W ostatnim czasie, wobec ograniczeń wprowadzonych w związku z epidemią COVID-19, wiele podmiotów świadczących usługi dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawcze (przedszkola, żłobki, kluby dziecięce itd.) boryka się z problemem wypowiadania umów o świadczenie usług przez swoich kontrahentów (rodziców wychowanków tychże jednostek).
Wypowiadanie umów na podstawie art. 495 kodeksu cywilnego
Nagminnym stało się powoływanie się na przepis art. 495 kodeksu cywilnego mówiący o skutkach niemożliwości świadczenia objętego umową z przyczyn niezależnych od stron. W oświadczeniu rodziców o wypowiedzeniu umowy często pojawia się stwierdzenie, iż w związku z treścią ww. art. 495 kodeksu cywilnego, korzystają z prawa do rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia.
|
|
Odszkodowanie za niewykonywanie umowy
Nierzadko również w pismach pojawia się kwestia odszkodowania za niewykonywanie umowy. Czy rzeczywiście rodzice mają prawo rozwiązać umowę w tym trybie i czy mają prawo do jakiejkolwiek rekompensaty za to, iż jednostka nie świadczy umowy w dotychczasowej formie?
Artykuł 495 nie ma zastosowania w czasie epidemii
Należy wskazać, iż art. 495 kodeksu cywilnego nie znajduje zastosowania w sytuacji ograniczenia w wykonywaniu umowy o świadczenie usług wprowadzonych w związku z epidemią.
W sytuacji ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty, wykonywanie usług doznaje ograniczeń (m.in. poprzez zobowiązanie do świadczenia usług w systemie pracy z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość, zgodnie z § 3a rozporządzenia MEN z 11.03.2020 r., Dz. U 2020, poz. 410, 492 i rozporządzenia MEN z 20.03.2020 r., Dz. U 2020., poz. 493), nie można jednak mówić o całkowitej, trwałej niemożliwości świadczenia usług przez usługodawcę. Co najwyżej należy stwierdzić czasową niemożność wykonania całości świadczenia wynikającego z umowy z przyczyn niezależnych od spółki jako usługodawcy. Stosuje się zatem w tej sytuacji przepisy dotyczące opóźnienia w wykonaniu zobowiązania niepieniężnego.
Pierwszeństwo przed przepisami ma treść umowy między rodzicem a przedszkolem
W tym miejscu należy przejść do kluczowej kwestii dla oceny skutków niezawinionego wykonywania usług przedszkola (żłobka itd.) przez usługodawcę oraz oceny możliwości wypowiedzenia przez usługobiorcę umowy ze skutkiem natychmiastowym.
Pierwszeństwo przed rozwiązaniami ustawowymi ma w tym zakresie regulacja umowna (treść umowy stron). W ramach swobody umów (art. 353(1) kodeksu cywilnego), strony mogą w umowie zastrzec uprawnienie strony do dochodzenia roszczeń w razie niewykonywania przez stronę zobowiązania choćby bez winy strony. W sytuacji zobowiązania niepieniężnego (a takim zobowiązaniem jest świadczenie usług przez przedszkole, żłobek), sankcją, która może wynikać z umowy, za wykonywanie (nienależyte wykonywanie) zobowiązania (nawet bez winy strony) jest kara umowna (art. 483 kodeksu cywilnego).
Należy jednak z całą mocą podkreślić, iż zobowiązanie do zapłaty kary umownej musi wynikać wprost z umowy. Rodzic nie może zatem domagać się zapłaty należności z kary umownej, jeżeli tak wprost nie zastrzeżono w umowie. Usługobiorcy nie przysługuje również prawo do odszkodowania za niewykonywania (nienależyte wykonywanie) zobowiązania na zasadach ogólnych odpowiedzialności kontraktowej – bowiem ta odpowiedzialność uzależniona jest od winy dłużnika (art. 471 kodeksu cywilnego).
Czy rodzic ma prawo wypowiedzieć umowę w trybie natychmiastowym?
Podobnie, jak w przypadku kary umownej, niezasadne jest również powoływanie się przez rodziców na prawo do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym, jeżeli takie prawo nie wynika wprost z umowy.
Należy zwrócić uwagę, iż większość umów o świadczenie usług przedszkola (żłobka itd.) zawiera uregulowania dotyczące możliwości rozwiązania umowy. Najczęściej zastrzega się możliwość rozwiązania umowy za wypowiedzeniem przez obie strony umowy oraz możliwość rozwiązania umowy bez wypowiedzenia (ze skutkiem natychmiastowym) przez usługodawcę (przedszkole, żłobek) ze ściśle określonych przyczyn.
Do najczęściej wymienianych powodów wypowiadania umów należą:
- brak płatności czesnego za dwa okresy płatności,
- brak porozumienia w kwestiach wychowawczych,
- stwarzanie zagrożenia przez wychowanka jednostki dla bezpieczeństwa nauczycieli i innych wychowanków.
W takiej sytuacji należy stwierdzić, iż w sposób wyczerpujący określono przyczyny wypowiedzenia umowy. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia art. 746 w zw. z art. 750 kodeksu cywilnego, który dotyczy ogólnych przesłanek wypowiedzenia umów o świadczenie usług. Orzecznictwo zgodnie przyjmuje, iż przepis art. 746 kodeksu cywilnego stosuje się jedynie w sytuacji, gdy inaczej nie uregulowano kwestii wypowiedzenia w umowie stron (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 11.09.2002 r., V CKN 1152/00, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 31.05.2016 r., I ACa 235/16).
Prawo do rozwiązania umowy wynika z… samej umowy
Podsumowując, prawo do rozwiązania przez rodzica umowy w trybie natychmiastowym musi wynikać z umowy o świadczenie usług. Takie prawo nie wynika z art. 495 kodeksu cywilnego, który w opisywanej sytuacji w ogóle nie znajduje zastosowania. Rodzice mogą dochodzić roszczeń z tytułu niewykonywania umowy przez usługodawców w dotychczasowej formie jedynie, jeżeli taką możliwość przewiduje umowa stron – jak np. zastrzeżenie kary umownej za niewykonanie (nienależyte wykonanie) usługi bez winy usługodawcy.
|
|
