Znakowanie żywności

Znakowanie żywności

Istotnym elementem produktów spożywczych jest ich opakowanie. Na etykiecie należy podać wszystkie niezbędne informacje. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. obowiązkowe informacje na temat żywności muszą być łatwo dostępne. W celu zapewnienia konsumentom korzystania z innych sposobów dostarczania obowiązkowych informacji na temat żywności, lepiej dostoswanych do niektórych obowiązkowych danych szczegółowych i pod warunkiem zapewnienia takiego samego poziomu informacji jak w przypadku podania ich na opakowaniu lub etykiecie, Komisja może ustanowić kryteria, na których podstawie niektóre obowiązkowe dane szczegółowe mogą być wyrażane innymi sposobami niż przez podanie na opakowaniu lub etykiecie.

Żywność bezpieczna

Zgodnie z Ustawą z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia oznakowanie środka spożywczego obejmuje wszelkie informacje w postaci napisów i innych oznaczeń, w tym znaki towarowe, nazwy handlowe, elementy graficzne i symbole, dotyczące środka spożywczego i umieszczone na opakowaniu, etykiecie, obwolucie, ulotce, zawieszce oraz w dokumentach, które są dołączone do tego środka spożywczego lub odnoszą się do niego. Oznakowanie środka spożywczego, który jest powszechnie w użyciu, nie może zawierać określenia „dietetyczny” lub w inny sposób wskazywać, iż dany środek spożywczy przeznaczony jest do specjalnego żywienia. W przypadku środków spożywczych, które nie są preparatami do początkowego żywienia niemowląt, nie mogą zostać oznakowane, prezentowane, a także wprowadzane do obrotu w sposób wskazujący, iż w pełni zaspokajają potrzeby żywieniowe zdrowych niemowląt przez pierwsze 6 miesięcy życia.

Jakie informacje powinny znaleźć się na opakowaniu?

• Nazwa żywności;
• Wykaz składników;
• Wszelkie składniki lub substancje pomocnicze w przetwórstwie, powodujące alergie lub reakcje nietolerancji, użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności i przez cały czas obecne w produkcie gotowym, choćby o ile ich forma uległa zmianie;
• Ilość określonych składników lub kategorii składników;
• Ilość netto żywności;
• Data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia;
• Wszelkie specjalnie warunki przechowywania lub warunki użycia;
• Nazwa lub firma i adres podmiotu działającego na rynku spożywczym;
• Kraj lub miejsce pochodzenia;
• Instrukcja użycia, w przypadku, gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione;
• W odniesieniu do napojów o zwartości alkoholu większej niż 1,2 % objętościowo, rzeczywista zawartość objętościowo, rzeczywista zawartość alkoholu;
• Informacja o wartości odżywczej;

Informacje, które producent może umieścić na opakowaniu

W oznakowaniu środka spożywczego mogą być podane następujące informacje:

• „wyprodukowano zgodnie z zasadami integrowanej produkcji roślin” lub skrót „IP” (integrowana produkcja), lub znak integrowanej produkcji roślinnej- pod warunkiem, iż produkcja tego środka była prowadzona zgodnie z przepisami w sprawie integrowanej produkcji roślin;
• „produkt może być spożywany przez wegetarian” albo „odpowiedni dla wegetarian” – pod warunkiem, iż środek ten nie zawiera składników pozyskanych ze zwierząt lub iż produkty pozyskane ze zwierząt nie były używane w procesie jego produkcji;
• „produkt może być spożywany przez wegan” albo „odpowiedni dla wegan” – pod warunkiem, iż środek ten nie zawiera składników pozyskanych ze zwierząt lub iż produkty pochodzenia zwierzęcego nie były używane w procesie jego produkcji;

W oznakowaniu lodów, majonezu, przypraw w płynie, gęstych sosów, produktów mlecznych fermentowanych oraz mleka zagęszczonego ilość netto, może być podawana w jednostkach masy lub w jednostkach objętości.

W oznakowaniu cukru ekstrabiałego (cukru rafinowanego) zamiast nazwy „cukier biały ekstra” albo „cukier rafinowany” można zastosować nazwę „cukier biały”.

