11 lipca br. Komisja Europejska opublikowała komunikat ,,Inicjatywa UE w sprawie technologii Web 4.0 i światów wirtualnych: dobra pozycja wyjściowa na drodze ku kolejnej transformacji technologicznej”. Przedstawiła w nim propozycję unijnej strategii w zakresie rozwoju technologii Web 4.0 i światów wirtualnych, w tym działania, których podjęcie może pomóc Unii w zajęciu pozycji lidera w tym obszarze.

Już od dłuższego czasu w debacie na temat przyszłości technologii gości koncepcja wirtualnych, immersyjnych przestrzeni, opartych na rozszerzonej rzeczywistości (XR) – najczęściej określanych jako ,,metawersum”. Niektórzy podchodzą do nich sceptycznie, uważając je za trend rozdmuchany przez duże firmy technologiczne, zaś inni dostrzegają w nich szansę na stworzenie internetu przyszłości, w którym rozwiązane zostaną problemy występujące w sieci, z jakiej w tej chwili korzystamy. Rozpiętość opinii jest więc dość duża. Niezależnie od tego, zainteresowanie tematyką metawersum utrzymuje się na wysokim poziomie, a kolejne firmy i organizacje wypuszczają projekty dotyczące różnych aspektów wykorzystania wirtualnych przestrzeni.

Zjawisko to zostało dostrzeżone przez Komisję Europejską. Najpierw, zainteresowanie nim zostało zasygnalizowane w marcu br. w komunikacie ,,Długoterminowa konkurencyjność UE: perspektywa na przyszłość po 2030 r.”, w którym KE określiła Web 4.0 jako przełomową sieć ,,w której wszystko będzie płynnie połączone”. Omawiany w tym tekście komunikat z lipca br. stanowi kolejny, już bardziej konkretny krok Komisji w kierunku wdrożenia kompleksowej strategii dla Unii Europejskiej w obszarze rozwijania wirtualnych światów i kolejnych generacji sieci.

Warto na początku przyjrzeć się temu, jak Komisja zdefiniowała na potrzeby komunikatu ,,Web 4.0” oraz ,,światy wirtualne”. To pierwsze pojęcie zostało opisane jako przyszła generacja światowej sieci internetowej, w której nastąpi płynne połączenie świata fizycznego ze światem cyfrowym. Zostaną w niej wykorzystane zaawansowane technologie, takie jak rzeczywistość rozbudowana, sztuczna inteligencja, internet rzeczy czy też transakcje w łańcuchu bloków, co pozwoli na komunikację pomiędzy cyfrowymi i rzeczywistymi obiektami oraz zapewnienie użytkownikom immersyjnego doświadczenia.

Wirtualne światy mają zaś stanowić istotny element procesu przechodzenia na tę technologię. Zgodnie z zaproponowaną definicją, mają to być immersyjne środowiska bazujące na technologiach takich jak 3D i rzeczywistość rozbudowana, które cechować się będą otwartością, decentralizacją i maksymalnym wzmocnieniem pozycji użytkowników. Pomimo, iż takie ujęcie światów wirtualnych zdaje się wpisywać w koncepcję metawersum, Komisja nie zdecydowała się na używanie w komunikacie tego pojęcia.

W komunikacie Komisja przeanalizowała rozwój Web 4.0 i światów wirtualnych z perspektywy szans i zagrożeń, jakie się z nimi wiążą oraz przedstawiła wizję i strategię działań w tym obszarze. Poniżej znajduje się krótkie omówienie każdej tych części.

Szanse i zagrożenia

Komisja podeszła do tematu szans i zagrożeń związanych z kolejnym etapem rozwoju technologicznego z dwóch perspektyw – społecznej i biznesowej.

Jako szanse dla społeczeństwa Komisja wskazała: poprawę poziomu usług opieki zdrowotnej i usług administracyjnych oraz rozwój nowych, bardziej angażujących form kształcenia, rozrywek kulturalnych i interakcji międzyludzkich. Z kolei wśród potencjalnych zagrożeń wymienione zostały wyzwania dla ochrony praw podstawowych, w tym praw dziecka oraz ryzyka związane z negatywnymi zjawiskami, które już w tej chwili można obserwować w internecie – takimi jak cyberprzestępczość, dezinformacja, mowa nienawiści i przemoc.

