Kognicja Sądu Najwyższego obejmuje badanie podstaw odwoławczych

Opis stanu faktycznego

M.S. został oskarżony o to, iż 30.1.2022 r. na drodze publicznej miejscowości O. prowadził samochód osobowy, znajdując się w stanie nietrzeźwości (wynik: 0,72 mg/l, 0,71 mg/l zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu), tj. o czyn z art. 178a § 1 KK.

Wyrokiem nakazowym z 10.3.2022 r. M.S. został skazany na karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, przy czym Sąd ustalił wysokość jednej stawki w kwocie 20 zł. Na podstawie art. 42 § 2 KK w zw. z art. 43 § 1 KK SR wyrokiem nakazowym orzekł wobec M.S. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 3 lat, a na podstawie art. 43a § 2 KK świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Wskutek sprzeciwu obrońcy oskarżonego, wyrokiem z 26.4.2022 r. SR w O., na podstawie art. 66 § 1 KK i art. 67 § 1 KK warunkowo umorzył postępowanie karne przeciwko M.S. na okres 2 lat próby. Na podstawie art. 67 § 3 KK w zw. z art. 39 pkt. 7 KK orzekł wobec oskarżonego świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości 10 tys. zł, a na podstawie art. 67 § 3 KK w zw. z art. 39 pkt. 3 Sąd orzekł zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju-mechanicznych na okres 1 roku, zaliczając na poczet orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów okres zatrzymania prawa jazdy od 30.1.2022 r.

Wskutek apelacji oskarżyciela publicznego wyrokiem z 4.8.2022 r. SO w S. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SR w O. do ponownego rozpoznania.

Skargę od powyższego wyroku złożył obrońca oskarżonego, zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie art. 437 § 2 KPK przez uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, podczas gdy w rzeczywistości nie wystąpiła żadna przesłanka do wydania takiego orzeczenia.

W odpowiedzi na skargę oskarżyciel publiczny wniósł o jej uwzględnienie.

Po rozpoznaniu na posiedzeniu 27.1.2023 r. skargi obrońcy oskarżonego SN postanowił oddalić skargę.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN skarga nie była zasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Na podstawie art. 539a § 3 KPK skarga od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu I instancji, przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, może być wniesiona wyłącznie z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Kognicja SN w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi obejmuje badanie, czy w danej sprawie na etapie postępowania przed sądem I lub II instancji zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 KPK), albo czy sąd odwoławczy zasadnie uznał, iż ma miejsce wypadek wskazany w art. 454 KPK, czy też konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości.

Z treści uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego wynika, iż podstawą wydania wyroku kasatoryjnego było stwierdzenie przez Sąd odwoławczy, iż w sprawie zachodzi konieczność skazania oskarżonego, czemu na przeszkodzie stoi treść art. 454 § 1 KPK. Po analizie treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku należało wskazać, iż orzeczenie Sądu odwoławczego jest prawidłowe, jednakże wskazane stanowisko SO w S. powinno zostać uzupełnione, ponieważ w treści uzasadnienia zaskarżonego skargą wyroku SO jedynie lakonicznie wskazał na konieczność przeprowadzenia w sprawie postępowania dowodowego. Należy podkreślić, iż wniosek oskarżonego o warunkowe umorzenie postępowania został uwzględniony na posiedzeniu odbytym w trybie art. 341 § 5 KPK. Wyrok został zatem wydany na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, bez przeprowadzania postępowania dowodowego. o ile zatem uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wtedy, gdy konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości (art. 437 § 2 in fine KPK), to tym bardziej przesłanka ta wchodzi w rachubę, o ile uprzednio przewód w ogóle nie był przeprowadzony.

SN nie podzielił stanowiska prokuratora zaprezentowanego w odpowiedzi na skargę, z którego wynika, iż uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania w okolicznościach przedmiotowej sprawy stoi na przeszkodzie treść art. 454 § 1 KPK. Podobny pogląd wyraził autor skargi.

Odnosząc się do kwestii możliwości wydania przez sąd odwoławczy wyroku skazującego w przypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne w I instancji, mając na uwadze, iż treść przepisu art. 454 KPK wskutek nowelizacji uległ zmianie i aktualnie przepis ten nie odnosi się już wprost do warunkowego umorzenia postępowania, należy przytoczyć pogląd, zgodnie z którym: „Wyłączenie z art. 454 § 1 KPK warunkowego umorzenia postępowania wywołuje pytanie o możliwość reformatoryjnego orzekania przez sąd odwoławczy na niekorzyść oskarżonego, gdy wyrok warunkowo umarzający postępowanie został wydany na posiedzeniu na wniosek oskarżonego lub z urzędu (art. 339 § 1 pkt 2 KPK), a od tego wyroku apelację wniósł oskarżyciel publiczny, domagając się skazania. Przed wspomnianą nowelizacją, niezależnie od forum orzekania o warunkowym umorzeniu postępowania, tj. na posiedzeniu czy na rozprawie, niedopuszczalne było skazanie w instancji odwoławczej. w tej chwili nie ma już tej przeszkody, jednak powstaje wątpliwość, czy dopuszczalność skazania w instancji odwoławczej odnosi się także do sytuacji, gdy wyrok warunkowo umarzający postępowanie został wydany na posiedzeniu, a więc bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Wykładnia systemowa prowadzi do stwierdzenia, iż dopuszczalność rozpoznania sprawy co do istoty na posiedzeniu, i wydanie w tym trybie wyroku skazującego, zostały ściśle określone w ustawie. o ile zatem w takim szczególnym trybie nie wydano wyroku skazującego, tylko rozpoznano sprawę w innym szczególnym trybie, tu warunkowego umorzenia postępowania, to także sąd odwoławczy, rozpoznając apelację, nie może skazać oskarżonego. Należy bowiem zauważyć, iż skazanie po raz pierwszy w instancji odwoławczej wiąże się z rozpoznaniem sprawy na rozprawie, a nie na posiedzeniu. W konsekwencji należy przyjąć, iż w omawianym tu układzie procesowym zachodzi podstawa do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, o której mowa w art. 437 § 2 in fine KPK, tj. konieczność przeprowadzenia na rozprawie przewodu sądowego nie tylko na nowo, ale w ogóle, co jest wymagane do skazania, chyba iż sąd orzeka w trybie konsensualnym albo w trybie nakazowym, co tu nie miało miejsca (tak D. Świecki, w: Świecki, Kodeks postępowania karnego. t. II. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2022, art. 454.)

Komentarz