11 miesięcy temu
Niekiedy może zdarzyć się sytuacja, iż po pewnym czasie podejmiemy decyzję o chęci wyegzekwowania, przykładowo od naszego dłużnika zapłaty określonej sumy pieniężnej, którą był nam winien. Jednakże zanim podejmiemy jakiekolwiek kroki prawne, w przypadku gdy zobowiązanie powstało już jakiś czas temu, to warto dowiedzieć się czy nasze roszczenie nie uległo przedawnieniu.
Więcej o instytucji przedawnienia i ich terminach przeczytasz w niniejszym artykule.
Roszczenie – czym jest?
Roszczenie, to prawo podmiotowe, które umożliwia podmiotowi żądanie (domaganie się) od konkretnej osoby zachowania się w określony sposób, które doprowadzi do spełnienia konkretnego świadczenia.
Zgodnie ze słownikiem języka polskiego:
- roszczenie oznacza: w prawie cywilnym: uprawnienie do żądania od określonej osoby określonego świadczenia lub zaniechania działania;
- rościć oznacza: zgłaszać prawo, pretensje do czegoś.
Przedmiotem roszczenia mogą być wyłącznie roszczenia wynikające ze stosunku cywilnoprawnego, co oznacza, iż nie możemy mieć roszczeń na gruncie administracyjnym czy karnym.
Przykładem roszczenia może być:
- roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej np. z tytułu umowy sprzedaży;
- roszczenie o zwrot pożyczki z tytułu obowiązującej strony umowy pożyczki;
- roszczenie o wydanie rzeczy właścicielowi;
- roszczenie o odszkodowanie, gdy dojdzie do wyrządzenia szkody na osobie lub mieniu;
- roszczenie o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania spoczywającego na danej osobie zobowiązania;
- roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy np. z tytułu umowy dzierżawy;
- roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego.
Przedawnienie roszczeń majątkowych
Przedawnienie oznacza, iż po upływie konkretnego czasu brak jest dalszej możliwości dochodzenia (występowania) z konkretnym roszczeniem.
Zgodnie z przepisem art. 117 Kodeksu cywilnego:
- Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu [por. § 1];
- Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba iż zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne [por. [por. § 2];
- Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi [por. § 2(1)].
Warto pamiętać, iż przepisy prawa cywilnego dopuszczają również możliwość w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, o ile wymagają tego względy słuszności. W takim przypadku sąd powinien rozważyć w szczególności:
- długość terminu przedawnienia;
- długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
- charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na
- opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Terminy przedawnienia roszczeń majątkowych
Terminy przedawnienia przyporządkowane są do rodzaju roszczenia. o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba iż termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata [por. art. 118 Kodeksu cywilnego].
WAŻNE
– terminy przedawnienia nie mogą być ani skracane ani wydłużane przez jakąkolwiek czynność prawną.
| ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI | NIE ULEGA PRZEDAWNIENIU | ART. 220 KC |
| ROSZCZENIA WINDYKACYJNE WŁAŚCICIELA | NIE ULEGA PRZEDAWNIENIU | ART. 222 KC |
| ROSZCZENIA NEGATORYJNE WŁAŚCICIELA | NIE ULEGA PRZEDAWNIENIU | ART. 222 KC |
| ROSZCZENIA PRZECIWKO SAMOISTNEMU POSIADACZOWI O WYNAGRODZENIE ZA KORZYSTANIE Z RZECZY, O ZWROT POŻYTKÓW LUB O ZAPŁATĘ ICH WARTOŚCI, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIA O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU POGORSZENIA | ROK | ART. 229 KC |
| ROSZCZENIA PRZECIWKO WIECZYSTEMU UŻYTKOWNIKOWI O NAPRAWIENIE SZKÓD WYNIKŁYCH Z NIEWŁAŚCIWEGO KORZYSTANIA Z GRUNTU SKARBU PAŃSTWA LUB GRUNTU NALEŻĄCEGO DO JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO BĄDŹ ICH ZWIĄZKÓW, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE WIECZYSTEGO UŻYTKOWNIKA O WYNAGRODZENIE ZA BUDYNKI I URZĄDZENIA ISTNIEJĄCE W DNIU ZWROTU UŻYTKOWANEGO GRUNTU | 3 LATA | ART. 243 KC |
| ROSZCZENIE WŁAŚCICIELA PRZECIWKO UŻYTKOWNIKOWI O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU POGORSZENIA RZECZY ALBO O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE UŻYTKOWNIKA PRZECIWKO WŁAŚCICIELOWI O ZWROT NAKŁADÓW | ROK | ART. 263 KC |