Komisja zwróciła także uwagę, iż w zakresie ochrony środowiska, światy wirtualne tworzą zarówno szanse, jak i zagrożenia. Z jednej bowiem strony mogą one spowodować zwiększone użycie energii, z drugiej zaś, mogą posłużyć do stworzenia modeli pozwalających lepiej zrozumieć zmianę klimatu lub zoptymalizować cykle produkcyjne.

Pod względem gospodarczym, Komisja wymieniła szanse takie jak: usprawnienie procesów przemysłowych, w tym bezpiecznych interakcji człowiek-maszyna, ułatwienie projektowania, opracowywania i testowania nowych produktów, napędzanie koniunktury w sektorze kultury i kreatywnym w obszarach takich jak gry komputerowe, moda, dziedzictwo kulturowe itd. W tej części Komisja nie opisała żadnych zagrożeń.

Wizja i strategia

Swoją strategię w zakresie Web 4.0 i światów wirtualnych Komisja oparła na kilku podstawowych założeniach, które przedstawiła we wstępie do tej sekcji. Pierwszym z nich jest zapewnienie, iż technologie te odzwierciedlają unijne wartości i zasady oraz uwzględniają ochronę praw podstawowych użytkowników. Kolejnym, ważnym aspektem jest stworzenie przestrzeni do innowacyjności i rozwoju europejskich przedsiębiorstw. Komisja podkreśliła także, iż dąży do zagwarantowania interoperacyjności wirtualnych światów oraz oparcia ich o otwarte i powszechnie stosowane standardy, dzięki czemu ich użytkownicy będą mogli swobodnie poruszać się między poszczególnymi platformami i sieciami.

Oprócz tego, we wstępie Komisja wskazała, iż obecne ramy legislacyjne UE już regulują szereg aspektów związanych z rozwojem światów wirtualnych i Web 4.0. Są to przepisy dotyczące m. in. praw osób fizycznych i przedsiębiorstw na platformach internetowych, ochrony danych, godnej zaufania sztucznej inteligencji czy też rynku kryptoaktywów. W związku z tym, Komisja nie zasygnalizowała w komunikacie potrzeby stworzenia nowych regulacji, które dotyczyłyby konkretnie tych technologii.

Sama strategia Komisji przedstawiona została w formie 10 działań, które Komisja zamierza podjąć lub wesprzeć ich podjęcie w celu rozwijania Web 4.0 i światów wirtualnych w Unii Europejskiej. Zostały one pogrupowane według trzech głównych kierunków, zgodnie z programem ,,Droga ku cyfrowej dekadzie”, czyli umiejętności, przedsiębiorstwa i usługi publiczne. Dodatkowo, odniesiono się także do czwartego obszaru, czyli zarządzania na szczeblu globalnym.

Umiejętności

Komisja zamierza działać na rzecz rozwijania zarówno wyspecjalizowanych umiejętności, jak i powszechnej wiedzy na temat Web 4.0 i wirtualnych światów wśród obywateli Unii. Przy opracowywaniu propozycji działań w tym zakresie, wzięła ona pod uwagę w szczególności zalecenia panelu obywatelskiego, który w procesie konsultacji przygotował 23 rekomendacje i 8 zasad przewodnich rozwoju światów wirtualnych[1].

Jak podkreślono w komunikacie, w tej chwili w Unii Europejskiej brakuje pracowników posiadających zaawansowane umiejętności cyfrowe, a ponadto istnieje duża nierównowaga płci w tego typu zawodach. W związku z tym, ważnym elementem rozwoju Web 4.0 i światów wirtualnych będzie budowa puli specjalistów poprzez programy mające na celu wspieranie, zatrzymywanie i przyciąganie talentów w tych dziedzinach, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet i dziewcząt.

Komisja zamierza także przygotować i propagować zestaw narzędzi dotyczący światów wirtualnych, który pomoże obywatelom lepiej zrozumieć, jak używać tej technologii. Celem tego działania ma być zarówno przedstawienie możliwości, jakie niosą światy wirtualne, jak i wskazanie bezpiecznych sposobów ich wykorzystywania. Ponieważ, zgodnie z założeniami strategii, nowe technologie mają być ukierunkowane na ochronę praw człowieka, w tym jego zdrowia, Komisja planuje wspierać badania nad ich wpływem na dobrostan psychiczny i fizyczny użytkowników.