W przypadku gdy w opakowaniu jest mniej niż 20 g cukru przemysłowego, cukru (cukru białego), cukru ekstrabiałego (cukru rafinowanego), płynnego cukru (roztworu cukru), płynnego cukru inwertowanego (roztwór cukru inwertowanego), syropu cukru inwertowanego, syropu glukozowego, syropu glukozowego w proszku, jednowodnej glukozy (jednowodnej dekstrozy), bezwodnej glukozy (bezwodnej dekstrozy) lub fruktozy, w oznakowaniu tych produktów można nie podawać zawartości netto opakowania.

W oznakowaniu płynnego cukru, płynnego cukru inwertowanego podaje się informację o zawartości suchej masy oraz o zawartości cukru inwertowanego. Natomiast w oznakowaniu syropu cukru inwertowanego podaje się informacje o zawartości suchej masy oraz o zawartości cukru inwertowanego, a w przypadku syropu cukru inwertowanego, w którym występuje krystalizacja, podaje się dodatkowo informację „skrystalizowany”.

W oznakowaniu opakowanych środkach spożywczych głęboko mrożonych przeznaczonych bezpośrednio dla konsumenta finalnego podaje się informacje:

• „produkt głęboko mrożony”;
• Określające okres przechowywania przez konsumenta finalnego wraz z temperaturą przechowywania, a w przypadku niepodawania temperatury przechowywania- urządzeń przeznaczonych do ich przechowywania;
• „nie zamrażać powtórnie” albo określenie o podobnym znaczeniu;

W przypadku etykietowania wprowadzanych do obrotu w formie mieszanek wyrobów czekoladowych, takich jak czekolada, czekolada mleczna, czekolada mleczna familijna, czekolada biała, czekolada nadziewana, czekoladki, nazwy poszczególnych wyrobów wchodzących w skład mieszanki mogą zostać zastąpione określeniami takimi, jak „czekolady mieszane”, „czekolady nadziewane mieszane”, „mieszanka czekoladowa”, lub określeniami o podobnym znaczeniu, a składniki podane dla wszystkich wyrobów tej mieszanki w jednym wykazie składników.

Ograniczenia znakowania środka spożywczego

Oznakowanie środka spożywczego nie może wprowadzać konsumenta w błąd. Dotyczy to przede wszystkim charakterystyki danego środka spożywczego, w tym jego nazwy, rodzaju, adekwatności, składu, ilości, trwałości, źródła lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji.

Sprzedaż produktów bez opakowania

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w przypadku środków spożywczych oferowanych do sprzedaży konsumentowi finalnemu lub zakładom żywienia zbiorowego bez opakowania lub w przypadku pakowania środków spożywczych w pomieszczeniu sprzedaży na życzenie konsumenta finalnego lub ich pakowaniu do bezzwłocznej sprzedaży podaje się:

• Nazwę środka spożywczego;
• Nazwę albo imię i nazwisko producenta;
• Wykaz składników;
• Klasę jakości handlowej albo inny wyróżnik jakości handlowej, o ile zostały one ustalone w przepisach w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej poszczególnych produktów;
• W przypadku pieczywa należy dodatkowo podać masę jednostkową, informację „pieczywo produkowane z ciasta mrożonego” albo „pieczywo produkowane z ciasta głęboko mrożonego” – gdy został zastosowany taki proces technologiczny;

W przypadku produktów bez opakowania lub pakowanych na życzenie nabywcy w miejscu sprzedaży, producent nie ma obowiązku podawania na edykcie numeru partii.

Nazwa środka spożywczego

Nazwa środka spożywczego powinna odpowiadać nazwie, która została ustalona dla danego rodzaju środków spożywczych. o ile taka nazwa nie została określona przez Ustawodawcę, wówczas nazwa taka powinna być zwyczajową nazwą środka spożywczego lub sposobu jego użycia.

Nazwie powinny towarzyszyć informacje, które odnoszą się do postaci środka spożywczego, tym samym do zastosowanych zabiegów technologicznych. Zapis ten dotyczy głównie żywności, przy produkcji której zastosowano proces suszenia, liofilizacji, głębokiego mrożenia, zagęszczania, wędzenia.

