7 miesięcy temu
Europejski Zielony Ład (tzw. Green Deal) to unijny plan, który ma przyczynić się do osiągnięcia neutralności klimatycznej Europy do 2050 r. Jednym z jego filarów jest nadanie priorytetu efektywności energetycznej. Ten kierunek widać w szczególności w zmienionej ostatnio dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej[1]. Jakie obowiązki nakłada na firmy?
Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej w nowym wydaniu
Nowa dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej nakłada nowe obowiązki na państwa członkowskie oraz przedsiębiorców.
Jakie są jej główne założenia?
- Obliguje państwa członkowskie do działania według zasady efektywność energetyczna przede wszystkim. Oznacza to, iż przy podejmowaniu decyzji dotyczących planowania, polityk i większych inwestycji[2] w sektorze energetycznym i nieenergetycznym konieczne będzie uwzględnienie racjonalnych rozwiązań z punktu widzenia efektywności energetycznej.
- Wyznacza państwom członkowskim wspólny cel ograniczenia w 2030 r. zużycia energii końcowej o co najmniej 11,7% w porównaniu z prognozami zużycia energii na 2030 r. sporządzonymi w 2020 r. Każde państwo będzie musiało zrealizować również wyższe, roczne cele oszczędności energetycznych w latach 2021-2030 (w porównaniu do obecnych progów), m.in. poprzez ustanowienie systemu zobowiązującego do efektywności energetycznej lub zastosowanie alternatywnych środków z dziedziny polityki[3].
- Przewiduje, aby całkowite zużycie energii w sektorze publicznym zostało łącznie zmniejszane o co najmniej 1,9% rocznie w porównaniu z 2021 r. Zwolnione z tego obowiązku mogą być transport publiczny i siły zbrojne.
- Wymaga, aby w ramach zamówień publicznych o wartości równej lub przekraczającej unijne progi, nabywane produkty, usługi, budynki i roboty budowlane cechowały się bardzo dobrą charakterystyką energetyczną.
- Przewiduje obowiązek posiadania systemu zarządzania energią przez przedsiębiorców, których średnie roczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat przekroczyło 85 TJ (czyli 23 611 MWh).
- Obliguje wszystkich przedsiębiorców (także MŚP) do wykonywania audytów energetycznych, jeżeli ich średnie roczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat przekroczyło 10 TJ (ok. 2 778 MWh), a nie mają wdrożonego systemu zarządzania energią. Pierwszy audyt będzie musiał zostać wykonany do 11 października 2026 r., a kolejne co 4 lata.
- Stawia na poprawę oszczędności energetycznej m.in. u osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, gospodarstw domowych o niskich dochodach czy osób zajmujących mieszkania socjalne.
Dyrektywa w sprawie efektowności energetycznej uchyla tę dotychczas obowiązującą[4], na bazie której uchwalono polską ustawę o efektywności energetycznej.
Teraz jest zatem czas na dostosowanie polskiej ustawy do nowych wymogów.
Na czym aktualnie stoimy – ustawa o efektywności energetycznej w pigułce
Obecnie ustawa o efektywności energetycznej przewiduje przede wszystkim:
1. obowiązek uzyskiwania oszczędności energii przez tzw. podmioty zobowiązane (niektóre przedsiębiorstwa energetyczne oraz część odbiorców końcowych) poprzez:
- realizację przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej u odbiorców końcowych (w tym poprzez realizację programów bezzwrotnych dofinansowań, np. do wymiany źródeł ciepła u odbiorców), lub
- uzyskanie i umorzenie przed Prezesem URE świadectw efektywności energetycznej,
- wniesienie opłaty zastępczej (wyłącznie w niektórych przypadkach),
2. współgrający z powyższym system świadectw efektywności energetycznej (potocznie zwany białymi certyfikatami), wydawanych za realizację przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej.
Ustawa o efektywności energetycznej przewiduje katalog przedsięwzięć, za które wydawane są świadectwa efektywności energetycznej (białe certyfikaty). Należą do nich m.in.:
- izolacja instalacji przemysłowych,
- modernizacja lub wymiana oświetlenia, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, a także pojazdów służących do transportu drogowego lub kolejowego (np. wymiana na pojazd elektryczny, hybrydowy czy wodorowy oraz wymiana opon na efektywniejsze),
- odzyskiwanie energii (w tym w procesach przemysłowych),
- ograniczenie strat energii związanych np. z jej poborem przez różne odbiorniki, czy na przesyle energii przez sieć.
Kto może się ubiegać o wydanie świadectwa efektywności energetycznej?
Każdy podmiot[5], który planuje wyżej wymienione przedsięwzięcie, a oszczędność energii takiego przedsięwzięcia wyniesie co najmniej 10 ton tzw. oleju ekwiwalentnego średnio w ciągu roku (czyli co najmniej 116,3 MWh rocznie) może ubiegać się o świadectwo efektywności energetycznej. Co więcej, taki podmiot może również upoważnić inny, aby wystąpił o przyznanie białego certyfikatu.
Jakie są korzyści ze świadectw efektywności energetycznej?
Oprócz uzyskania samej oszczędności zużycia energii (w wyniku przeprowadzonego przedsięwzięcia), z uzyskaniem świadectwa efektywności energetycznej wiążą się prawa majątkowe, które można sprzedać na Towarowej Giełdzie Energii.
Przykładowo, za sierpień 2023 r. średnioważona cena świadectwa wynosiła 2 050,36 zł/tonę oleju ekwiwalentnego. „Wartość” świadectwa zależy zatem od wielkości uzyskiwanej oszczędności energii w ramach przedsięwzięcia. Świadectwa kupują niektóre podmioty w związku z nałożeniem na nie obowiązku przedstawienia Prezesowi URE świadectw do umorzenia – jest zatem na nie stały popyt.
3. W pozostałym zakresie ustawa o efektywności energetycznej (zgodnie z wymogami w tej chwili jeszcze obowiązującej dyrektywy) przewiduje obowiązek przeprowadzenia co 4 lata audytu energetycznego przez dużych przedsiębiorców (chyba, iż posiadają odpowiedni system zarządzania energią lub środowiskowy). Informacja o przeprowadzonym audycie musi zostać zaraportowana do Prezesa URE.
Ewolucja czy rewolucja systemu?
Spełnienie ambitnych założeń nowej dyrektywy wymagać będzie zmiany w tej chwili funkcjonującego w Polsce systemu. Wydaje się, iż będą to ewolucyjne, rozwijające system zmiany. O efektywności energetycznej powinno być w najbliższym czasie głośniej, co jest na pewno słusznym kierunkiem – same OZE nie wystarczą do osiągnięcia neutralności klimatycznej UE.
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955, która wchodzi w życie 20. dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE (publikacja – 20 września 2023 r.).
[2] Tj. inwestycji o wartości przekraczającej 100 000 000 EUR każda lub 175 000 000 EUR w przypadku projektów dotyczących infrastruktury transportowej.
[3] Zgodnie z dyrektywą, środek z dziedziny polityki oznacza „instrument o charakterze regulacyjnym, finansowym, fiskalnym, dobrowolnym lub informacyjnym, który został formalnie ustanowiony i wdrożony w państwie członkowskim, aby stworzyć ramy wsparcia, wymóg lub zachętę dla uczestników rynku do oferowania i nabywania usług energetycznych i do wprowadzania innych środków poprawy efektywności energetycznej”.
[4] Tj. Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, która utraci moc 12 października 2025 r.
[5] Z pewnymi wyjątkami dotyczącymi np. uzyskania na przedsięwzięcie premii termomodernizacyjnej czy też pomocy inwestycyjnej.
