1 dzień temu
Zwolnienie z PIT dla marynarzy pływających pod banderą państw trzecich zostało uznane przez KE za niedozwoloną pomoc państwa. Może to oznaczać potrzebę zwrotu podatku przez osoby, które skorzystały z zakwestionowanej ulgi, z mocą wsteczną od 2021 r.
W polskim prawie podatkowym obowiązują przepisy umożliwiające marynarzom korzystanie ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Zwolnienie to pozwala marynarzom na niezłożenie zeznania podatkowego i niezapłacenie podatku, pod warunkiem spełnienia określonych wymagań ustawowych.
Jednak przepisy te przeszły istotne zmiany, których skutki, również w kontekście stanowiska Komisji Europejskiej, mogą budzić poważne wątpliwości prawne i finansowe.
Zwolnienie z PIT przed 2021 rokiem
Do końca 2020 roku art. 21 ust. 1 pkt 23c ustawy o PIT precyzował warunki korzystania z tego zwolnienia. Obejmowało ono marynarzy będących obywatelami Unii Europejskiej (UE) lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), którzy:
- posiadali obywatelstwo UE/EOG;
- pracowali jako marynarze w rozumieniu ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 1353 z późn. zm.);
- pracowali na statkach morskich podnoszących banderę państw UE/EOG;
- pracowali w żegludze międzynarodowej, realizując przewozy ładunków lub pasażerów;
- wykonywali pracę przez co najmniej 183 dni w roku, co obejmowało również dni podróży;
- uzyskali zaświadczenie od armatora lub agencji zatrudnienia, które było podstawą do zwolnienia z PIT.
Zwolnienie to nie dotyczyło marynarzy pracujących na holownikach i pogłębiarkach, jeżeli czas faktycznego przewozu ładunku lub pasażerów drogą morską był krótszy niż 50 proc. czasu pracy.
Spełnienie tych warunków umożliwiało marynarzom uniknięcie składania deklaracji PIT, pod warunkiem dostarczenia odpowiedniego oświadczenia do urzędu skarbowego.
Zmiany od 2021 roku – rozszerzenie zwolnienia
Z dniem 1 stycznia 2021 roku wprowadzono zmianę do art. 21 ust. 1 pkt 23c. Zmienione przepisy rozszerzyły możliwość skorzystania ze zwolnienia z PIT na marynarzy pracujących na statkach podnoszących bandery państw trzecich (spoza UE/EOG). Modyfikacja ta miała na celu zrównanie statusu podatkowego wszystkich marynarzy, niezależnie od bandery statku, na którym pracowali.
Jednak wprowadzenie tej zmiany było uzależnione od pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej dotyczącej zgodności tego rozwiązania z zasadami pomocy publicznej w ramach rynku wewnętrznego UE (art. 107 ust. 3 lit. c Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Przepis był więc de facto zawieszony do momentu wydania decyzji przez KE.
Brak decyzji Komisji Europejskiej i jego skutki
Komisja Europejska przez niemal trzy lata (2021–2023) nie wydała decyzji, która pozwoliłaby na stosowanie rozszerzonego zwolnienia z PIT. Co więcej, w grudniu 2022 roku KE wydała negatywne stanowisko, uznając, iż zmiana ta nie jest zgodna z zasadami pomocy publicznej. W rezultacie, przepis w rozszerzonej wersji nigdy nie miał prawa być stosowany.
Mimo tego polskie organy podatkowe przez cały ten czas uznawały zaświadczenia marynarzy pracujących pod banderami państw trzecich oraz wydawały decyzje o ograniczeniu poboru zaliczek na podatek. Taka praktyka budowała u marynarzy przekonanie, iż nowe przepisy obowiązują i są stosowane.
Powrót do wcześniejszego brzmienia przepisu od 2025 roku
W związku z negatywnym stanowiskiem KE, w październiku 2024 roku Sejm uchwalił nowelizację, która przywraca brzmienie przepisu sprzed 2021 roku.
Nowe-stare przepisy, obejmujące wyłącznie marynarzy pracujących pod banderami państw UE/EOG, wejdą w życie 1 stycznia 2025 roku. Jednak z mocą wsteczną mają one zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2021 roku, co wywołuje liczne kontrowersje.
Konsekwencje dla marynarzy
Wprowadzenie zmiany z 2021 roku bez decyzji KE, a następnie jej praktyczne stosowanie, rodzi poważne ryzyko dla marynarzy. Organy podatkowe mogą teraz prowadzić kontrole i wymierzać podatek z odsetkami za lata 2021–2024, pomimo iż wcześniej akceptowały dokumenty potwierdzające zwolnienie.
Dla wielu marynarzy będzie to oznaczać konieczność zapłaty podatku wraz z odsetkami, co może prowadzić do znacznych obciążeń finansowych. Problem ten jest szczególnie poważny, biorąc pod uwagę, iż działania organów podatkowych sugerowały pełną zgodność przepisów z prawem unijnym.
Możliwe rozwiązania
Aby uniknąć chaosu prawnego i finansowego, konieczne wydaje się wprowadzenie abolicji podatkowej dla marynarzy, którzy skorzystali z rozszerzonego zwolnienia w latach 2021–2024. Takie rozwiązanie stabilizowałoby sytuację prawną i finansową marynarzy oraz zapobiegłoby licznym sporom z organami podatkowymi.
Zmiany w przepisach dotyczących zwolnienia z PIT dla marynarzy, a zwłaszcza ich praktyczne stosowanie mimo braku decyzji KE, stanowią przykład nieodpowiedzialnego podejścia legislacyjnego. Efektem są potencjalne problemy finansowe tysięcy marynarzy, którzy działali w dobrej wierze, ufając organom podatkowym.
W przyszłości podobne zmiany powinny być wprowadzane dopiero po uzyskaniu jednoznacznej zgody instytucji unijnych, aby uniknąć sytuacji, w której obywatele ponoszą negatywne konsekwencje rozwiązań legislacyjnych, za które nie ponoszą odpowiedzialności.