Nazwa, pod którą produkt żywnościowy jest wprowadzany do obrotu, nie może stanowić znaku towarowego, nazwy marki lub nazwy handlowej.

Wykaz składników

Wykaz składników należy rozpocząć od wyrazu: „składniki”. Wykaz powinien obejmować wszystkie składniki produktu spożywczego. Kolejność wymieniania składników należy rozpocząć od nazwy składnika, który występuję w największej ilości. Składniki oznaczane są szczegółowymi nazwami. W przypadku użycia składników w postaci nanomateriałów, należy umieścić w nawiasie wyraz „nano”.

Rozporządzenie nr 1169/2011 uwzględnia środki spożywcze, dla których nie jest konieczny wykaz składników. Do następujących środków należą:

• Świeże owoce i warzywa, w tym ziemniaki, które nie są obrane, pokrojone ani podobnie przygotowane;
• Woda gazowana, której opis wskazuje, iż została nasycona dwutlenkiem węgla;
• Ocet uzyskany wyłącznie z jednego podstawowego produktu metodą fermentacyjną, pod warunkiem, iż nie zostały dodane żadne inne składniki;
• Ser, masło, fermentowane mleko i śmietana/śmietanka, do których nie zostały dodane składniki inne niż przetwory mleczne, enzymy spożywcze i kultury drobnoustrojów niezbędne do produkcji lub w przypadku sera innego niż ser świeży i ser topiony, sól potrzebna do jego produkcji;

Miejsce pochodzenia produktu

Producent powinien wskazać kraj lub miejsce pochodzenia, jeżeli:

• Zaniechanie podania takich informacji mogłoby wprowadzać w błąd konsumenta co do rzeczywistego kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego, w szczególności, gdyby informacje towarzyszące środkowi spożywczemu lub etykieta jako całość mogły sugerować, iż dany środek spożywczy pochodzi z innego kraju lub miejsca;

W przypadku gdy, producent podał kraj lub miejsce pochodzenia danego środka spożywczego i gdy nie jest on taki sam jak kraj lub miejsce pochodzenia jego podstawowego, należy podać również kraj lub miejsce pochodzenia tego podstawowego składnika. Ustawodawca dopuszcza również możliwość, wskazania na etykiecie, iż kraj lub miejsce pochodzenia tego podstawowego składnika jest inne niż kraj lub miejsce pochodzenia środka spożywczego.

Istnieje grupa produktów, w przypadku których konieczne jest wskazanie przez producenta kraju lub miejsca pochodzenia. Do grupy tej należą: mleka wykorzystywane jako składnik w produktach mlecznych, nieprzetworzone środki spożywcze, produkty jednoskładnikowe, a także składniki, które stanowią więcej niż 50 %.

Substancje alergenne

Producent, który wprowadza do obrotu produkt żywnościowy, który powoduje alergię lub nietolerancję pokarmową, ma obowiązek na etykiecie podkreślić w wykazie składników nazwę składnika powodującego takie skutki. Listę alergenów zawiera załącznik II Rozporządzenia nr 1169/2011.

Ilość netto żywności

Ilość netto żywności wyrażana jest w: litrach, centylitrach, mililitrach, kilogramach i gramach. W przypadku produktów płynnych należy stosować jednostki objętości, natomiast w pozostałych przypadkach jednostki masy. Istnieje grupa produktów, dla których nie jest obowiązkowe oznaczanie ilości netto. Wyjątek ten dotyczy produktów:

• Które tracą znaczne części objętości lub masy, a także są sprzedawane na sztuki lub ważone w obecności konsumenta;
• Których ilość netto jest mniejsza niż 5 ml/ 5 g. Wyjątek stanowią przyprawy i zioła.
• Które są sprzedawane na sztuki, przy założeniu, iż liczba sztuk jest widoczna dla nabywcy lub oznaczona na opakowaniu;

AUTORZY:

Piotr Włodawiec – Radca prawny

Anna Pakulska – inżynier technologii żywności

W przypadku pytań, zapraszamy do kontaktu: [email protected]

Przeczytaj również:

Alergie pokarmowe, a znakowanie żywności

Znakowanie produktów roślinnych w świetle prawa