Księgowi pierwsi widzą, iż prawo jest złe

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce (SKwP) niedawno wybrało nowe władze na kadencję 2023–2026. Jak będziecie wspierać księgowych w najbliższych latach?

Zanim o tym opowiem, chciałbym krótko przedstawić model biznesowy SKwP. Po pierwsze podkreślę, iż nie jesteśmy organizacją komercyjną. Naszym celem jest wspieranie polskich księgowych, a obszary działalności można opisać poprzez 3 W, tj. wiedza, kooperacja i wsparcie. Wiedza, ponieważ jesteśmy ogólnopolską instytucją szkoleniową, profesjonalnie kształcącą księgowych oraz specjalistów ds. kadr i płac. Współpraca, ponieważ wychodzimy z założenia, iż współpracując i łącząc głosy tysięcy polskich księgowych, możemy zdziałać więcej, niż działając indywidualnie. Znacząca liczba członków (obecnie ponad 25 tysięcy osób) pozwala uznać, iż jesteśmy reprezentantem środowiska księgowych w Polsce. Oczywiście niejedynym, ponieważ księgowych w Polsce jest według szacunków ponad dziesięciokrotnie więcej. Mówiąc o współpracy, mam w szczególności na myśli współpracę SKwP z przedsiębiorcami, legislatorem, uczelniami oraz z innymi organizacjami, w tym zagranicznymi. Ostatnie W oznacza wsparcie księgowych, będące głównym celem działalności SKwP. Chciałbym podkreślić, iż działalność szkoleniowa to tylko część naszej aktywności. Ważna, bo dzięki niej możemy realizować wiele inicjatyw na rzecz księgowych.

Jakie to inicjatywy?

Wymienię tylko kilka z nich, a mianowicie opiniowanie aktów prawnych, promocja zawodu księgowego, promocja zawodowej etyki w rachunkowości oraz działalność na rzecz członków SKwP. O innych działaniach szeroko informujemy na naszych stronach internetowych oraz w mediach społecznościowych. Działania te są koordynowane centralnie, ale ich realizacja następuje przede wszystkim w oddziałach okręgowych, których SKwP ma 25 w całej Polsce. Taka struktura organizacyjna pozwala być blisko księgowych i słuchać ich opinii. Jesteśmy otwarci na wszelkie pomysły mające na celu wsparcie księgowych. Jako organizacja społeczna liczymy również na osoby, które chciałyby te pomysły zrealizować wspólnie z nami. Na przykład dość powszechne jest narzekanie na liczbę i jakość nowo wprowadzanych przepisów. W ostatnich latach jest to szczególnie uzasadnione. Narzekanie nie rozwiąże jednak tego problemu. Dlatego zapraszamy księgowych do większej aktywności przy opiniowaniu aktów prawnych. Tę inicjatywę traktujemy priorytetowo.

Dlaczego?

Uważamy, iż jest to działanie o strategicznym znaczeniu dla księgowych. Źle przygotowane przepisy w pierwszej kolejności dotykają właśnie księgowych, którzy są ich testerami w praktyce. Muszą niezwykle gwałtownie podejmować decyzje w nowych warunkach prawnych, nie czekając na orzecznictwo. Tak było na przykład w ubiegłym roku przy wdrażaniu przepisów Polskiego Ładu. Eksperci SKwP, widząc skalę niedopracowania tych przepisów oraz tempo ich przygotowania, apelowali o zawieszenie ich wdrożenia. Później wielokrotnie przedstawiali propozycję naprawy związanych z tym projektem nieprawidłowości. Część z nich została uwzględniona przez legislatora. Utwierdziło nas to w przekonaniu, iż musimy tę działalność kontynuować, chociaż mamy świadomość, iż jedynie niektóre nasze uwagi zostaną przyjęte. Zamierzamy zapraszać do współpracy coraz szersze grono ekspertów z całej Polski. Ważnym obszarem działalności związanym z interpretacją przepisów są prace Komitetu Standardów Rachunkowości, w których mamy swoich przedstawicieli.

Jakie działania podejmowaliście w celu promocji zawodu księgowego i jakie są plany na kolejne lata?

