11 miesięcy temu
Zgodnie z art. 41 ust. 1 i 2 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU), podstawowa stawka podatku wynosi 22%. Dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do VATU, stawka podatku wynosi 7% VAT. Obecny poziom stawek VAT w wysokości 8% i 23% ma charakter „tymczasowy”, od 1.1.2011 r. zgodnie z art. 146a i art. 146aa VATU. I tak trwa w związku z różnymi czynnikami zewnętrznymi (najpierw COVID-19, potem wojna w Ukrainie i inflacja) oraz sztuczkami legislacyjnymi (odsyłamy np. do art. 146ea VATU, utrzymującego stawki podwyższone także w 2023 r.).
Jakkolwiek bowiem resort finansów nie będzie się gimnastykował, w zakresie stawek VAT mamy w ostatnim czasie do czynienia ze swoistym dualizmem pojęciowym. VAT jest bowiem punktowo obniżany a jednocześnie przekrojowo podwyższany. Wygląda to tak:
- stawki obniżone – do 31.12.2023 r. obowiązują obniżone stawki VAT z 5% do 0% VAT na podstawowe towary spożywcze wymienione w poz. 1-18 załącznika 10 do VATU (a więc m.in. mięso, pieczywo, ryby, produkty mleczarskie, warzywa, owoce, zboże, tłuszcze i oleje, przetwory z warzyw, owoców, wody i niektóre napoje). Wynika to z § 8 rozporządzenia Ministra Finansów z 2.12.2022 r. w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług w roku 2023 (Dz.U. z 2022 r. poz. 2495);
- stawki podwyższone – zgodnie z art. 146ea VATU w 2023 r. obowiązują podwyższone stawki VAT do 8% i 23%. Ten podwyższony poziom stawek VAT może być zachowany także w okresie od 1.1.2024 r. do końca roku, w którym suma wydatków na finansowanie potrzeb obronnych Rzeczypospolitej Polskiej określonych w ustawie budżetowej oraz planie finansowym Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych, ewentualnie w projekcie tego planu przedstawionym do zatwierdzenia Ministrowi Obrony Narodowej, po wyłączeniu planowanych przepływów finansowych w ramach tej sumy wydatków, jest wyższa niż 3% wartości PKB (art. 146ef VATU).
Nowe rozporządzenie na zakończenie
Minister Finansów w pilnym trybie opublikował rozporządzenie z 9.12.2023 r. w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2023 r. poz. 2670). Jest ono zasadniczo kontynuacją dotychczasowych rozwiązań dotyczących stosowania stawek obniżonych VAT zawartych w rozporządzeniu Ministra Finansów z 2.12.2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2495). Pewna część tych rozwiązań ma niszowe zastosowanie. Chodzi tu np. o usługi nabywane za środki bezzwrotnej pomocy zagranicznej, świadczenia na rzecz Unii Europejskiej i jej organów oraz wybranych organizacji międzynarodowych, określone urządzenia dla osób niewidomych. Rozwiązania te nie są dodatkowo zbyt kontrowersyjne, były bowiem stosowane od 2004 r. na podstawie kolejnych rozporządzeń wykonawczych do VATU. Omawiane rozporządzenie utrzymuje także obniżoną stawkę VAT (do 0%) na produkty lecznicze, dla których zakup jest finansowany ze środków pochodzących z rozpoczętych przed dniem 17.5.2022 r. zbiórek publicznych organizowanych przez organizacje pożytku publicznego.
To co najważniejsze to jednak kwestia VAT na żywność, a konkretnie wyroby określone w poz. 1-18 załącznika 10 do VATU. Minister Finansów zdecydował się na wprowadzenie swego rodzaju epizodycznego przepisu, utrzymującego 0% stawkę VAT na ww. wyroby ale jedynie do 31.3.2024 r. Co potem? To już zależy od nowego Ministra Finansów. Zresztą, może on w teorii również zmienić omawiane wyżej przepisy zanim wejdą one w życie. Czy jest to prawdopodobne? Byłaby to z pewnością niepopularna decyzja więc „na dzień dobry” nie ma się jej co raczej spodziewać.
Komentarz
Zgodnie z uzasadnieniem do omawianych przepisów, utrzymanie do końca pierwszego kwartału 2024 r. obniżonej stawki VAT do wysokości 0% dla takich produktów pierwszej potrzeby jak podstawowa żywność stanowi wyraz kontynuacji działań antyinflacyjnych rządu. Już z samego tego faktu nie sposób nie nabrać wrażenia, iż zabieg ten ma swój istotny wymiar polityczny. Zresztą sam projektodawca zaznacza, iż projekt z uwagi na jego pilny charakter, nie był przedmiotem uzgodnień i konsultacji publicznych. Niektórzy twierdzą, iż mamy więc do czynienia z „wrzutką”, realizującą kilka celów politycznych. Ale sprawa ma też inny, praktyczny wymiar. Przedstawiciele branży spożywczej (np. producenci żywności) żyli od kilku miesięcy w wysokiej niepewności czy aby 5% stawka VAT wróci, czy nie. Nie chodzi tu o kwestie fiskalne (VAT jest przecież neutralny) ale systemowe i organizacyjne. Zmiana systemowych kodów produktowych, a więc w istocie ponowna weryfikacja grupy produktów objętych zmieniającą się stawką VAT musiałaby być robiona na ostatnią chwilę. jeżeli więc kiedykolwiek stawka VAT ma wrócić do poziomu 5%, konieczna będzie odpowiednio wczesna komunikacja daty. A komunikacja taka z pewnością… nie będzie politycznie łatwą decyzją. I tak koło się zamyka.
Może więc 0% VAT na żywność zostanie na dłużej? Rozwiązanie jest zgodne z prawem UE. Otóż 0% stawka VAT np. na żywność może stać się standardem w państwach UE. To możliwe z uwagi na nowelizację przepisów unijnych (konkretnie przepisów Dyrektywy 2022/542 z 5.4.2022 r. w sprawie zmiany dyrektyw 2006/112/WE i (UE) 2020/285 w zakresie stawek podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2022 r. Nr 107, s. 1). Państwa członkowskie mogą stosować stawkę obniżoną niższą niż stawka minimalna 5 % oraz zwolnienie z prawem do odliczenia VAT – a więc 0% stawkę VAT. Może ona znaleźć zastosowanie do paneli słonecznych, środków spożywczych, wody, produktów farmaceutycznych, sprzętu medycznego, ale też dóbr takich jak przewóz osób i transport towarzyszących im towarów, a w końcu także do dostawy książek, gazet i czasopism na nośnikach fizycznych lub drogą elektroniczną.
