GMO w świetle prawa

10 miesięcy temu

Definicja GMO

Organizm genetycznie zmodyfikowany (GMO) – w rozumieniu Ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikrorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych, to organizm inny niż ludzki, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, w szczególności przy zastosowaniu technik:

rekombinacji kwasów nukleinowych obejmujących formowanie nowych kombinacji materiału genetycznego przez włączenie cząsteczek kwasu nukleinowego otrzymanego w dowolny sposób poza organizmem do wirusa, plazmidu bakterii lub wektora oraz ich przenoszenie do biorcy, w którym nie występują w warunkach naturalnych, ale w którym są zdolne do ciągłego powielania;
bezpośredniego włączenia materiału dziedzicznego przygotowanego poza organizmem, w tym mikroiniekcji, makroiniekcji lub mikrokapsułkowania;
łączenia komórek, w tym fuzji protoplastów, lub technik hybrydyzacji, w wyniku których drogą fuzji dwóch lub większej liczby komórek tworzy się żywe komórki o nowej kombinacji dziedzicznego materiału genetycznego.

Produkcja GMO na świecie

Międzynarodowy Instytut Propagowania Upraw Biotechnologicznych (ISAAA – The International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications) wskazuje, iż na rok 2019 r. powierzchnia upraw biotechnologicznych na świecie wyniosła 190,4 mln hektarów. W tym:

91,9 mln ha (48% światowego areału) – soja biotechnologiczna;
60,9 mln ha (32% światowego areału) – kukurydza biotechnologiczna;
25,7 mln ha (13,5% światowego areału) – bawełna biotechnologiczna;
10,1 mln ha ( 5,3 % światowego areału) – rzepak biotechnlogiczny.

91% światowego areału upraw biotechnologicznych pokryły uprawy następujących państw:

Stany Zjednoczone (71,5 mln ha)
Brazylia (52,8 mln ha)
Argentyna (24,0 mln ha)
Kanada (12,5 mln ha)
Indie (11,9 mln ha).

Na terenie UE do uprawy dopuszczona jest kukurydza Bt, która uprawiana jest w Hiszpanii i Portugalii. Przy czym na początku 2018 r. wydano zezwolenia na wprowadzenie do UE sześć innych upraw biotechnologicznych do celów spożywczych i paszowych – cztery uprawy soi, jeden rzepak i jedno odnowienie upraw kukurydzy. Pod koniec 2019 r. zatwierdzono również dwie nowe odmiany kukurydzy oraz odnowienie trzech istniejących zezwoleń na kukurydzę i buraki cukrowe.

Oznakowanie produktów jako wolne od GMO

Zgodnie z Ustawą z dnia 13 czerwca 2019 r. o znakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów oznakować jako wolną od GMO można:

żywność pochodzenia zwierzęcego, która została pozyskana ze zwierząt lub od zwierząt, w żywieniu których nie były stosowanie genetycznie zmodyfikowane pasze, a proces żywienia jest udokumentowany w sposób umożliwiający potwierdzenie spełnienia tego warunku;
żywność pochodzenia zwierzęcego, jeżeli składniki tej żywności są produktami pochodzenia roślinnego, dla których istnieją odpowiedniki wpisane do wspólnotowego rejestru genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy;
produkty pochodzenia zwierzęcego, choćby o ile u zwierząt, z których lub od których został pozyskany ten produkt, były zastosowane wytworzone z GMO lub za ich pomocą produkty lecznicze weterynaryjne, materiały paszowe albo dodatki paszowe lub pomoce przetwórcze;
żywność pochodzenia roślinnego, która zawiera, składa się lub została wyprodukowana z organizmów, dla których istnieją odpowiedniki wpisane do rejestru żywności i paszy GMO, o ile nie zawiera, nie składa się oraz nie została wyprodukowana z GMO;
pasze, które zawierają, składają się lub zostały wyprodukowane z organizmów, dla których istnieją odpowiedniki wpisane do rejestru żywności i paszy GMO, o ile pasza ta nie zawiera, nie składa się lub nie została wyprodukowana z GMO, choćby o ile w tej paszy były zastosowane wytworzone z GMO lub za ich pomocą dodatki paszowe lub pomoce przetwórcze, a także niedostępne w innej formie materiały paszowe.

