87 lat temu zwodowano ORP Sęp

Zdjęcie: 87 lat temu zwodowano ORP Sęp

17 października 1938 roku w stoczni Rotterdamsche Droogdok Maatschappij w Rotterdamie zwodowano nowoczesny okręt podwodny ORP „Sęp”. Była to druga jednostka typu „Orzeł”, zbudowana dla Polskiej Marynarki Wojennej. Uroczystość stała się ważnym wydarzeniem dla II Rzeczypospolitej. Symbolizowała wysiłek kraju, który chciał stworzyć nowoczesną flotę i wzmocnić obronę wybrzeża wobec narastającego zagrożenia ze strony Niemiec.

Podobnie jak jego bliźniaczy okręt, ORP „Orzeł”, „Sęp” został zamówiony w Holandii, jednak jego budowę powierzono innej stoczni. O ile „Orzeł” powstawał we Vlissingen w zakładach Koninklijke Maatschappij „De Schelde”, to „Sęp” budowany był w Rotterdamie.

Budowa przebiegała zgodnie z planem, a 17 października 1938 roku odbyła się uroczystość wodowania. Matką chrzestną jednostki została Maria Babińska, żona posła RP w Hadze, która nadała okrętowi imię „Sęp”. Część środków przeznaczonych na jego budowę pochodziła ze zbiórki społecznej na Fundusz Obrony Morskiej.

Droga do służby

Wiosną 1939 roku rozpoczęto próby morskie okrętu, prowadzone w głębokich wodach Oslofjordu. Wobec gwałtownie pogarszającej się sytuacji międzynarodowej i rosnącego zagrożenia wojną, Kierownictwo Marynarki Wojennejzdecydowało się na przyspieszone przejęcie jednostki z rąk stoczni.

17 kwietnia 1939 roku w norweskim porcie Horten po raz pierwszy na maszcie „Sępa” załopotała polska bandera. Większość holenderskich techników została wyokrętowana, a jednostka – pod eskortą kontrtorpedowca ORP „Burza” obrała kurs na Gdynię.

Rejs ten przeszedł do historii jako swoiste porwanie okrętu. W rejonie Bornholmu, po wyczerpaniu zapasów paliwa, „Sęp” został wzięty przez „Burzę” na hol. Obie jednostki dotarły do Portu Wojennego Oksywie 18 kwietnia 1939 roku. Po zakończeniu ostatnich prac wyposażeniowych w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej okręt został oficjalnie przyjęty do służby 16 kwietnia 1939 roku.

We wrześniu 1939 roku ORP „Sęp” wziął udział w wojnie obronnej Polski. Działał na Morzu Bałtyckim w ramach planu operacyjnego „Worek”, mającego na celu obronę polskiego wybrzeża i zwalczanie jednostek Kriegsmarine. Już w pierwszych dniach wojny okręt został uszkodzony w wyniku niemieckich ataków bombowych i głębinowych, co ograniczyło jego możliwości bojowe.

Wyczerpany i uszkodzony, „Sęp” zmuszony był 17 września 1939 roku zawinąć do neutralnego portu w Sztokholmie, gdzie został internowany przez władze szwedzkie. Następnie odholowano go do Mariefred, gdzie pozostał przez całą wojnę.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku, „Sęp” powrócił do Polski i został ponownie wcielony do Marynarki Wojennej. Przez kolejne lata służył jako jednostka szkolna i bojowa, stanowiąc istotny element odbudowującej się floty.

W 1951 roku okręt stał się mimowolnym świadkiem tragicznego epizodu z dziejów powojennej Marynarki Wojennej. W związku z tzw. aferą ORP Żuraw aresztowano ośmiu marynarzy z jego załogi, oskarżając ich o spisek. Jeden z nich został stracony, a pozostali skazani na wieloletnie więzienie. W 1956 roku zostali zrehabilitowani.

Tragiczny incydent wydarzył się także w 1964 roku, kiedy to awaria instalacji elektrycznej i błąd ludzki doprowadziły do śmierci kilku członków załogi. Pomimo napraw, wiek i zużycie techniczne sprawiły, iż w 1969 roku okręt został ostatecznie wycofany ze służby, a trzy lata później zezłomowany.

Dane techniczne ORP „Sęp”

• Typ: okręt podwodny typu „Orzeł”
• Wodowanie: 17 października 1938
• Wejście do służby: 16 kwietnia 1939
• Lata służby: 1939–1969
• Wymiary: 84 × 6,7 m
• Wyporność: 1110 t (na powierzchni), 1473 t (w zanurzeniu)
• Zanurzenie maksymalne: 80 m
• Napęd: 2 silniki wysokoprężne 6QD42 Sulzer (4740 KM), 2 silniki elektryczne Brown Boveri (1100 KM), 2 baterie akumulatorów (200 ogniw)
• Prędkość: 19,4 w. na powierzchni, 8,9 w. w zanurzeniu
• Uzbrojenie: 12 wyrzutni torpedowych (20 torped), 1 działo 105 mm, 1 działko plot. 40 mm
• Załoga: 60 osób

Fotografie ORP „Sęp” z archiwum Muzeum Marynarki Wojennej