W komunikacie zasygnalizowano także potrzebę działań na rzecz upodmiotowienia i ochrony dzieci w światach wirtualnych. W tym celu, w ramach unijnej strategii na rzecz lepszego internetu dla dzieci (BIK+), prowadzone będą działania edukacyjne i uświadamiające na temat wirtualnych światów skierowane do młodzieży, rodziców i nauczycieli.

Przedsiębiorstwa

Jak zauważyła Komisja, w obrębie Unii funkcjonują ośrodki wyspecjalizowane w technologiach, które mogą przyczynić się do rozwoju Web 4.0 i światów wirtualnych. Ich ekosystem jest jednak rozdrobniony oraz napotyka na różne trudności, m. in. finansowe.

Aby to zmienić, Komisja planuje zbadać, w porozumieniu z państwami członkowskimi, możliwość zawarcia partnerstwa europejskiego. Jego celem byłoby ułatwienie opracowywania elementów składowych na potrzeby tworzenia systemów i aplikacji Web 4.0 i światów wirtualnych. W ramach partnerstwa zostałyby poczynione duże unijne inwestycje w obszary najważniejsze z punktu widzenia rozwoju tych technologii.

Komisja zamierza także wspierać istniejące współprace i kontakty pomiędzy ośrodkami zajmującymi się światami wirtualnym, a także działać na rzecz ułatwiania kontaktów między twórcami światów wirtualnych a użytkownikami branżowymi. Twórcy z sektora kreatywnego i kultury będą wspierani w ramach programu ,,Kreatywna Europa” w opracowywaniu i testowaniu innowacyjnych modeli biznesowych oraz narzędzi kreacji światów wirtualnych. Ośrodki zajmujące się światami wirtualnymi będą mogły liczyć na pomoc w ramach europejskich centrów innowacji cyfrowych i Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości. Szczególnym wsparciem Unii mają zostać objęte start-upy i MŚP.

Jak wskazała Komisja, ułatwieniem dla przedsiębiorstw, będzie także tworzenie przez państwa członkowskie piaskownic regulacyjnych, co pozwoli na testowanie innowacyjnych rozwiązań w kontrolowanym środowisku. Dodatkową zaletą tego rozwiązania jest to, iż organy regulacyjne i publiczne będą mogły w tym procesie zdobyć wiedzę na temat różnych kwestii dotyczących testowanych technologii.

Komisja planuje również wspierać ochronę własności intelektualnej w światach wirtualnych. W tym celu, przygotuje ona zestaw narzędzi służących do walki z podrabianiem, składający się ze wskazówek i zaleceń dla posiadaczy własności intelektualnej na temat jej ochrony.

Komisja będzie także działać na rzecz zapewnienia interoperacyjności oraz standaryzacji platform i sieci, z których będą składać się światy wirtualne. W tym celu będzie ona wspierać opracowywanie odpowiednich standardów, we współpracy z najważniejszymi organizacjami zajmującymi się tą dziedziną oraz państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami. Innym zamierzeniem Komisji jest zbadanie możliwości, jakie łańcuchy bloków i cyfrowe bliźniaki dają w zakresie tworzenia nowych modeli współpracy, takich jak zdecentralizowane organizacje autonomiczne.

Usługi publiczne

W komunikacie wskazano, iż w dziedzinie administracji krajowej i regionalnej duże znaczenie może mieć tworzenie cyfrowych bliźniaków, które pomogą organom w podejmowaniu świadomych decyzji w zakresie polityki publicznej. W Unii Europejskiej już w tej chwili inwestuje się w projekty tego typu – np. lokalne cyfrowe bliźniaki na rzecz inteligentnych społeczności. Wspierana będzie także inicjatywa przewodnia na rzecz inteligentnych i zrównoważonych miast i społeczności, European CityVerse, w ramach której stworzone zostanie immersyjne środowisko, pozwalające na usprawnienie planowania i zarządzania przestrzennego.

Komisja zamierza również działać na rzecz opracowania wirtualnego bliźniaka ludzkiego – cyfrowego odwzorowania ciała ludzkiego, które poprzez wykorzystanie najnowocześniejszych technologii i dostępu do obszernych baz danych ma przyczynić się do rozwoju systemów i narzędzi spersonalizowanej opieki medycznej.

