Nie spodziewałeś się tego. Nie wiedziałeś w ogóle, iż istnieje jakiś testament. Nikt nigdy o tym Ci nie powiedział. Co więcej: nie wiedziałeś nawet, iż Twój rodzic planuje napisanie testamentu. A jednak napisał. I w elegancko urządzonej kancelarii notarialnej albo w nieco skromniejszej sali sądowej po „otworzeniu i otwarciu” testamentu okazało się, iż spadkobiercami są inne osoby.
Jak to? Zostałem pominięty w testamencie? Nie możesz w to uwierzyć… No ale jednak okazuje się, iż tak się właśnie stało.
Pominięcie w testamencie – czy mogłem coś zrobić, aby do tego nie dopuścić?
Cóż: raczej nie. Każdy sam decyduje w testamencie o tym, kto będzie po nim dziedziczyć. Tak więc spokojnie: nie mogłeś nic zrobić, aby temu zapobiec!
Nikt też nie musiał Cię informować o fakcie napisania testamentu. Rozumiem Twoje rozczarowanie, ale czasami tak po prostu jest.
Czy mogę jeszcze coś zrobić? Czy już w ogóle wszystko stracone? Nic mi się nie należy? No i czy teraz cokolwiek mogę jeszcze zrobić?
Być może są podstawy, aby taki testament podważać. Zakładając jednak, iż nie zachodzą przyczyny nieważności testamentu a sam testament spełnia wszystkie wymogi formalne: raczej należy odpuścić podążanie tą drogą. Oczywiście: każda sytuacja jest inna, czasami są podstawy nieważności dokładnie wyliczone w ustawie – ale to tylko pewien ułamek takich sytuacji. Zawsze warto skonsultować temat z doświadczonym prawnikiem. Musisz po prostu wiedzieć, iż podważanie testamentu to dość trudny temat i naprawdę nie wystarczy fakt, iż jesteś rozczarowany treścią testamentu i nie rozumiesz motywów spadkodawcy.
Jeśli więc testament był istotny i spełniał wszystkie wymogi, jakie taki testament musi spełniać: coś jeszcze można zrobić?
Otóż: bardzo możliwe, iż tak!
Przepisy prawa spadkowego przewidują bowiem coś takiego, jak zachowek! Pewnie wiele razy już o tym słyszałeś. Może też czytałeś jakiś artykuł na moim blogu? Bo tych artykułów dotyczących tematyki zachowku jest u mnie na blogu dość sporo.
Tylko napiszę wyraźnie: mówimy tu o pominięciu czyli nieuwzględnieniu w testamencie, nie zaś o wydziedziczeniu!
Jeśli zostałeś pominięty w testamencie: sprawdź czy należy Ci się zachowek!
Kto może domagać się tego zachowku?
Nie każdy, kto jest spadkobierca ustawowym będzie uprawniony do zachowku. O tym, kto jest uprawniony jednoznacznie przesądza przepis kodeksu cywilnego:
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, o ile uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo o ile zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jak więc wynika z treści przepisu: zachowku przede wszystkim mogą domagać się dzieci spadkodawcy i jego małżonek; w określonych sytuacjach będą to wnuki, ewentualnie rodzice spadkodawcy – jeżeli spadkodawca nie pozostawił dzieci ani wnuków. Nie jest możliwe, iż jednocześnie uprawnione będą zarówno dzieci, jak i rodzice spadkodawcy.
W żadnej sytuacji nie będzie uprawnione do zachowku rodzeństwo spadkodawcy. jeżeli więc twój brat czy siostra nie miał małżonka, dzieci ani wnuków i postanowił np. „przepisać” swój majątek na swojego partnera czy partnerkę: Ty – jako ten brat czy siostra – nie możesz domagać się zachowku.
Kto może domagać się zachowku – najczęstsze sytuacje w praktyce.
W praktyce najczęściej jest tak, iż rodzic przepisuje majątek w testamencie na rzecz jednego z dzieci. W takiej sytuacji pozostałe dzieci mogą domagać się zachowku.
(cały czas podkreślam, iż mówimy o pominięciu w testamencie, nie zaś o wydziedziczeniu).
Może też być tak, iż np. ojciec zdecydował się uwzględnić w testamencie tylko nową partnerkę, a nie uwzględnił swojego dziecka. pominięte dziecko może domagać się zachowku.
Oczywiście, nie są to jedyne sytuacje. Jak wspomniałam – w pewnych okolicznościach uprawnieni będą np. rodzice spadkodawcy.
