Zgodnie z art. 16 § kc osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, o ile stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (§1).
Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę (§ 2).
Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jako przedstawiciel ustawowy
Kurator ustanowiony dla ubezwłasnowolnionego częściowo zawsze jest jego przedstawicielem ustawowym, przy czym jeżeli sąd nie powołał kuratora do reprezentowania i do zarządu majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej może on jedynie udzielać zgody na dokonanie przez osobę ubezwłasnowolnioną czynności prawnych lub je zatwierdzać.
Obowiązki kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
Podstawowym obowiązkiem kuratora jest udzielanie ubezwłasnowolnionemu szczególnie rozumianej pomocy w dokonywaniu przez niego czynności prawnych. Poza tym, na kuratorze ciąży jednak także obowiązek pomocy czysto faktycznej, np. doradztwa przy dokonywaniu przez ubezwłasnowolnionego czynności faktycznych.
Skutkiem ubezwłasnowolnienia częściowego nie jest pozbawienie, ale ograniczenie umiejętności czynności prawnych osoby, która mu podlega. Podstawowym następstwem tego ograniczenia jest ustanowienie kuratora, który zapewnia pomoc osobie ubezwłasnowolnionej w prowadzeniu jej spraw (art. 15 i 16 § 2 kc).
Gdy sąd opiekuńczy postanowił, iż kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem, sytuacja prawna tego kuratora jest bardzo zbliżona do sytuacji opiekuna, przy czym z zasady odpowiedniego stosowania do kurateli przepisów o opiece wynika, iż kuratela ta przypomina bardziej opiekę nad ubezwłasnowolnionym całkowicie aniżeli nad małoletnim. W takim wypadku do kuratora należy piecza nad osoba ubezwłasnowolnionego częściowo, zarząd jego majątkiem oraz jego reprezentacja.
Jeżeli sąd opiekuńczy nie skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 181 § 1 kro, kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest przede wszystkim – jak to się określa w doktrynie – kuratorem doradcą (tak: M. Grudziński, w: Komentarz KRO, 1975 s. 891). Przysługuje mu także kompetencja pieczy nad osobą ubezwłasnowolnionego.
Ponadto, zgodnie z przeważającym poglądem doktryny (tak: m.in. M. Grudziński, w: Komentarz KRO, 1975, s. 892; H. Mądrzak, Glosa, NP 1973, Nr 5, s. 788) i orzecznictwa (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1970 r., II CZ 115/70, OSN 1971, Nr 6. Poz. 104: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1977 n, III CRN 132/77, OSN 1978. Nr 11, poz. 204), kurator, którego sąd opiekuńczy nie upoważnił do reprezentowania ubezwłasnowolnionego częściowo, jest jednak — choć w ograniczonym zakresie — jego przedstawicielem ustawowym, mianowicie o tyle, iż jest powalany do wyrażania zgody na czynności prawne dokonywane przez ubezwłasnowolnionego częściowo (art. 17 kc). Oczywiście w sprawach ważniejszych potrzebne jest ponadto zezwolenie sądu opiekuńczego (art. 156 kro).
Obowiązki kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo powołanego do jej reprezentowania
Jeżeli sąd postanowi, iż kurator dla osoby ubezwłasnowolnionej zostaje powołany do jej reprezentowania, wówczas odpowiednie zastosowanie, na podstawie odesłania zawartego w art. 178 § 2 kro, znajdą przepisy o opiece dotyczące pieczy nad osobą i majątkiem dziecka. Na podstawie art. 156 w zw. z art. 178 § 2 kro, kurator osoby ubezwłasnowolnionej będzie musiał uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego częściowo. Zastosowanie znajdzie naturalnie art. 159 kro, wprowadzający zakaz czynności prawnych „z samym sobą”. Kurator taki ma obowiązek sporządzenia inwentarza, o którym mowa w art. 160 kro., a także składania sprawozdań zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 166 kro.