Promocja zawodu księgowego jest elementem naszej misji. Jednym ze sposobów promocji jest zainteresowanie tym zawodem osób młodych. Umówmy się, iż kilka osób marzy od dziecka o pracy w księgowości, a wiele z nich prędzej czy później zostaje księgowymi. Dlatego współpracujemy z uczelniami oraz ze szkołami średnimi. Spotykając się z młodymi osobami, które często nie mają jeszcze planów zawodowych, staramy się łamać stereotypy o księgowych. Jednym ze stereotypów jest „nudny księgowy”. Tłumaczymy młodzieży, iż w tej chwili profesjonalny księgowy przypomina agenta specjalnego, bo realizuje misje, rozwiązuje zagadki oraz zna sekrety biznesu. Inny stereotyp wiąże się z pogłoską, iż nie warto wiązać swojej przyszłości z zawodem, który zniknie wskutek rozwoju technologii, w tym sztucznej inteligencji. Nasze doświadczenia oraz kooperacja z podobnymi do SKwP organizacjami zagranicznymi pozwalają sprzeciwiać się temu stereotypowi. Księgowi mają ogromną zdolność do adaptacji, każdego dnia są przecież zaskakiwani zmianami otoczenia. Postęp w obszarze IT jest sprzymierzeńcem, a nie wrogiem księgowych. Ze wszystkich poważnych badań wynika, iż automatyzacja zmniejszy czasochłonność rutynowych czynności. Księgowi będą koncentrować się na weryfikacji poprawności tych zautomatyzowanych procesów oraz informacji, będą projektować te systemy i je usprawniać. Czy to oznacza, iż księgowi będą bezrobotni? Przeciwnie, czas zaoszczędzony na etapie wprowadzania danych zostanie przeznaczony na ich analizę oraz na przekazanie jej wyników przedsiębiorcy. Poza promocją wśród osób młodych koncentrujemy się na budowaniu wśród przedsiębiorców wizerunku profesjonalnego księgowego. Dzięki temu wielu przedsiębiorców już wie, iż oszczędzanie na księgowych się nie opłaca. Profesjonalny księgowy rozumie biznes i komunikuje kierownictwu związane z nim ryzyko, w tym związane z aspektami formalnymi i podatkowymi. Na tych aspektach kierownik zwykle zna się w małym stopniu, ponieważ ma zaufanie do profesjonalnego księgowego. Można powiedzieć, iż rachunkowość jest kręgosłupem informacyjnym przedsiębiorstwa.

Wśród inicjatyw SKwP wymienił pan promocję zawodowej etyki w rachunkowości. Czy może pan w kilku słowach opowiedzieć o działaniach w tym obszarze?

Można zaufać tylko rzetelnej informacji. Osoba odpowiedzialna za te informacje, czyli księgowy, musi posiadać silny kręgosłup moralny. Jednym z warunków profesjonalizmu w rachunkowości jest postępowanie zgodnie z zasadami etyki. Jest to również element dbałości o wizerunek i prestiż profesjonalnych księgowych. Dlatego SKwP bardzo poważnie traktuje temat etyki w rachunkowości. Niedawno został zaktualizowany Kodeks Zawodowej Etyki w Rachunkowości będący jedynym w Polsce, powszechnie uznanym, zbiorem zasad etyki w rachunkowości. Warto dodać, iż sygnatariuszem kodeksu jest każdy członek SKwP – oraz osoba lub podmiot – który złoży odpowiednie oświadczenia. Bycie sygnatariuszem kodeksu jest dla księgowego czy biura rachunkowego wyróżnikiem i znakiem jakości. Popularyzacji tematu służą m.in. debaty o etyce, konkursy na najlepsze dylematy etyczne, publikowanie „Kuriera etyki”. W wielu oddziałach okręgowych SKwP zostali powołani rzecznicy etyki.

Jakie inicjatywy są kierowane do członków Stowarzyszenia?