Istnieją jednak odstępstwa. Dopuszcza się oznakowanie jako wolnej od GMO żywności, która zawiera, składa się lub została wyprodukowana z GMO wpisanego do rejestru żywności i paszy GMO, jeżeli:

zawartość modyfikacji genetycznej, w tym GMO wynosi nie więcej niż 0,1%;
obecność GMO w tej żywności jest przypadkowa lub nieunikniona technicznie.

Dopuszcza się również oznakowanie paszy, która zawiera, składa się lub została wyprodukowana z GMO wpisanego do rejestru żywności i paszy GMO, jeżeli próg zawartości GMO nie przekracza 0,9% paszy i każdej paszy, z której się składa oraz jeżeli producent jest w stanie udowodnić, iż obecność materiału genetycznie zmodyfikowanego jest przypadkowa lub technicznie nieunikniona.

W przypadku chęci oznakowania żywność wieloskładnikowej jako wolnej od GMO należy spełnić łącznie następujące warunki:

wszystkie jej składniki będące produktami pochodzenia zwierzęcego oraz wszystkie jej składniki pochodzenia roślinnego, które zawierają, składają się lub zostały wyprodukowane z organizmów, dla których istnieją odpowiedniki wpisane do rejestru żywności i paszy GMO;
wymienione składniki stanowią więcej niż 50% łącznej masy wszystkich składników, w chwili ich użycia do wyprodukowania tej żywności, nie licząc masy wody użytej jako składnik do jej produkcji;
Składniki inne niż wymienione nie zawierają, nie składają się oraz nie zostały wyprodukowane z GMO .

Podmioty, które produkują, przetwarzają, konfekcjonują lub przechowują nieopakowaną żywność przeznaczoną do oznakowania jako wolna od GMO i wprowadzają ją na rynek zobowiązane są przeprowadzać badania laboratoryjne na obecność modyfikacji genetycznych oraz posiadać i przechowywać dokumenty pozwalające na weryfikację, czy spełniono wymogi znakowania informacja o braku GMO – przez okres dwóch lat od wprowadzenia na rynek.

Przepisów tej ustawy nie stosuje się do żywności i pasz:

wyprodukowanej lub wprowadzonej do obrotu w innym państwie członkowskim UE zgodnie z prawem tego państwa;
wyprodukowanej w państwie członkowskim EFTA (Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu), będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo wyprodukowanej lub wprowadzonej do obrotu w Republice Turcji, zgodnie z prawem tych państw

Oznakowanie żywności i pasz jako wolnych od GMO jest dobrowolne i polega na umieszczeniu:

znaku graficznego na opakowaniu lub etykiecie w oparciu o wzory w załączniku Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2019 r. w sprawie znaków graficznych, które stosuje się w celu oznakowania żywności i paszy jako wolnych od organizmów genetycznie zmodyfikowanych.
w dokumentacji towarzyszacej żywności lub paszy określenia „bez GMO” lub wyprodukowane bez stosowania GMO”.

W przypadku żywności pochodzenia roślinnego i żywności składającej się więcej niż z jednego składnika, w skład której nie wchodzi produkt pochodzenia zwierzęcego, oraz pasz stosuje się wzór znaku graficznego nr 1, określony w załączniku do niniejszego rozporządzenia i określenie: „bez GMO”. Natomiast w przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego i żywności składającej się więcej niż z jednego składnika, w skład której wchodzi produkt pochodzenia zwierzecego wzór znaku graficznego nr 2 i określenie „wyprodukowane bez GMO”.