Autonomiczne pojęcie przedsiębiorcy na gruncie przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Opis okoliczności faktycznych

Spółka G. prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie prowadzenie portali internetowych. Pozwana Naczelna Izba Aptekarska zwróciła się do adekwatnych organów z wnioskami o kontrolę przestrzegania przepisów przez spółkę G. w związku z działaniem aplikacji (…) oraz organizacją związanego z nią konkursu. Naczelna Izba Aptekarska zarzucała nieuprawnione pobieranie danych o stanie zdrowia polskich pacjentów, a następnie poddawanie tych pacjentów procesom profilowania oraz wprowadzenie konkursu, w którym w zamian za zachęcanie pacjentów do rezerwowania e-recept dzięki aplikacji, oferuje farmaceutom bon żywieniowy do restauracji. Powyższe działanie jest co najmniej poniżające dla osób wykonujących zawód zaufania publicznego, jakim są farmaceuci. Naczelna Izba Aptekarska opublikowała szereg artykułów, w których wskazywała na według niej nieprawidłowe działania spółki. Postępowania w tych sprawach nie zostały zakończone niekorzystnym dla powoda rozstrzygnięciem.

Publikacje prasowe oraz oświadczenia Naczelnej Izby Aptekarskiej spowodowały, iż działalność sieci aptek […] była postrzegana negatywnie. Powód wezwał pozwaną do zaprzestania rozpowszechniania nieprawdziwych informacji.

Stanowisko SO

Sąd Okręgowy zobowiązał Naczelną Izbę Aptekarską do usunięcia oświadczenia z 1.7.2020 r., opublikowanego na bliżej określonej stronie internetowej, zasądził na rzecz Stowarzyszenia „P.” kwotę 25 000 zł oraz oddalił powództwo w pozostałej części. U podstaw tego rozstrzygnięcia legło przekonanie, iż doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci jego dobrego imienia (renomy).

Stanowisko SA

Sąd Apelacyjny na skutek apelacji obu stron zmienił częściowo wyrok w ten sposób, iż oddalił powództwo w części, w której zostało ono uwzględnione i oddalił apelację powoda. Przesłankami oddalenia powództwa były dwie okoliczności: brak bezpośredniego (zdaniem SA choćby pośredniego) odniesienia w spornym komunikacie do powodowej spółki i brak możliwości zidentyfikowania powoda jako podmiotu, którego dobre imię zostało naruszone, z drugiej zaś – odmówienie pozwanej statusu przedsiębiorcy na gruncie ZNKU.

Stanowisko SN

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi kasacyjnej G. sp. z o.o. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Stanowisko Sądu Apelacyjnego nie mogło zostać przyjęte. Jak wynika z art. 24 KC, który znajduje odpowiednie zastosowanie do osób prawnych (art. 43 KC), uprawnionym do poszukiwania ochrony prawnej w sprawie o ochronę dóbr osobistych jest „ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem”. Sprawa o ochronę dóbr osobistych jest zawsze sprawą dotyczącą ochrony konkretnego dobra oznaczonego podmiotu, naruszonego określonym działaniem oznaczonego pozwanego. Z żądaniem ochrony dóbr osobistych może wystąpić więc jedynie osoba bezpośrednio dotknięta naruszeniem – ta, której dobra zostały bezpośrednio naruszone działaniem sprawcy. Naruszenie dóbr osobistych określonego podmiotu nie wymaga jednak imiennego, bezpośredniego wskazania go w wypowiedzi; wystarczające jest powołanie jakichkolwiek danych, które pozwalają na zidentyfikowanie tego podmiotu i powiązanie treści analizowanej wypowiedzi z jego działalnością. Wystarczające jest, by wypowiedź ta mogła wpływać na odbiór określonego podmiotu w społeczeństwie, przy czym za miarodajne uznać należy przeciętne opinie ludzi rozsądnie i uczciwie myślących, z uwzględnieniem kontekstu sytuacyjnego wypowiedzi. Istotne wątpliwości budzi zatem kategoryczne stanowisko, iż dla przeciętnego odbiorcy komunikatu niemożliwe jest łatwe określenie jaki produkt (jaka działalność) jest krytykowany i kto za ten produkt odpowiada. Niewskazanie przez Naczelną Izbę Aptekarską wprost podmiotu odpowiedzialnego za krytykowane działania nie oznacza, iż analizowana wypowiedź nie dotyczy żadnego konkretnego podmiotu prawa; nie oznacza, iż nie stanowi ona zarzutu, który może godzić w dobra osobiste konkretnego podmiotu prawa, w szczególności powoda. Naruszenie art. 24 w zw. z art. 43 KC jest wystarczające dla uchylenia zaskarżonego orzeczenia, ponieważ przesłanką oddalenia powództwa w całości było właśnie odmówienie powódce legitymacji czynnej.

