Kontrola zasadności wniosku o dobrowolne poddanie się karze

Opis stanu faktycznego

Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 3.8.2020 r., VIII K 4/20 skazał A.M. na karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne oraz z obowiązkiem potrącania z wynagrodzenia 15% wysokości wynagrodzenia w stosunku miesięcznym na cel społeczny związany z przeciwdziałaniem narkomanii, a mianowicie na Stowarzyszenie Monar oraz orzekł przepadek równowartości osiągniętej korzyści majątkowej w kwocie 120.000 zł.

Od powyższego wyroku nie została wniesiona apelacja, co oznacza, iż uprawomocnił się bez ingerencji środkami odwoławczymi.

Kasację na korzyść skazanego od wyroku Sądu Okręgowego wniósł Prokurator Generalny, który zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 387 § 1, 2 i 3 KPK, polegające na orzeczeniu poza zakresem złożonego przez oskarżonego A.M. i zaakceptowanego na rozprawie, po uprzedniej modyfikacji przez prokuratora, wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej i wymierzenie oskarżonemu na podstawie art. 56 ust. 3 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej NarkU) w zw. z art. 12 § 1 KK, w zw. z art. 60 § 4 i § 6 pkt 2 KK i art. 34 § 1 i la KK kary sekwencyjnej w postaci 6 miesięcy więzienia oraz 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, a ponadto z obowiązkiem potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% wysokości wynagrodzenia w stosunku miesięcznym na cel społeczny związany z przeciwdziałaniem narkomanii, a mianowicie na Stowarzyszenie Monar, w sytuacji gdy zaakceptowany przez Sąd wniosek oskarżonego przewidywał jedynie potrącanie 15% wynagrodzenia, natomiast nie przewidywał równoczesnego obowiązku wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy.

Skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części w odniesieniu do oskarżonego A.M. i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej na korzyść skazanego przez Prokuratora Generalnego, uchylił wyrok w zaskarżonej części, w odniesieniu do oskarżonego A.M. i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie prawne

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, dlatego podlegała rozpoznaniu i uwzględnieniu na posiedzeniu bez udziału stron, zgodnie z art. 535 § 5 KPK.

Należy w pełni podzielić zarzut zawarty w kasacji Prokuratora Generalnego o rażącym naruszeniu przez Sąd Okręgowy przepisów prawa karnego procesowego.

W pierwszej kolejności należało wskazać, iż w niniejszej sprawie obrońca oskarżonego A.M. złożył w jego imieniu wniosek o dobrowolne poddanie się karze i wymierzenie 6 miesięcy więzienia oraz kary 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% jego wysokości oraz przepadek korzyści majątkowej w wysokości 120.000 zł. Prokurator wyraził zgodę na dobrowolne poddanie się karze przy zastosowaniu art. 60 § 4 KK, z zastrzeżeniem potrącania 15% wynagrodzenia, na co oskarżony i jego obrońca wyrazili zgodę. Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 387 § 2 i 5 KPK uwzględnić wniosek A.M. o wydanie wyroku skazującego, albowiem zachodzą okoliczności wskazane w art. 387 § 2 KPK, uznając jednocześnie za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia.

Uzgodniony zatem wymiar kary wobec A.M. to kara 6 miesięcy więzienia oraz kara 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% jego wysokości oraz przepadek korzyści majątkowej w wysokości 120.000 zł.

Sąd Okręgowy zaś wyrokiem z 3.8.2020 r. orzekł wobec oskarżonego karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne oraz obowiązek potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% jego wysokości oraz przepadek korzyści majątkowej w wysokości 120.000 zł.

Należy wskazać, iż złożenie wniosku w trybie art. 387 § 1 KPK nie obliguje sądu rozpoznającego sprawę do jego automatycznego uwzględnienia. Wniosek taki podlega kontroli w zakresie spełnienia wszystkich warunków dopuszczalności. Oznacza to, iż Sąd akceptujący wniosek musi weryfikować nie tylko fakty, ale także zgodność ustaleń z aktualnym stanem prawnym. W sytuacji, w której treść wniosku tychże regulacji prawnych nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest, bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną jego wadliwość (vide art. 387 § 3 KPK), bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (por. wyrok SN z 12.7.2023 r., I KK 509/22, Legalis; wyrok SN z 14.6.2023 r., I KK 37/23, Legalis).

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy na podstawie art. 387 § 2 i 5 KPK uwzględnił wniosek zarówno A.M., jego obrońcy i prokuratora, o dobrowolne poddanie się karze, jednocześnie nie stwierdzając żadnych ku temu przeciwwskazań. Skoro zatem Sąd zaakceptował ten wniosek i nie stwierdził podstaw do jego modyfikacji, powinien orzec karę taką jaka została w niniejszej sprawie ustalona tj. karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem potrącania 15% wysokości wynagrodzenia na cele społeczne oraz przepadek równowartości osiągniętej korzyści majątkowej w kwocie 120.000 zł. Sąd Okręgowy zaś orzekł karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne oraz obowiązek potrącania z wynagrodzenia oskarżonego A.M. 15% wysokości wynagrodzenia w stosunku miesięcznym na cel społeczny i przepadek równowartości osiągniętej korzyści majątkowej w kwocie 120.000 zł.

Zatem, podzielając stanowiska prokuratora, wskazać należy, iż Sąd Okręgowy dopuścił się rażącego naruszenia przepisów wskazanych zarzucie kasacji, bowiem wniosek oskarżonego A.M. nie obejmował orzeczenia kary ograniczenia wolności z równoczesnym obowiązkiem potrącania 15% wynagrodzenia oraz obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne.

Ten ostatni element rozstrzygnięcia wykraczał więc poza uzgodnienia zawarte we wnioskach stron i jednocześnie zaakceptowane przez Sąd.

Błędnie zatem postąpił Sąd Okręgowy wydając (surowszy) wyrok w tym trybie, bowiem nie był uprawniony do dodatkowego orzeczenia obowiązku wykonywania przez oskarżonego nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne (nie określając przy tym wymiaru godzin tej pracy w stosunku miesięcznym).

Z tego względu należało uchylić zaskarżony wyrok i sprawę przekazać w zaskarżonym zakresie do ponownego rozpoznania, podczas którego Sąd Okręgowy powinien uwzględniając prawidłowość wniosku o dobrowolne poddanie się karze, orzec karę w takim wymiarze jak ta wskazana przez oskarżonego i jego obrońcę oraz zaakceptowana przez prokuratora.

Komentarz