Czasem też może tego zachowku domagać się wnuk spadkodawcy – choćby w sytuacji gdy jego rodzic zmarł wcześniej. O możliwości dochodzenia zachowku przez wnuki spadkodawcy przewiduję osobny wpis.
Ale takie właśnie sytuacje, jak wspomniane powyżej zdarzają się w praktyce najczęściej.
Czy zawsze będę mógł domagać się tego zachowku?
Otóż nie „zawsze”. Roszczenie o zachowek może się przedawnić, jeżeli nie podejmiesz żadnych działań. Spokojnie, w tej chwili termin przedawnienia to 5 lat. Wydaje Ci się, iż to bardzo długo? Faktycznie to dość długi termin – kiedyś był on znacznie krótszy, bo wynosił tylko trzy lata. Ale i tak nie warto z tym zwlekać. Jesteś uprawniony do zachowku? Sugerowałabym możliwie gwałtownie zacząć działać.
Jak w ogóle zacząć całą procedurę?
W miarę możliwości ustal co wchodziło w skład spadku. Wiem, nie zawsze precyzyjne określenie jest możliwe. Ale ustal i określ co się da. A musisz wiedzieć, iż wiele rzeczy sprawdzić i określić się da. Np. księgi wieczyste są jawne i można zapoznać się z ich treści online bez ponoszenia kosztów. Spokojnie, to dopiero wstępny etap. Rozumiem, iż może być tak, iż nie wszystko da się ustalić teraz. To temat na osobny wpis, napiszę tylko dla uspokojenia, iż w trakcie sprawy sądowej można np. rozszerzyć powództwo, czyli domagać się wyższej kwoty niż pierwotnie wskazana w pozwie.
Dobrze – wiesz już jakiej (chociaż orientacyjnie) kwoty możesz się domagać. Zacznij od napisania wezwania do zapłaty. W treści wezwania wskaż kwotę, jakiej się domagasz, określ termin płatności, opisz dokładnie z jakiego tytułu ten zachowek Ci się należy i podaj numer rachunku bankowego, aby umożliwić zobowiązanemu dokonanie płatności.
A czy zawsze sprawa musi być rozstrzygana przez sąd?
Otóż nie! Możecie porozumieć się we własnym zakresie i zawrzeć ugodę. Dobrze jest skorzystać z pomocy mediatora – aby mieć pewność, iż ugoda będzie poprawnie sformułowana. Zawsze dobrze jest chociaż rozważyć zawarcie ugody. Tak, pewnie to brzmi banalnie, ale taka ugoda ma wiele zalet. Jak pewnie wiesz, albo chociaż się domyślasz: sprawy w sądach realizowane są długo. Czasami choćby bardzo długo. A w przypadku ugody? Szansa na szybsze otrzymanie pieniędzy znacząco wzrasta!
I tak: ugodę można zawrzeć też po wniesieniu sprawy do sądu!
Czy są okoliczności, które mają wpływ na wysokość zachowku?
Tak, oczywiście! jeżeli dostałeś od spadkodawcy (rodzica) znaczące darowizny za jego życia – ma to wpływ na należny zachowek. jeżeli tak właśnie było: może właśnie dlatego nie zostałeś uwzględniony w testamencie?
Przepis kodeksu cywilnego przewiduje takie sytuacje.
Zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. o ile uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego.
Zdarza się, iż rodzice tak robią. jeżeli np. rodzic miał dwoje dzieci i dwie nieruchomości i może postanowił iż skoro jedną nieruchomość podarował starszemu dziecku w formie darowizny, to w testamencie jako spadkobiercę wskaże tylko to drugie dziecko. Oczywiście, może być tak, iż nieruchomości mają zupełnie różne wartości i w jakiejś części zachowek będzie należny. Każda sytuacja musi być rozpatrywana indywidualnie. Ale jeżeli chcesz wnosić pozew o zachowek od brata czy siostry: dobrze jest wiedzieć o tym, jakie okoliczności mają wpływ na wysokość zachowku.
Taka sytuacja – darowizna na rzecz jednego z dzieci i następnie wskazanie drugiego dziecka jako spadkobiercy w testamencie – zdarza się całkiem często. Może być to całkiem sensowne rozwiązanie.
Może być to elementem tzw. planowania spadkowego. Dobrze jest tylko całą kwestię przemyśleć. I wspólnie w rodzinie o tym porozmawiać.
Masz pytania w kwestii zachowku? A może masz lub miałeś sprawę o zachowek? Napisz w komentarzach!
A jeżeli potrzebujesz mojej pomocy np. w sprawie o zachowek: napisz do mnie wiadomość!
