2 dni temu
W Polsce spadki najczęściej podlegają pod zasady dziedziczenia ustawowego, które uruchamiają się automatycznie, gdy nie ma spisanej ostatniej woli. To rozwiązanie ma długą historię i przez cały czas opiera się na fundamentach Kodeksu Napoleona. Choć jest precyzyjne, nie zawsze pasuje do współczesnych rodzin i sposobu, w jaki ludzie chcą rozdysponować majątek. Naturalną więc rzeczą byłoby spisanie testamentu, a jednak na taki krok wciąż decyduje się bardzo niewielu Polaków. Dlaczego? Zapytaliśmy o to Tomasza Muszyńskiego, adwokata zajmującego się prawem cywilnym i spadkowym. Jak zauważył, wielu dorosłych nie wie nawet, od czego zacząć, mimo iż sporządzenie podstawowego dokumentu nie jest skomplikowane.
REKLAMA
Zobacz wideo Dziecko dziedziczy długi i co dalej? Adwokat: Jest prawnie chronione
Dlaczego ludzie nie piszą testamentów? Wciąż czujemy się na to za młodzi
Spisanie testamentu wciąż bywa odkładane, choć to prosty sposób, by jasno określić, co stanie się z naszym majątkiem. Z danych przekazanych przez Tomasza Muszyńskiego wynika, iż testament ma jedynie 10-16 proc. dorosłych Polaków. Wśród osób do pięćdziesiątki robi to około 9-10 proc., między 50. a 64. rokiem życia niespełna 9,7 proc., a dopiero wśród najstarszych odsetek rośnie do 16,2 proc.
- Dokładnych danych w tym temacie nie ma z uwagi na to, iż nie ma obowiązku rejestracji zarówno testamentu odręcznego, jak i notarialnego - zaznaczył adwokat. Źródło problemu nie leży tylko w unikaniu rozmów o śmierci, ale także w zwykłym braku wiedzy o tym, jakie są możliwości.
Kto i kiedy decyduje się na spisanie testamentu? Nie są to tylko starsi ludzie
Po testament sięgają dziś osoby, które jeszcze niedawno nie były z nim kojarzone. Młodsze pary chcą zabezpieczyć partnera i uniknąć sytuacji, w której o sprzedaży mieszkania lub majątku dzieci decyduje sąd. Dotyczy to zwłaszcza rodziców małoletnich spadkobierców, przedsiębiorców i osób spłacających kredyty, które wolą zawczasu ustalić, jak majątek zostanie podzielony.
Drugą grupą są osoby w trakcie rozpadu związku. - W dużych miastach rozwód trwa kilka lat, a rozstający się małżonkowie nie chcą, aby druga strona po nich dziedziczyła - wyjaśnił Muszyński. Seniorzy traktują testament jako naturalny sposób uporządkowania spraw majątkowych. Na zachodzie Europy to norma, podczas gdy w Polsce wciąż wyjątek.
Jak spisać testament, aby nikt go nie podważył? SLindenau/iStockJak spisać testament, aby nikt go nie podważył? SLindenau/iStock
Jak powinien wyglądać prawidłowy testament? Nie wystarczy tylko odręczny podpis
Najprostszy testament można przygotować samodzielnie. Wymaga jedynie kartki, długopisu i znajomości kilku warunków. Musi być napisany w całości odręcznie, opatrzony datą i podpisem. Wydrukowany dokument, choćby z odręczną sygnaturą, jest nieważny. Do tego pod żadnym pozorem nie wolno dopisywać fragmentów w późniejszym terminie, jeżeli miałaby zmienić się treść rozporządzenia.
- Połowa Polaków choćby nie wie, jak sporządzić własnoręczny testament, co dziwi, bo to stosunkowo prosta czynność - zauważył Muszyński. W praktyce wiele osób dopiero w kancelarii dowiaduje się, iż wcześniej przygotowana wersja nie spełnia wymagań i nie wywoła skutków prawnych. Dlatego też coraz więcej spadkodawców (aż 70 proc.) decyduje się na skorzystanie z pomocy notariusza. Daje to bezpieczeństwo i pewność, iż tekst będzie zgodny z prawem, co jest ważne zwłaszcza przy skomplikowanych relacjach rodzinnych lub rozproszonym majątku.
