22 godzin temu
Stan faktyczny i przebieg postępowania
Sąd Rejonowy w Strzyżowie wyrokiem z 19.6.2024 r., II K 50/24, uznał D.O. za winnego tego, iż prowadząc działalność gospodarczą pobrał od klienta – W.R. zaliczkę w wysokości 4564 zł na poczet dostarczenia i montażu zamówionego towaru w postaci paneli fotowoltaicznych, z którego to zobowiązania się nie wywiązał, jak również nie zwrócił kwoty zaliczki, to jest przestępstwa z art. 286 § 1 KK. Oskarżonemu wymierzono karę 1 roku pozbawienia wolności, a także zobowiązano go do naprawienia szkody.
Wyrok uprawomocnił się 27.6.2024 r. – żadna ze stron nie złożyła apelacji.
Od powyższego wyroku kasację na korzyść skazanego wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, wskazując, iż zachowanie oskarżonego nie wyczerpało wszystkich ustawowych znamion występku oszustwa. Podnosząc ten zarzut Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uniewinnienie D.O. od przypisanego mu czynu.
Nienależyte wykonanie zobowiązania cywilnoprawnego
SN w całości podzielił argumentację RPO i uznając kasację za „oczywiście zasadną” uchylił wyrok sądu I instancji. Sąd kasacyjny podkreślił, iż przestępstwo oszustwa, należy do specyficznych przestępstw przeciwko mieniu, gdyż istotnym czynnikiem sprawczym dla niekorzystnej dyspozycji majątkowej jest fałsz. Działanie sprawcy sprowadza się do trzech sposobów wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu, wyzyskania niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.
Pierwsze dwa sposoby odnoszą się do błędu pokrzywdzonego – jego wyobrażenie o rzeczywistości nie odpowiada faktom w zakresie istotnym dla podjęcia decyzji o rozporządzeniu mieniem. Sprawca albo wywołuje ten błąd, przedstawiając fałszywy obraz rzeczywistości, albo wykorzystuje sytuację, gdy pokrzywdzony z innego powodu już znajduje się w błędzie. Trzeci sposób popełnienia przestępstwa wiąże się ze szczególnymi cechami osoby dokonującej rozporządzenia mieniem. Jej niezdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania może mieć charakter trwały lub przejściowy.
Wszystkie inne sposoby wywołania skutku w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem pozostają poza zakresem kryminalizacji przepisu art. 286 § 1 KK. Samo pobranie zaliczki i niewykonanie umowy nie mieszczą się zatem w żadnym z ustawowych sposobów popełnienia tego przestępstwa. Niewywiązanie się z umowy stanowi wyłącznie nienależyte wykonanie zobowiązania cywilnoprawnego, a nie czyn zabroniony.
Komentarz
Orzeczenie to jest nie tylko wyrazem stosowania zasady nullum crimen sine lege, zgodnie z którą żaden czyn nie może być uznany za przestępstwo, jeżeli jego znamiona nie są wyraźnie określone w ustawie, ale również pokazuje, jak ważne jest utrzymanie balansu między odpowiedzialnością cywilną a karną.
Prawo karne i prawo cywilne mają różne funkcje oraz granice odpowiedzialności. Choć sam fakt pobrania zaliczki i niewywiązania się z umowy jest naganny, to jednak nie każde zachowanie naganne powinno rodzić konsekwencje karnoprawne. Takie podejście pozwala zapobiegać nadmiernemu „przenoszeniu” sporów kontraktowych na grunt prawa karnego i jasno pokazuje, iż prawo karne nie służy do rozstrzygania sporów kontraktowych.
Wyrok SN z 17.6.2025 r., III KK 216/25, Legalis