| ROSZCZENIE ZASTAWCY PRZECIWKO ZASTAWNIKOWI O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU POGORSZENIA RZECZY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE ZASTAWNIKA PRZECIWKO ZASTAWCY O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ | ROK | ART. 322 KC |
| ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZĄDZONEJ CZYNEM NIEDOZWOLONYM | 3 LATA | ART. 442(1) KC |
| ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZĄDZONEJ PRZEZ PRODUKT NIEBEZPIECZNY | 3 LATA | ART. 449(8) |
| ROSZCZENIE SPRZEDAWCY O DOPŁATĘ RÓŻNICY CENY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE KUPUJĄCEGO O ZWROT TEJ RÓŻNICY | ROK | ART. 541 KC |
| ROSZCZENIA Z TYTUŁU SPRZEDAŻY DOKONANEJ W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA SPRZEDAWCY, ROSZCZENIA RZEMIEŚLNIKÓW Z TAKIEGO TYTUŁU ORAZ ROSZCZENIA PROWADZĄCYCH GOSPODARSTWA ROLNE Z TYTUŁU SPRZEDAŻY PŁODÓW ROLNYCH I LEŚNYCH | 2 LATA | ART. 554 KC |
| WZAJEMNE ROSZCZENIA PRODUCENTA I KONTRAKTUJĄCEGO | 2 LATA | ART. 624 KC |
| ROSZCZENIA WYNIKAJĄCE Z UMOWY O DZIEŁO | 2 LATA | ART. 646 KC |
| ROSZCZENIA WYNAJMUJĄCEGO PRZECIWKO NAJEMCY O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU USZKODZENIA LUB POGORSZENIA RZECZY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIA NAJEMCY PRZECIWKO WYNAJMUJĄCEMU O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ ALBO O ZWROT NADPŁACONEGO CZYNSZU | ROK | ART. 677 KC |
| ROSZCZENIE UŻYCZAJĄCEGO PRZECIWKO BIORĄCEMU DO UŻYWANIA O NAPRAWIENIE SZKODY ZA USZKODZENIE LUB POGORSZENIE RZECZY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIA BIORĄCEGO DO UŻYWANIA PRZECIWKO UŻYCZAJĄCEMU O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ ORAZ O NAPRAWIENIE SZKODY PONIESIONEJ WSKUTEK WAD RZECZY | ROK | ART. 719 KC |
| ROSZCZENIE BIORĄCEGO POŻYCZKĘ O WYDANIE PRZEDMIOTU POŻYCZKI | 6 MIESIĘCY | ART. 722 KC |
| ROSZCZENIA WYNIKAJĄCE ZE STOSUNKU RACHUNKU BANKOWEGO | 2 LATA | ART. 731 KC |
| ROSZCZENIA O WYNAGRODZENIE ZA SPEŁNIONE CZYNNOŚCI I O ZWROT PONIESIONYCH WYDATKÓW PRZYSŁUGUJĄCE OSOBOM, KTÓRE STALE LUB W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA TRUDNIĄ SIĘ CZYNNOŚCIAMI DANEGO RODZAJU; TO SAMO DOTYCZY ROSZCZEŃ Z TYTUŁU ZALICZEK UDZIELONYCH TYM OSOBOM | 2 LATA | ART. 751 KC |
| ROSZCZENIA Z TYTUŁU UTRZYMANIA, PIELĘGNOWANIA, WYCHOWANIA LUB NAUKI, JEŻELI PRZYSŁUGUJĄ OSOBOM TRUDNIĄCYM SIĘ ZAWODOWO TAKIMI CZYNNOŚCIAMI ALBO OSOBOM UTRZYMUJĄCYM ZAKŁADY NA TEN CEL PRZEZNACZONE. | 2 LATA | ART. 751 KC |
| ROSZCZENIA Z UMOWY PRZEWOZU OSÓB | ROK | ART. 778 KC |
| ROSZCZENIA PRZYSŁUGUJĄCE PRZEWOŹNIKOWI PRZECIWKO INNYM PRZEWOŹNIKOM, KTÓRZY UCZESTNICZYLI W PRZEWOZIE PRZESYŁKI | 6 MIESIĘCY | ART. 793 KC |
| ROSZCZENIA Z UMOWY SPEDYCJI | ROK | ART. 803 KC |
| ROSZCZENIA PRZYSŁUGUJĄCE SPEDYTOROWI PRZECIWKO PRZEWOŹNIKOM I DALSZYM SPEDYTOROM, KTÓRYMI SIĘ POSŁUGIWAŁ PRZY PRZEWOZIE PRZESYŁKI | 6 MIESIĘCY | ART. 804 KC |
| ROSZCZENIA Z UMOWY UBEZPIECZENIA | 3 LATA | ART. 819 KC |
| ROSZCZENIA O NAPRAWIENIE SZKODY WYNIKŁEJ Z UTRATY LUB USZKODZENIA RZECZY WNIESIONYCH DO HOTELU LUB PODOBNEGO ZAKŁADU | 6 MIESIĘCY | ART. 848 KC |
| ROSZCZENIA POWSTAŁE W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW HOTELOWYCH Z TYTUŁU NALEŻNOŚCI ZA DOSTARCZONE MIESZKANIE, UTRZYMANIE I USŁUGI ORAZ Z TYTUŁU WYDATKÓW PONIESIONYCH NA RZECZ OSÓB, KTÓRE KORZYSTAJĄ Z USŁUG TAKICH PRZEDSIĘBIORSTW | 2 LATA | ART. 851 KC |
| ROSZCZENIA Z TYTUŁU UMOWY SKŁADU | ROK | ART. 859(9) KC |
| ROSZCZENIA ODBIORCY PRZECIW PRZEKAZANEMU, | ROK | ART. 921(2) KC |
| ROSZCZENIE Z TYTUŁU ZAPISU | 5 LAT | ART. 981 KC |
| ROSZCZENIA UPRAWNIONEGO Z TYTUŁU ZACHOWKU ORAZ ROSZCZENIA SPADKOBIERCÓW O ZMNIEJSZENIE ZAPISÓW ZWYKŁYCH I POLECEŃ | 5 LAT | ART. 1007 KC |
Początek terminu przedawnienia
Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, a o ile wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, to bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Z kolei bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Zawieszenie terminu przedawnienia
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
- co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej umiejętności czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody;
- co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji;
- co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.