Ponadto, Unia będzie zachęcać do tworzenia konsorcjów na rzecz europejskiej infrastruktury cyfrowej (EDIC) w ramach programu ,,Droga ku cyfrowej dekadzie”, które mogą ułatwić państwom członkowskim wspólne realizowanie projektów z zakresu Web 4.0 i światów wirtualnych.

Zarządzanie

Jak wskazano w komunikacie, skala nadchodzącej transformacji cyfrowej sprawia, iż konieczna będzie ścisła kooperacja pomiędzy Komisją i państwami członkowskimi. W tym celu Komisja utworzy grupę ekspertów, która umożliwi wymianę wspólnych podejść i najlepszych praktyk w zakresie światów wirtualnych i Web 4.0.

Komisja zauważa również, iż stworzenie otwartych i interoperacyjnych światów wirtualnych, opartych na poszanowaniu różnorodności ich użytkowników, wymaga wdrożenia modelu wielostronnego zarządzania. Z tego względu, Komisja podejmie współpracę z już istniejącymi instytucjami odpowiedzialnymi za zarządzanie internetem. Jednocześnie, w zakresie, w którym tematy związane z Web 4.0 i światami wirtualnymi wykraczają poza kompetencje tych instytucji, staną się one przedmiotem prac wielostronnego forum technicznego, którego utworzenie Komisja będzie wspierać.

W komunikacie zapowiedziano także rozpoczęcie zorganizowanego procesu monitorowania rozwoju wirtualnych światów i Web 4.0, co pozwoli na bieżącą identyfikację zarówno szans, jak i wyzwań, które mogą one przynieść. W tym celu wykorzystane zostaną ekosystemy przemysłowe i wiedza specjalistyczna już funkcjonujących w Unii podmiotów, takich jak np. Europejskie Centrum Przejrzystości Algorytmicznejlublaboratorium innowacji Europolu.

Podsumowanie

Komisja dostrzega zarówno możliwości, jak i zagrożenia, które niesie ze sobą rozwój technologii Web 4.0 i światów wirtualnych. Przygotowana przez nią strategia wskazuje jednak, iż raczej optymistycznie patrzy ona w przyszłość i w nadchodzącej transformacji technologicznej dostrzega szansę dla rozwoju Unii Europejskiej na wielu polach. Większość zaproponowanych działań Komisja zamierza podjąć gwałtownie – już w IV kwartale 2023 r. lub pierwszych kwartałach 2024 r.

Najważniejsze informacje

• 11 lipca br. Komisja Europejska wydała komunikat ,,Inicjatywa UE w sprawie technologii Web 4.0 i światów wirtualnych: dobra pozycja wyjściowa na drodze ku kolejnej transformacji technologicznej”.
• W komunikacie przedstawiono szanse i zagrożenia, jakie wiążą się z rozwojem Web 4.0 i światów wirtualnych oraz wizję i strategię Komisji, która ma stanowić na nie odpowiedź.
• Zaproponowane przez Komisję działania koncentrują się na czterech obszarach: ludziach i umiejętnościach, przedsiębiorstwach, usługach publicznych i zarządzaniu.
• W strategii została podkreślona potrzeba rozwoju Web 4.0 i interpretacyjnych światów wirtualnych, opartych na otwartych standardach i z poszanowaniem praw osób fizycznych i przedsiębiorstw.
• Wskazano na konieczność wspierania zarówno programów przekazywania specjalistycznej wiedzy, jak i tych zaadresowanych do wszystkich obywateli Unii, które mają na celu zapewnienia im podstawowych kompetencji w zakresie bezpiecznego korzystania z nowych technologii.
• Ważnym aspektem strategii są również działania na rzecz rozwoju przedsiębiorstw tworzących rozwiązania technologiczne z zakresu Web 4.0 i światów wirtualnych, w tym zwłaszcza z sektora kultury i kreatywnego oraz start-upów i MŚP.
• W obszarze administracji publicznej zaproponowane działania mają na celu wdrażanie innowacji w zakresie m. in. świadczenia usług publicznych, planowania przestrzennego i w ochronie zdrowia.
• W strategii wskazano na konieczność wdrażania modeli wielostronnego zarządzania w celu międzynarodowej, wspólnej pracy nad kwestiami dotyczącymi Web 4.0 i światów wirtualnych.

[1] Więcej informacji na temat panelu obywatelskiego można znaleźć TUTAJ, a rezultaty jego prac TUTAJ.