuacji, w której zostanie ogłoszona upadłość fundacji rodzinnej. Jest ona uwarunkowania wyłącznie prowadzeniem przez fundację rodzinną działalności gospodarczej, bowiem wtedy staje się ona przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 KC, a tym samym stosuje się do niej dyspozycję art. 5 ust. 1 PrUpad. Upadłość fundacji rodzinnej prowadzi się w normalnym trybie z uwagi na niewprowadzenie odrębnego trybu, tak jak np. w przypadku upadłości deweloperów.