Trudno wymienić wszystkie, dlatego skupię się na najpopularniejszych. Organizujemy spotkania stacjonarne i webinaria pozwalające księgowym na aktualizację wiedzy oraz wymianę doświadczeń. W panelu członkowskim oferujemy dostęp do unikalnych treści merytorycznych. W wielu oddziałach są prowadzone nieodpłatne konsultacje z zakresu rachunkowości, podatków oraz prawa. Dbamy o wszystkie pokolenia księgowych, dlatego mamy kluby młodych księgowych oraz kluby seniorów. Na naszych stronach internetowych zamieszczamy oferty pracy dla księgowych oraz wspomagamy osoby poszukujące pracy w tej branży. SKwP jest także inicjatorem Dnia Księgowego. Jest on obchodzony 9 czerwca, ponieważ w tym dniu w 1907 r. został utworzony Związek Buchalterów w Warszawie, który zapoczątkował działalność SKwP. Jak księgowi świętują ten dzień? Nie ma jednolitej formuły. Niektóre oddziały organizują konferencje, inne imprezy integracyjne czy spotkania sportowe lub kulturalne. Głównym celem tych spotkań jest wzajemne poznanie się księgowych z danego regionu. Takie kontakty ułatwiają rozwiązywanie problemów zawodowych w dobrym towarzystwie. To tylko część inicjatyw wspierających księgowych. Mamy wiele pomysłów dotyczących przyszłych działań, w szczególności związanych z promocją zawodu i organizacją kampanii informacyjnych, adresowanych do biznesu oraz do osób planujących karierę zawodową. Jesteśmy również otwarci na wszystkie wartościowe pomysły, które będziemy w stanie zrealizować.

Czy są prowadzone działania na rzecz biur rachunkowych?

W wielu oddziałach SKwP funkcjonują kluby biur rachunkowych. Podczas spotkań tych klubów odbywa się dyskusja merytoryczna oraz wymiana poglądów na bieżące tematy dotyczące biur rachunkowych. Są organizowane webinaria i konferencje do nich adresowane. Jak wiemy, w ostatnich latach trudnych spraw nie brakowało, głównie w związku z niestabilnością prawa. Wymianie doświadczeń służy również grupa dyskusyjna w mediach społecznościowych Biura rachunkowe na zakręcie, utworzona i moderowana przez Oddział Okregowy SKwP w Warszawie. Warto wspomnieć, iż Stowarzyszenie utworzyło bazę biur rachunkowych, do której mogą się wpisać wszystkie biura, chcące promować swoją działalność. Biura spełniające pewne wymagania, na przykład deklarujące stosowanie zasad etyki zawodowej, mogą dodatkowo korzystać z systemu wizualizacji biur rachunkowych w SKwP.

Wspomniał pan o działaniach wspierających księgowych przy wprowadzaniu Polskiego Ładu. Na czym one polegały?

To był trudny czas dla księgowych, niezwykle nerwowy i emocjonujący. W związku z doniesieniami medialnymi obciążającymi księgowych za błędy legislatora SKwP wielokrotnie zabierało głos w tej sprawie. Były to oficjalne wystąpienia do władz oraz wypowiedzi ekspertów SKwP w mediach ogólnopolskich i regionalnych. Organizowaliśmy również liczne webinaria oraz dbaliśmy o szybką interpretację przepisów. Akcja wspierająca księgowych nosiła nazwę #MuremZaKsiegowymi.

W ubiegłym roku braliście aktywny udział w prekonsultacjach dotyczących przyszłości zawodu księgowego. Jakie było wasze stanowisko w tej strategicznej sprawie?

Obecnie mamy do czynienia z próżnią regulacyjną, ponieważ w wielu przepisach przywołuje się określenie „księgowy”, które nie jest zdefiniowane. Nie ma również żadnych warunków wejścia do zawodu księgowego. w tej chwili nie ma przepisów wymagających kwalifikacji od osób odpowiedzialnych za prowadzenie ksiąg i podpisujących sprawozdania. Ta próżnia nie służy prestiżowi księgowych ani nie jest bezpieczna dla obrotu gospodarczego. Dlatego SKwP opowiada się za każdym rozwiązaniem, które tę próżnię zmniejszy, a jednocześnie nie spowoduje znaczących kosztów dla przedsiębiorców. Nasze stanowisko przekazane do regulatora, poparte badaniami przeprowadzonymi przez Radę Naukową, jest w całości dostępne na naszej stronie WWW. Przygotowując tę opinię, kierowaliśmy się przede wszystkim opiniami księgowych, co znalazło wyraz w akcji medialnej #SluchamyKsiegowych.