WAŻNE
– przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej umiejętności czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. o ile termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.
Przerwanie biegu terminu przedawnienia
Bieg przedawnienia przerywa się:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
WAŻNE
– po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo, a w przypadku przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.
Przedawnienie roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem albo ugodą sądową.
Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. o ile stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat [por. art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego].
Praktyczne orzecznictwo
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2023 r., sygn. akt II PSK 159/22
- Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia może nastąpić w sposób wyraźny lub dorozumiany. Dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia można przyjąć wówczas, gdy jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności. W rachubę wchodzi więc każde zachowanie się dłużnika, które ujawnia jego wolę w sposób dostateczny.
- W ogóle może nie dojść do przedawnienia roszczenia, o ile naruszyciel nie zaprzestanie swojego działania.
- Żądanie obniżenia ceny jest roszczeniem majątkowym, a co za tym idzie może ono ulec przedawnieniu.
- Instytucja przedawnienia wyraża się w prawie dłużnika – w przypadku upływu oznaczonego ustawą okresu – do uchylenia się od zaspokojenia roszczenia. Skutkuje utratą możności uzyskania świadczenia z użyciem przymusu państwowego. A zatem co do zasady, by można było mówić o skorzystaniu z zarzutu przedawnienia, musi istnieć oznaczona wierzytelność, której zarzut dotyczy.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2022 r., sygn. akt I CSK 542/22
- Do uznania roszczenia ze skutkiem w postaci przerwania biegu przedawnienia albo uznania zawierającego w sobie zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia może dojść przez takie zachowanie się zobowiązanego, które – choćby nie wyrażało zamiaru wywołania tego skutku – dowodzi świadomości istnienia roszczenia po stronie zobowiązanego i tym samym uzasadnia przekonanie uprawnionego, iż zobowiązany uczyni zadość roszczeniu. Z okoliczności, w których oświadczenie to zostało złożone musi wynikać, iż taka właśnie była rzeczywista wola dłużnika.
- Wniesienie pozwu przerywa bieg przedawnienia jedynie co do zgłoszonego w tym pozwie roszczenia, tj. co do wysokości i podstawy, a ponadto przy ocenie czy podniesienie przez dłużnika zarzutu przedawnienia nastąpiło w okolicznościach objętych hipotezą art. 5 k.c., obok charakteru dochodzonego roszczenia i przyczyn opóźnienia, nie bez znaczenia jest czas opóźnienia, w szczególności jego nadmierność, a adekwatnie brak nadmierności.
- Przedawnienie roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia), będącego roszczeniem bezterminowym, rozpoczyna bieg od dnia, w którym korzyść (świadczenie) powinna być zwrócona, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniejszym możliwym terminie, a więc w taki czas od bezpodstawnego uzyskania korzyści, jaki jest potrzebny do jej zwrotu bez zbędnej zwłoki.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 lipca 2022 r., sygn. akt V ACa 747/21
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 października 2021 r., sygn. akt I AGa 196/20
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 czerwca 2022 r., sygn. akt V ACa 727/21
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 stycznia 2022 r., sygn. akt I ACa 326/21
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt I ACa 1039/19
Podsumowanie
Co do zasady przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia majątkowe, bowiem one są zasadniczo ukierunkowane na realizację interesu wierzyciela. Przedawnienie wyłącza możliwość po stronie osoby uprawnionej do dochodzenia roszczeń po jego upływie, co oznacza, iż zobowiązanie wygasa. Jednakże warto zapamiętać, iż nie wszystkie roszczenia ulegają przedawnieniu – dlatego każdorazowo warto w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego zweryfikować jakie roszczenia ulegają przedawnieniu oraz kiedy się one dokładnie przedawniają, aby uniknąć ewentualnej bezskuteczności czynności prawnej.