Kolejna kwestia, dotycząca niespełnienia przez pozwaną warunków do uznania jej za przedsiębiorcę w rozumieniu ZNKU, również była nieprawidłowo rozstrzygnięta. Pojęcia przedsiębiorcy i działalności gospodarczej występujące w ZNKU mają charakter samodzielny i autonomiczny, a sama ustawowa definicja przedsiębiorcy jest szeroka. W świetle wskazanej ustawy niezależnie od rozmiarów działalności oraz jej charakteru ubocznego w stosunku do zasadniczej, podstawowej działalności, można uznać Naczelną Izbę Aptekarską jako przedsiębiorcę.

Naczelna Izba Aptekarska może prowadzić działalność gospodarczą. Co więcej, podkreślenia wymaga, iż art. 2 ZNKU posługuje się pojęciem „uczestniczenia” w działalności gospodarczej, a więc pojęciem znaczeniowo bardziej pojemnym niż samo „prowadzenie” działalności gospodarczej. W szczególności działanie w celu osiągnięcia zysku (zarobkowe) nie jest konieczną przesłanką zakwalifikowania określonego podmiotu jako przedsiębiorcy. Przedsiębiorcami w rozumieniu tego przepisu mogą więc być także podmioty prowadzące działalność zawodową, nie w celu osiągnięcia zysku. Oczywiście, owo działanie, by miało charakter „zawodowy”, musi odpowiadać określonym cechom (stałość, ciągłość, organizacja). Określony podmiot może zaś, prowadząc działalność zawodową, uczestniczyć w działalności gospodarczej. Uczestniczeniem w obrocie gospodarczym jest szeroki krąg zachowań, które mogą mieć wpływ na bieżące albo przyszłe wyniki działalności przedsiębiorców lub interesy klientów. O tym, czy takie uczestnictwo zachodzi, decyduje nie tylko wola danego podmiotu, ale przede wszystkim obiektywna ocena charakteru i rozmiaru jego działania. Cechy te mogą powodować, iż dany podmiot, sam nie działając w celu osiągnięcia zysku, oddziałuje na określoną sferę gospodarczą. Przez uczestniczenie w działalności gospodarczej należy bowiem rozumieć każde zachowanie mające charakter zawodowy bądź zarobkowy, o ile pozostaje ono w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej przez podmiot trzeci i nie polega na korzystaniu z towarów bądź usług takiego przedsiębiorstwa.

Stanowisko Sądów meriti co do tego, iż pozwana nie spełniała warunków uznania jej za przedsiębiorcę w rozumieniu ZNKU, a zatem jako uczestniczącej w działalności gospodarczej, jest błędne. Dla zakwalifikowania podmiotu jako przedsiębiorcy nie ma przy tym znaczenia, iż wydając komunikat z 1.7.2020 r. Naczelna Izba Aptekarska działała w ramach realizacji obowiązków organu samorządu aptekarskiego i iż nie kierowała się dążeniem do osiągnięcia dochodu. Istotne jest to, czy pozwana aktywnie działa na rynku, w tym przypadku rynku aptecznym, dysponując możliwością oddziaływania na ten rynek i wpływania na bieżące albo przyszłe wyniki przedsiębiorców (prowadzących działalność apteczną) lub interesy klientów.

Komentarz