Czy przy definiowaniu zawodu uzasadnione jest skorzystanie z kwalifikacji opisanych w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (ZSK)?

To jedna z możliwości. SKwP zgłosiło do ZSK pięć kwalifikacji rynkowych. Trzy z nich (wspomaganie obsługi procesów księgowych, obsługa procesów księgowych, zarządzanie procesami księgowymi) odnoszą się do kwalifikacji osób zainteresowanych drabiną kariery zawodowej księgowych. Są one w dużym stopniu zgodne z systemem certyfikacji w ramach ścieżki zawodowej księgowych SKwP. Tę ścieżkę od momentu jej powstania w 2009 r. ukończyło ponad 120 000 osób. Kolejne dwie kwalifikacje (zarządzanie procesami płacowymi, zarządzanie obsługą spraw kadrowych) są adresowane do osób zajmujących się kadrami i płacami. Opis każdej kwalifikacji zawiera efekty uczenia się, jasno określające umiejętności jej posiadacza. Ułatwia to przedsiębiorcom ocenę kwalifikacji potencjalnych pracowników. Dla pracownika jest to z kolei urzędowe potwierdzenie jego osiągnięć. Myślę, iż temat jest na tyle obszerny, iż zasługuje na odrębny wywiad.

Czy to prawda, iż Stowarzyszenie jest najstarszą organizacją zrzeszającą księgowych w Unii Europejskiej?

Taki wniosek można wyciągnąć, analizując informacje o członkach IFAC (Międzynarodowej Federacji Księgowych), do której SKwP należy. Bez wątpienia 116 lat aktywności stawia SKwP w ścisłej czołówce organizacji zrzeszających księgowych w Europie. Co ciekawe, już w 1917 r. pisano, iż zawód księgowego nie jest odpowiednio doceniany. Przez ponad sto lat nie zmieniły się nasze cele i zasady. Jesteśmy organizacją apolityczną, kierującą się zasadami demokracji i etyki zawodowej. To, iż SKwP działa tak długo, jest zasługą wielu osób, którym sprawy księgowych nie są obojętne.

Jest pan wykładowcą akademickim, autorem wielu publikacji naukowych z obszaru rachunkowości i podatków. Co przyciągnęło pana do Stowarzyszenia Księgowych w Polsce?

Jestem członkiem SKwP od ponad dwudziestu lat. Zainteresowałem się Stowarzyszeniem, bo wiedziałem, iż jest to okazja do nawiązania kontaktów ze specjalistami z najwyższej półki. Udało mi się zaprosić te osoby do współpracy, na czym skorzystali i studenci, i SKwP. Z czasem zostałem wykładowcą SKwP, co wymagało nieco innego podejścia do audytorium niż podczas zajęć ze studentami. Później zostałem członkiem władz w oddziale szczecińskim, co otworzyło mi drogę do działalności ogólnopolskiej. Dzięki tym kontaktom miałem możliwość publikowania artykułów adresowanych do księgowych w miesięczniku „Rachunkowość”. Z perspektywy tych lat mogę powiedzieć, iż aktywność w SKwP pozwoliła mi współpracować z osobami, które wcześniej znałem jedynie z mediów czy publikacji. Dodatkowo, dzięki temu mogę spotykać się z przedstawicielami organizacji księgowych z całego świata. Stowarzyszenie jest dla mnie nie tylko katalizatorem kariery, ale miejscem spotkań wielu profesjonalistów, którzy chętnie dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniami. Jestem po prostu w dobrym towarzystwie.

Dr hab. Stanisław Hońko jest prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce (SKwP), profesorem Uniwersytetu Szczecińskiego, pracownikiem Katedry Rachunkowości w Instytucie Ekonomii i Finansów.