Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników domów pomocy społecznej i żłobków

Wprowadzone zmiany

1.6.2024 r. weszła w życie ustawa z 26.4.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 743; dalej: ZmPomSpołU24). Jej celem jest wprowadzenie zmian w trzech ustawach, tj.:

Wprowadzone rozwiązania mają umożliwić Radzie Ministrów przyjęcie rządowego programu dofinansowania wynagrodzeń oraz kosztów składek od tych wynagrodzeń pracowników określonych w ww. programie, zatrudnionych we wskazanych w ZmPomSpołU24 jednostkach organizacyjnych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub na ich zlecenie. Środki przysługujące z programu mają być: (i) kierowane do pracowników, (ii) dodatkowe względem tych przysługujących na podstawie zawartych umów oraz przepisów w sprawie minimalnego wynagrodzenia oraz ustawy budżetowej.

Z uzasadnienia ustawy, dostępnego na stronie internetowej Sejmu RP (druk sejmowy nr 274), wynika wprost, iż wprowadzone przepisy mają służyć realizacji potrzeby „zabezpieczenia interesów obywateli przez przygotowanie profesjonalnego, dostępnego i odpowiadającego na potrzeby społeczne systemu realizacji usług w pomocy społecznej realizowanego przez wykwalifikowanych specjalistów”. Ponadto mają one na celu promocję zatrudnienia w żłobkach, klubach dziecięcych oraz u dziennych opiekunów, a także zatrzymanie odpływu wykwalifikowanej kadry z tych instytucji. Zakres obowiązków takich pracowników jest – w ocenie ustawodawcy – ogromny, a wymagany w tych zawodach poziom kompetencji i umiejętności interpersonalnych jest nieporównywalny z innymi zawodami.

Zakres podmiotowy

ZmPomSpołU24 umożliwia przyjęcie przez Radę Ministrów rządowego programu dofinansowań do wynagrodzeń. W związku z powyższym należy wskazać, iż ww. program ma dotyczyć następujących grup pracowników:

1. zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub na ich zlecenie (PomSpołU). Jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej są: ośrodek pomocy społecznej, dom pomocy społecznej, regionalny ośrodek polityki społecznej, powiatowe centrum pomocy rodzinie, centrum usług społecznych, placówka specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, ośrodek wsparcia i ośrodek interwencji kryzysowej;
2. zatrudnionych w żłobkach lub klubach dziecięcych, prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz dziennych opiekunów zatrudnionych przez jednostki samorządu terytorialnego (OpDzieciU);
3. zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub na ich zlecenie (WspRodzU).

Adresatami programów mogą być wyłącznie pracownicy zatrudnieni na podstawie stosunku pracy.

Program dofinansowania wynagrodzeń

ZmPomSpołU24 przewiduje, iż „program dofinansowania wynagrodzeń” będzie przyjmowany w drodze uchwały Rady Ministrów i będzie finansowany z dotacji celowej z budżetu państwa (art. 24 ust. 5 i 6 PomSpołU, art. 63a ust. 3 i 4 OpDzieciU, art. 187 ust. 8 WspRodzU i art. 187b ust. 3 WspRodzU). ZmPomSpołU24 umożliwia wypłatę dofinansowania wynagrodzeń w różnych formach, w tym także w formie wprost wymienionej w ZmPomSpołU24 – dodatku motywacyjnego (art. 24 ust. 4 PomSpołU, art. 63a ust. 2 OpDzieciU, art. 187b ust. 2 WspRodzU).

W art. 24 ust. 7 PomSpołU wprost wskazano, iż do udzielania dotacji celowej z budżetu państwa na realizację tego programu, zastosowanie będzie miał przepis art. 115 ust. 2 PomSpołU, który umożliwia przekazanie jednostce samorządu terytorialnego dotacji celowej w wysokości wyższej niż 80% kosztów realizacji zadania. Podobne rozwiązania przyjęto w pozostałych dwóch zmienianych ustawach. W art. 63a ust. 5 OpDzieciU i w art. 187b ust. 4 WspRodzU wskazano, iż do udzielania dotacji celowej z budżetu państwa na realizację ww. programów nie stosuje się art. 128 ust. 2 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270). Powyższe pozwoli na przekazywanie dotacji celowej w wysokości wyższej niż 80% kosztów realizacji zadania.

Należy także wskazać, iż ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie przepisów mających stanowić gwarancję, iż dofinansowanie przyznane w ramach „programu dofinansowania wynagrodzeń” będzie przeznaczone w całości na zwiększenie wynagrodzeń pracowników oraz pokrycie kosztów składek od tych wynagrodzeń (art. 24 ust. 8 PomSpołU, art. 63a ust. 6 OpDzieciU i art. 187b ust. 5 WspRodzU).

Ponadto zostały wprowadzone przepisy wprost wskazujące, iż dofinansowanie pozyskane w ramach „programu dofinansowania wynagrodzeń”, nie będzie stanowić podstawy naliczania świadczeń, odszkodowań i innych wypłat, wynikających z odrębnych przepisów, w tym dodatkowego wynagrodzenia rocznego i nagród rocznych (art. 24 ust. 9 PomSpołU, art. 63a ust. 7 OpDzieciU i art. 187b ust. 6 WspRodzU)

Wprowadzony został również art. 24 ust. 10 PomSpołU na podstawie którego, dofinansowanie wynagrodzeń, pozyskane w ramach „programu dofinansowania wynagrodzeń”, nie będzie uwzględniane przy wyliczaniu średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej. Rozwiązanie to ma na celu – zdaniem ustawodawcy – ograniczenie wzrostu obciążenia finansowego z tytułu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, nałożonego ustawowo w kolejności na: mieszkańca, małżonka, zstępnych przed wstępnymi oraz gminę, z której osoba została skierowana.

Podsumowując należy wskazać, iż ZmPomSpołU24 stanowi jedynie podstawę prawną do przyjmowania przez Radę Ministrów programów rządowych i określa ogólne warunki tych programów. Natomiast zasady realizacji i rozliczenia przeznaczanych środków zostaną określone przez Radę Ministrów w poszczególnych programach.