Zmiany w prowadzeniu strajku pracowniczego

Prawo do strajku jest prawem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 59 ust. 3 Konstytucji RP związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ustawa z 23.5.1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 123; dalej: SporyZbiorU), która określa zasady prowadzenia strajku, zostanie zastąpiona nowym aktem prawnym. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przedstawiło projekt nowej ustawy o sporach zbiorowych pracy (UD408). Znajdują się w nim przepisy dotyczące m.in. możliwości badania legalności strajku oraz wydłużenia terminu na ogłoszenie strajku.

Nowe zasady przeprowadzania referendum strajkowego

Projekt wprowadza zmiany dotyczące przeprowadzania referendum strajkowego. Przepisy SporyZbiorU nie regulują kwestii związanych z przeprowadzeniem i dokumentowaniem referendum strajkowego. Istnieją też wątpliwości co do terminu przeprowadzenia takiego referendum. Często organizacje związkowe, aby wywrzeć presję na pracodawcy, przeprowadzały referendum w trakcie prowadzonych mediacji. Narusza to jednak polubowny charakter postępowania mediacyjnego. Ponadto związki zawodowe przeprowadzały niekiedy referendum tylko wśród swoich członków, a część zatrudnionych nie zabierała głosu w tej kwestii. w tej chwili pracodawcy nie mogą żądać wprost zweryfikowania przez sąd wyniku i sposobu przeprowadzenia referendum. W związku z tym konieczna stała się zmiana przepisów dotyczących przeprowadzania referendum strajkowego. W projekcie przyjęto metodę precyzyjnego określenia zasad przeprowadzania referendum oraz trybu weryfikacji jego wyników.

Zgodnie z art. 24 projektowanej ustawy strajk zakładowy będzie ogłaszać zakładowa organizacja związkowa po uzyskaniu zgody większości osób wykonujących pracę zarobkową w zakładzie pracy, o ile w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50% osób wykonujących pracę zarobkową w zakładzie pracy. Zaś w przypadku strajku ponadzakładowego będzie on ogłaszany przez organ związku zawodowego wskazany w statucie po uzyskaniu zgody większości osób wykonujących pracę zarobkową w poszczególnych zakładach pracy, które mają być objęte strajkiem, o ile w głosowaniu w każdym z tych zakładów wzięło udział co najmniej 50% osób wykonujących pracę zarobkową. Organizacja związkowa będzie również zobowiązana informować pracodawcę w formie pisemnej, elektronicznej i dokumentowej o przyjętych zasadach przeprowadzenia referendum, jednocześnie ustalając próg 50% osób wykonujących pracę zarobkową na podstawie informacji przekazanej jej przez pracodawcę. Na pracodawcy będzie natomiast spoczywać obowiązek przekazania organizacji związkowej na jej pisemny wniosek informacji o liczbie osób wykonujących pracę zarobkową w zakładzie pracy oraz umożliwienia przeprowadzenia głosowania. Ma to na celu zwiększenie przejrzystości przeprowadzonego referendum.

Kontrola legalności referendum strajkowego

Projekt przewiduje wprowadzenie sądowej kontroli legalności referendum strajkowego. w tej chwili przepisy SporyZbiorU nie przewidują możliwości kontroli legalności przeprowadzenia głosowania w sprawie ogłoszenia strajku, czyli tzw. referendum strajkowego.

Dokumentacja związana z organizacją i przeprowadzeniem głosowania będzie przechowywana przez organizatorów strajku przez okres 12 miesięcy. Dokumentacja ta będzie udostępniana w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy lub kontroli sądowej. Do nowych zadań Państwowej Inspekcji Pracy dojdzie kontrola dokumentacji związanej z przeprowadzeniem głosowania w sprawie ogłoszenia strajku.

Nowością przewidzianą w projekcie będzie możliwość wystąpienia z wnioskiem o zbadanie zgodności z prawem referendum strajkowego. Z takim wnioskiem będzie mogła wystąpić zarówno organizacja związkowa, jak i pracodawca. Co ważne do czasu uprawomocnienia się postanowienia sądu strajk nie będzie mógł się rozpocząć. Wniosek o zbadanie zgodności z prawem głosowania w sprawie ogłoszenia strajku podlegać będzie rozpoznaniu w trybie przepisów KPC o postępowaniu nieprocesowym. Sąd będzie rozpoznawał wniosek w terminie 14 dni od dnia jego złożenia. Postanowienie kończące postępowanie w sprawie wraz z uzasadnieniem sąd będzie niezwłocznie doręczać wnioskodawcy i uczestnikom postępowania.

Wydłużenie terminu na ogłoszenie strajku

W projekcie zaproponowano wydłużenie terminu ogłoszenia strajku, który jest zapowiadany w zgłoszeniu sporu. Organizacja związkowa występująca z żądaniami może w zgłoszeniu uprzedzić, iż w razie nieuwzględnienia zgłoszonych żądań zostanie ogłoszony strajk. Zgodnie z art. 6 ust. 3 projektu ustawy dzień ogłoszenia strajku nie będzie mógł przypadać przed upływem 21 dni od dnia zgłoszenia żądań. Oznacza to wydłużenie terminu na ogłoszenie strajku z 14 do 21 dni. Ma to na celu zwiększenie czasu w prowadzenie rokowań, co zwiększa szansę na dojście do porozumienia. Samo ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej na 7 dni przed jego rozpoczęciem.

Strajk tylko na określonych stanowiskach

Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się osób wykonujących pracę zarobkową od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu. Zgodnie z art. 19 ust. 1 SporyZbiorU niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa. Przy czym SporyZbiorU nie precyzuje, o jakie dokładnie stanowiska chodzi. Powoduje to szereg wątpliwości i nadużyć ze strony pracodawców, co w konsekwencji prowadzi do ograniczania prawa do strajku. Projekt zakłada, aby pracodawca, w uzgodnieniu z działającymi u niego organizacjami związkowymi, określał wykaz stanowisk pracy, na których niedopuszczalne jest zaprzestanie wykonywania pracy w wyniku strajku (art. 23 ust. 2 projektu ustawy). Jest to słuszne rozwiązania ze względu na różnorodność zakładów pracy. Nie ma bowiem możliwości enumeratywnego określenia wykazu stanowisk pracy w ustawie. Pracodawca będzie określał wykaz w uzgodnieniu z działającymi u niego organizacjami związkowymi, z zastrzeżeniem, iż będzie on uzgadniany z m.in. wszystkimi reprezentatywnymi organizacjami związkowymi; nie tylko tymi, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy – zgodnie z art. 30 ust. 6 i 7 ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 854; dalej: ZwZawU).

Rezygnacja ze strajku solidarnościowego

W myśl art. 22 SporyZbiorU w obronie praw i interesów pracowników, którzy nie mają prawa do strajku, związek zawodowy działający w innym zakładzie pracy może zorganizować strajk solidarnościowy na czas nie dłuższy niż połowa dnia roboczego. Projekt zakłada rezygnację z możliwości organizowania tego rodzaju strajku. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, instytucja ta była często nadużywana przez związki zawodowe i wykorzystywana niezgodnie z jej celem.