Bezpłatny podpis kwalifikowany – pierwszy pilotaż w UE

obserwatorium.biz 1 dzień temu

Pierwszy w Unii Europejskiej pilotaż bezpłatnych jednorazowych podpisów kwalifikowanych!

Pod koniec października 2025 roku został wdrożony i udostępniony publicznie pilotaż podpisów kwalifikowanych w mObywatelu. To kolejny, bardzo istotny krok w cyfryzacji polskiej gospodarki, a także dowód, iż kooperacja między administracją publiczną a sektorem komercyjnym, z korzyścią dla obywatela, jest możliwa. Wprowadzona zmiana daje nam wszystkim dostęp do 5. darmowych, bezpiecznych i wygodnych podpisów kwalifikowanych w miesiącu, na dowolnym dokumencie w formacie PDF. Wystarczy mieć:

aktywną aplikację mObywatel,
dowód osobisty z warstwą elektroniczną,
wybrać samodzielnie jednego z pięciu, operujących na rynku, polskich QTSP.

Kolejne podpisy również są dostępne, ale już odpłatnie.

Dlaczego korzystanie z podpisu kwalifikowanego jest tak ważne?

Proces korzystania z podpisów kwalifikowanych w mObywatelu adresuje szereg barier, które do tej pory mogły zniechęcać klientów indywidualnych, więc z perspektywy rozwoju rynku cyfrowego, daje to szansę na rozpowszechnienie tego rozwiązania. Zwłaszcza iż podpisy kwalifikowane mają taką samą moc prawną, jak podpisy własnoręczne i pozwalają na elektroniczne załatwianie niemal wszystkich spraw urzędowych i prywatnych dzięki jednego rozwiązania.

Kto reguluje ważność podpisów kwalifikowanych?

Ważność podpisów kwalifikowanych na poziome europejskim jest regulowana przez rozporządzenie eIDAS, a w prawie polskim – kodeks cywilny. Dzięki temu ich skuteczność i ważność nie wymaga dodatkowych zgód, umów czy korzystania z konkretnych narzędzi.

Docelowo, umożliwienie składania podpisu kwalifikowanego jest zaplanowane jako obowiązkowa funkcjonalność Europejskich Portfeli Tożsamości Cyfrowej na terenie całej Unii Europejskiej. Wydarzy się to za sprawą zmian wprowadzonych w rozporządzeniu eIDAS (potocznie nazywanym eIDAS 2.0). Do końca przyszłego roku wszystkie kraje członkowskie mają obowiązek wdrożenia i udostępnienia swoim obywatelom portfeli, a jedną z ich kluczowych funkcjonalności ma być możliwość bezpłatnego składania podpisu kwalifikowanego do prywatnego zastosowania.

Jak stanowi wspomniane powyżej rozporządzenie eIDAS2 w Artykule 5a: „[…] Europejskie portfele tożsamości cyfrowej, […], muszą oferować wszystkim osobom fizycznym możliwości składania kwalifikowanych podpisów elektronicznych, domyślnie i nieodpłatnie[…], a państwa członkowskie mogą przewidzieć proporcjonalne środki w celu zapewnienia, aby nieodpłatne używanie kwalifikowanych podpisów elektronicznych przez osoby fizyczne było ograniczone do celów innych niż profesjonalne […]”.

Każdy obywatel Unii Europejskiej ma więc dostać dostęp do narzędzia o mocy prawnej, równej własnoręcznemu podpisowi, a w przypadku użycia na potrzeby nieprofesjonalne – bez osobistego ponoszenia kosztów. Jest to bardzo odważne i innowacyjne podejście do rozwoju rynku usług cyfrowych na terenie całej Unii Europejskiej, jednak stwarza wyzwanie – trzeba ustalić czym jest użytek nieprofesjonalny.

Czym jest użycie podpisu kwalifikowanego do nieprofesjonalnego zastosowania?

Jeśli osoba fizyczna używa podpisu elektronicznego w innych celach niż prowadzenie działalności gospodarczej, czy realizacja pełnomocnictw podmiotów gospodarczych lub administracyjnych – taka usługa powinna być bezpłatna.

Co ważne, co do zasady generowanie podpisu elektronicznego jest usługą zaufania, świadczoną za opłatą. Potrzebuje obsługi technicznej oraz prawnej zarówno podpisującego, jak i adresata złożonego podpisu elektronicznego, czyli tzw. strony ufającej. Z tego powodu każdy podpis elektroniczny wymaga wskazania płatnika, który poniesie koszt jego złożenia. Może to być skarb państwa lub inny podmiot komercyjny.

Określenie strony, która ponosi koszty podpisów elektronicznych, składanych w celach nieprofesjonalnych, wymaga też wskazania osoby, która inicjuje proces podpisania dokumentu i stawia warunki dotyczące podpisu.

Stroną żądającą podpisu może być na przykład:

usługa administracji publicznej, która wystawia formularz do podpisu,

bank, który żąda podpisu pod umową produktu kredytowego.

W obu przypadkach, żądający podpisu jest stroną profesjonalną, która oczekuje, iż będzie on złożony w konkretny sposób. W takiej sytuacji, mimo iż podpis jest składany przez osobę fizyczną (czyli dla niej bezkosztowo), koszty złożenia podpisu ponosi strona profesjonalna.

Ten podział eliminuje konieczność bardzo szczegółowego definiowania zastosowań profesjonalnych i nieprofesjonalnych oraz pozwala na proste i logiczne rozgraniczenie, osadzone w praktyce biznesowej. Zawsze pozostaną jeszcze skrajne przypadki lub próby obejścia konieczności płatności za podpis. Taki model pozwala jednak na stworzenie prostego, eleganckiego i uniwersalnego modelu przyporządkowania zastosowań podpisów kwalifikowanych z portfela.

Dlaczego pilotaż bezpłatnych jednorazowych podpisów kwalifikowanych jest bardzo ważnym elementem rozwoju aplikacji mObywatel?

Pozwoli na zdobycie doświadczenia i przetarcie ścieżki przed docelowym wdrożeniem tej usługi w wersji aplikacji mObywatel, zgodnej z eIDAS 2.0. Warto zaznaczyć, iż podpisy kwalifikowane testowane są u nas dużo wcześniej niż wynika to z harmonogramu wdrożenia eIDAS. Dzięki temu zyskujemy czas na zebranie uwag od użytkowników, partnerów i innych instytucji oraz weryfikację założeń technologicznych, biznesowych, prawnych i ich ewentualne skorygowanie.
Buduje fundament do współpracy rynkowej między administracją publiczną a komercyjnymi dostawcami usług zaufania. Jest to bardzo istotny czynnik w rozwoju całego ekosystemu – pozwala na dostarczenie obywatelom najlepszych rozwiązań i docelowe spełnienie wymagań stawianych przez eIDAS. Chroni także konkurencyjność polskich dostawców nie tylko lokalnie, między sobą, ale też w rywalizacji z podmiotami z całej Europy.
Jest to pierwszy realny krok w kierunku upowszechnienia podpisu kwalifikowanego. Udostępnienie go w prostej, intuicyjnej formie, w aplikacji, z której korzysta już ponad 11 milionów obywateli, zwiększa szansę na jego masową adopcję i wzrost kompetencji cyfrowych społeczeństwa. A to przełoży się na rozwój kolejnych cyfrowych usług i produktów.