Co decyduje o tym, iż wada rzeczy sprzedanej jest istotna?

Istota sporu

Powódka – w następstwie złożonego przez siebie oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży – domagała się od pozwanego zwrotu zapłaconej mu ceny. Podstawą realizacji uprawnień przez powódkę były stosowne przepisy KC o rękojmi za wady (art. 556 i następne KC).

Zgodnie z przepisem art. 560 § 1 KC w sytuacji, gdy rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba iż sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, o ile rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.

Jednocześnie ustawodawca zastrzegł w art. 560 § 4 KC, iż kupujący nie może odstąpić od umowy, o ile wada jest nieistotna.

***

Spór między stronami – w ramach opisywanej sprawy – wynikał z zawartej w marcu 2015 r. umowy, w ramach której powódka zakupiła od pozwanego samochód osobowy. niedługo po wydaniu samochodu ujawniła się w nim wada polegająca na niestabilności obrotów silnika na biegu jałowym. Mimo 4-krotnych prób naprawy wada nie została usunięta.

Okazało się, iż przyczyną niestabilności obrotów silnika było wadliwe oprogramowanie sterujące wtryskiem paliwa. Wada dotyczyła całej serii pojazdów, a producent dopiero w październiku 2015 r. dostarczył sprzedawcom prawidłowe oprogramowanie do wgrania do komputerów pokładowych. Sprzedawca usiłował wówczas skontaktować się z kupującą w celu zawiadomienia jej o ustaleniu przyczyny zmienności obrotów i możliwości naprawy przez wgranie nowego oprogramowania. Jednak kupująca nie odbierała telefonów i nie odpowiadała na maile (przy czym sprzedawca korzystał z numeru telefonu i adresu e-mail, który kupująca sama wskazała w umowie sprzedaży).

Następnie pismem skierowanym bezpośrednio do producenta powódka odstąpiła od umowy sprzedaży. Producent w odpowiedzi wyjaśnił, iż nie jest stroną umowy sprzedaży. Ponadto poinformował, iż dostępny jest już prawidłowy program do sterowania wtryskiem, a także polecił sprzedawcy uzgodnienie terminu wgrania programu i zaoferowania pojazdu zastępczego na czas naprawy. Sprzedawca wykonał zalecenie producenta, dzwoniąc do kupującej i wysyłając maile, ale kupująca dalej nie odpowiadała. Powódka nie nawiązała kontaktu ze sprzedawcą i pismem z marca 2016 r., skierowanym już do sprzedawcy, odstąpiła od umowy. W pisemnej odpowiedzi sprzedawca odmówił uznania skuteczności odstąpienia, wskazując, iż od października 2015 r. pozostaje w gotowości do usunięcia wady, która ponadto nie jest istotna.

Dowód z opinii biegłego przeprowadzony w postępowaniu sądowym potwierdził niestabilność obrotów silnika na biegu jałowym.

W tak zarysowanym stanie faktycznym i prawnym sąd I instancji oddalił powództwo ze względu na nieskuteczność oświadczenia kupującej o odstąpieniu od umowy sprzedaży. Na skutek apelacji sąd II instancji uwzględnił jednak powództwo i zasądził na rzecz powódki dochodzoną przez nią kwotę. Sąd wskazał, iż o istotności wady decyduje punkt widzenia kupującego, a zatem jego subiektywna ocena, a nie przydatność rzeczy do zwykłego użytku. Dlatego niestabilność obrotów silnika jest wadą istotną, chociaż mimo tej wady możliwe jest korzystanie z samochodu w normalny sposób. Do powstania po stronie kupującego prawa do odstąpienia od umowy sprzedaży z powodu wady istotnej, mimo gotowości sprzedawcy do usunięcia wady, wystarczy jedna bezskuteczna próba naprawy. Z tego też względu oświadczenie kupującej o odstąpieniu od umowy było skuteczne i przysługiwało jej – w ocenie sądu II instancji – roszczenie o zwrot ceny samochodu.

Sprzedawca nie zgodził się z rozstrzygnięciem sądu II instancji i wniósł skargę kasacyjną.

Orzeczenie Sądu Najwyższego

SN oddalił skargę kasacyjną pozwanego, uznając powołane przez sprzedającego podstawy kasacyjne za nieuzasadnione. Niemniej SN wyraźnie wskazał, iż teza zawarta w judykacie sądu II instancji, jakoby o istotności wady decydowała subiektywna ocena konkretnego kupującego, jest błędna.

Sąd II instancji powołał się w tym zakresie na wyrok SN z 29.6.2004 r., II CK 388/03, Legalis. SN wyjaśnił jednak, iż z kontekstu, w jakim wskazano w tym wyroku na konieczność uwzględnienia oczekiwań nabywcy, wynika, iż chodziło o typowego (przeciętnego) nabywcę, czyli użytkownika samochodu nieposiadającego ponadprzeciętnej wiedzy o funkcjonowaniu samochodu. SN w powołanym wyżej orzeczeniu określił zresztą jako „zbyt skrajne” stanowisko odwołujące się do subiektywnego punktu widzenia konkretnego nabywcy.

Prawidłowa jest przy tym taka wykładnia art. 560 § 4 KC, która nie ogranicza pojęcia „wady istotnej” do wady uniemożliwiającej korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem. Wadą istotną jest także wada, mimo której rzecz może być używana, ale przy istotnym dyskomforcie.

SN odnotował ponadto, iż zwykłym zachowaniem użytkownika samochodu, który nie dysponuje specjalistyczną wiedzą, jest podjęcie działań zmierzających do usunięcia usterki po zauważeniu samorzutnych zmian obrotów silnika pojazdu na biegu jałowym. Typowy użytkownik nie wie przecież, które nieprawidłowości pracy silnika wymagają naprawy ze względów bezpieczeństwa lub ze względu na trwałość silnika, a które są nieistotne i można ich nie naprawiać. SN zauważył, iż w okolicznościach niniejszej sprawy sprzedawca też nie znał przyczyny niestabilności obrotów do czasu wykrycia wady systemu przez producenta.

Tymczasem już w wyroku SN z 29.6.2004 r., II CK 388/03, Legalis uznano, iż nabywca samochodu może oczekiwać nie tylko ogólnej sprawności technicznej samochodu, ale także sprawnego, normalnego i niezakłóconego funkcjonowania wszystkich jego zespołów i elementów pozwalających na adekwatną i normalną eksploatację samochodu zgodnie z jego przeznaczeniem i parametrami techniczno-eksploatacyjnymi. Dlatego niestabilność pracy silnika (nierównomierność obrotów), wykazywaną na tzw. biegu jałowym, należy uznać za istotą usterkę samochodu osobowego (wadę istotną w rozumieniu art. 560 § 4 KC).

Komentarz