Wybór notariusza ma też praktyczną stronę. Oryginał testamentu trafia do kancelarii lub archiwum państwowego, gdzie jest bezpieczny i nie grozi mu przypadkowe zgubienie lub uszkodzenie. W życiu zdarzają się sytuacje, w których dokumenty potrafią "zniknąć", bo ich treść komuś nie pasuje albo ktoś liczy na inny przebieg spraw spadkowych. Jak przypomina ekspert, zniszczenie testamentu jest przestępstwem, dlatego wszelkie próby ingerowania w ostatnią wolę są niczym stąpanie po kruchym lodzie.
Coraz więcej osób decyduje się także na zgłoszenie testamentu do Notarialnego Rejestru Testamentów. Dzięki temu spadkobiercy nie muszą szukać informacji o tym, gdzie dokument został złożony. Rejestr jest ogólnodostępny dla notariuszy, więc po śmierci spadkodawcy łatwo ustalić, w której kancelarii znajduje się oryginał. To wprowadza porządek i ułatwia rodzinie odnalezienie się w emocjonalnie trudnej sytuacji.
Co to jest testament szczególny? Jest kilka przesłanek, by z niego skorzystać
Prawo dopuszcza także tzw. testamenty szczególne, tworzone na wypadek sytuacji, w których zwykła forma jest po prostu niemożliwa. Chodzi o testament ustny, wojskowy lub podróżny - rozwiązania kojarzone raczej z filmowymi scenami niż codziennym życiem. Prawnie są jednak jak koło ratunkowe, jeżeli znajdziemy w trudnej i nieprzewidzianej sytuacji.
- Większość osób nie ma świadomości, iż w sytuacji nagłej można skorzystać z formy ustnej, ale później i tak warto potwierdzić wolę w postaci zwykłego testamentu - wskazał Tomasz Muszyński. Takie formy są ważne tylko przez określony czas i mają dodatkowe wymogi, dlatego traktuje się je jako rozwiązanie awaryjne, które po ustaniu zagrożenia najlepiej zamienić na klasyczny testament odręczny lub notarialny.
Testament, zdjęcie ilustracyjneTestament, zdjęcie ilustracyjne. Fot. pexels.com / Kampus Productions
Co daje zapis windykacyjny w testamencie? To warto wiedzieć
Testament notarialny daje dostęp do zapisu windykacyjnego. Jest to narzędzie, które w wielu sytuacjach okazuje się bardzo praktyczne. Pozwala ono bowiem wskazać konkretną rzeczy i przekazania jej wybranej osobie. Może to być mieszkanie, samochód albo działka. Dzięki temu spadkobierca nabywa dany składnik majątku od razu po otwarciu spadku.
Mówiąc o testamentach, nie sposób nie wspomnieć o zachowku. Zachowek chroni najbliższych przed całkowitym wykluczeniem. - To ważne, bo pominięcie w testamencie zstępnych, małżonka lub rodziców uprawnia te osoby do ubiegania się o zachowek w wysokości połowy tego, co dziedziczyłyby z mocy ustawy - wyjaśnił adwokat. Kiedy mowa o małoletnich lub osobach trwale niezdolnych do pracy ta część wynosi już dwie trzecie. W praktyce oznacza to, iż choćby jeżeli testament szczegółowo rozporządza majątkiem, przepisy i tak gwarantują minimalny udział dla najbliższej rodziny. Dzięki temu żaden członek najbliższego kręgu nie zostaje całkowicie pozbawiony praw do spadku.
Co notariusz robi z testamentem po śmierci autora? Procedura jest prosta
jeżeli testament znajduje się u notariusza, procedura po śmierci spadkodawcy przebiega sprawnie. Wystarczy okazać akt zgonu. Notariusz lub sąd otwiera dokument, odczytuje jego treść i sporządza protokół z ogłoszenia. Nie trzeba zwoływać wszystkich potencjalnych spadkobierców ani organizować formalnego spotkania. Przepisy nie przewidują takiego obowiązku.
Dzięki temu ostatnia wola zmarłej osoby zostaje ujawniona w całości, ograniczając do minimum pole do interpretacji. To rozwiązanie zmniejsza także ryzyko sporów i daje jasny początek dalszych czynności spadkowych.
Czy spisałaś/eś testament? Zapraszamy do udziału w sondzie oraz do komentowania.
Tomasz Muszyński ur. 1980 r. adwokat, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, jego kancelaria specjalizuje się w prawie cywilnym, gospodarczym, nieruchomościach oraz sprawach rodzinnych. Jako adwokat prowadzi liczne procesy odszkodowawcze, stara się walczyć o przyjazny ludziom wymiar sprawiedliwości, jest autorem ponad 50 przyjętych skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, promuje świadomość prawną Polaków poprzez media. Prywatnie ojciec Franka.