Zaświadczenie określające zakres uprawnień kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
Marta Jankowska (w: Kuratela nad osobą ubezwłasnowolnioną częściowo; Instytut Wymiaru Sprawiedliwości) wskazuje, iż sąd powinien w sposób precyzyjny wskazać zakres kompetencji kuratora w postanowieniu. Po złożeniu przyrzeczenia przez kuratora, sąd opiekuńczy wydaje mu zaświadczenie, w którym określa zakres jego uprawnień (art. 591 k.p.c.). Zaświadczenie jest dokumentem, którym kurator posługuje się w stosunkach zewnętrznych. Nie korzysta w tym zakresie z samego postanowienia. Dlatego istotne jest, aby zakres praw kuratora był w nim sformułowany w sposób zgodny z sentencją orzeczenia. Dokument ten jest podstawą do działania kuratora w imieniu podopiecznego i dokonywania czynności prawnych na jego rzecz. Niezbędne jest szczegółowe wskazanie zakresu uprawnień kuratora w zaświadczenia, ponieważ – inaczej niż w przypadku opieki – zakres ten kształtowany jest w zależności od potrzeb kuranda, nie jest on uregulowany w ustawie. Samo postanowienie powinno również szczegółowo określać katalog uprawnień kuratora.
Podmiotem uprawnionym do wydania zaświadczenia jest kierownik sekretariatu (§ 9 ust. 1 pkt 3 Zarz. MS), ewentualnie upoważniony przez kierownika, za zgodą przewodniczącego wydziału, pracownik (§ 9 ust. 3 Zarz. MS). Wydawanie przedmiotowego zaświadczenia stanowi czynność biurową sądu i dokonywane jest na podstawie szczegółowych przepisów zawartych w cytowanym zarządzeniu. Po ustaniu kurateli lub zwolnieniu kuratora z funkcji jest on zobowiązany zwrócić zaświadczenie sądowi (art. 591 § 2 k.p.c.).
Autorka wskazuje, iż o ile sąd chce rozszerzyć uprawnienia kuratora ponad „podstawowy” zakres, daje temu wyraz w postanowieniu (art. 181 k.r.o.). W tym wypadku może dojść do sytuacji legitymowania się przez kuratora zaświadczeniem wskazującym na uprawnienia, których w rzeczywistości nie posiada.
Autorka wymienia takie dodatkowe uprawniania, jak np. upoważnienie do:
- do prowadzenia spraw finansowych kuranda,
- reprezentowania i zarządzania majątkiem ubezwłasnowolnionego częściowo,
- do prowadzenia spraw finansowych, w tym do pobierania renty,
- reprezentowania interesów częściowo ubezwłasnowolnionego w sprawach przed urzędami, do odbioru wszelkiej korespondencji, odbioru i dysponowania świadczeniami finansowymi należnymi osobie częściowo ubezwłasnowolnionej oraz reprezentowania w drobnych sprawach życia codziennego oraz sprawach leczenia,
- reprezentowania w sprawach urzędowych, osobistych i majątkowych oraz do zarządu majątkiem w zakresie nieprzekraczającym zwykłego zarządu majątkiem i niewymagającego odrębnego zezwolenia sądu opiekuńczego na podstawie art. 593 k.p.c.,
- zarządu majątkiem i reprezentacji kuranda.
Pomoc kuratora w prowadzeniu spraw osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
Pomoc w prowadzeniu spraw można rozumieć szeroko, a więc objąć tym pojęciem pomoc zarówno w czynnościach faktycznych i prawnych, a nie wyłącznie prawnych. Przyjąć należy szeroki zakres pojęcia pomocy w prowadzeniu spraw, a więc należy objąć nim nie tylko czynności prawne, ale też faktyczne niezwiązane z dokonywaniem, czynności prawnych (tak: J. Sadomski, w: Wierciński, Komentarz do Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, s. 1068, Nb 4).
Postępowanie o ustanowienie i powołanie kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
Postępowanie o ustanowienie kuratora i powołanie kuratora należy do postępowania nieprocesowego i zostało w polskim systemie prawa uregulowane w art. 568 – 578 1 kpc.
Postępowanie w sprawie ustanowienia kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo i powołania dla niej kuratora należy do adekwatności sądu opiekuńczego (sądu rodzinnego), który w tym przedmiocie postępowanie wszczyna dopiero po otrzymaniu z sądu, który orzekł ubezwłasnowolnienie, odpisu prawomocnego postanowienia o ubezwłasnowolnieniu częściowym (tak: H. Ciepła, Komentarz do spraw rodzinnych, LexisNexis 2012, s. 681).
Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 1 kwietnia 2015 r., sygn. akt III AUa 951/14 wskazując, iż zgodnie z art. 16 § 2 kc, dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawia się kuratelę, a czynności w tym zakresie – jak wynika z art. 178 § 1 k.r.o. oraz art. 570 k.p.c. – nie są uzależnione od wniosku i następują z urzędu.
Osoba mogąca zostać kuratorem ubezwłasnowolnionego częściowo
Jeżeli wzgląd na dobro ubezwłasnowolnionego częściowo nie stoi temu na przeszkodzie, kuratorem ubezwłasnowolnionego częściowo powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż – jego ojciec lub matka (art. 176 w zw. z art. 178 § 2 kro). jeżeli nie jest to możliwe, kuratorem należy ustanowić osobę spośród wskazanych w art. 149 § 2-3, tj. spośród krewnych lub innych osób bliskich, pozostającego pod kuratela, a wobec ich braku osobę wskazaną np. przez adekwatną organizację społeczną (tak: P. Księżak, w: K. Osajda, Komentarz KC, Legalis 2018, art. 16, Nt 17).
Nie można również przy ustalaniu osoby kuratora pomijać przesłanek dyskwalifikujących, wymienionych w art. 148 § 1 i 2 kro, zgodnie z którym kuratorem nie może zostać osoba, która nie ma pełnej umiejętności czynności prawnych albo została pozbawiona praw publicznych, jak również osoba, w stosunku do której zachodzi prawdopodobieństwo, iż nie wywiąże się należycie z nałożonych obowiązków.
Zarząd majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej częściowo przez kuratora
Zgodnie z treścią art. 181 § 1 kro kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. W razie braku takiego postanowienia granice umocowania kuratora jako przedstawiciela osoby ubezwłasnowolnionej, są zawężone do wyrażania zgody wymaganej przepisami do skutecznego dokonywania czynności prawnych przez samego ubezwłasnowolnionego (tak: uwagi do art. 15; J. Strzebinczyk, w: E. Gniewek, P. Michnikowski, Komentarz do Kodeksu Cywilnego, 2016, s. 50; S. Grzybowski, w: System Prawa Cywilnego, t. 1, 1985, s. 348; M. Gutowski, w: M. Gutowski, Komentarz do Kodeksu Cywilnego, t. 1., 2016, s. 97).
Zakres uprawnień kuratora względem majątku osoby ubezwłasnowolnionej częściowo przy braku postanowienia sądu o możliwości zarządu majątkiem przez kuratora
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 30 września 1977 r. w sprawie sygn. akt III CRN. 132/77 wskazał, iż kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest powołany do wyrażenia zgody na zaciągnięcie przez nią zobowiązań lub rozporządzenia swoim prawem (art. 17 k.c.) również w tym wypadku, gdy postanowienie sądu opiekuńczego nie zawiera uprawnienia kuratora do reprezentowania osoby częściowo ubezwłasnowolnionej i do zarządzania jej majątkiem (art. 181 § 1 k.r.o.).
Sąd Najwyższy wskazał ponadto, iż wykładania art. 66 k.p.c. w związku z art. 65 § 2 k.p.c. prowadzi do wniosku, iż zdolności procesowej nie posiada nie tylko osoba pozbawiona całkowicie umiejętności czynności prawnych, ale także osoba ograniczona w tej zdolności w sprawach wynikających z czynności prawnych, których osoba ta nie mogłaby dokonywać samodzielnie. Sąd Najwyższy uznał, iż w tym zakresie przedstawicielem ustawowym osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest jej kurator ustanowiony zgodnie z art. 16 § 2 k.c., któremu nie jest w tym celu potrzebne szczególne upoważnienie sądu opiekuńczego.
W ocenie Sądu Najwyższego, okoliczność, iż sąd opiekuńczy nie przyznał kuratorowi osoby częściowo ubezwłasnowolnionej uprawnień przewidzianych w art. 181 § 1 k.r.o., oznacza, iż kurator nie może zarządzać majątkiem osoby częściowo ubezwłasnowolnionej ani nie może jej reprezentować we wszystkich dokonywanych przez nią czynnościach prawnych. Nie oznacza to jednak pozbawienia kuratora tych uprawnień, które wynikają z wyraźnych przepisów prawa cywilnego, a do nich należy wyrażenie zgody, stosownie do art. 17 k.c., na zaciąganie przez osobę częściowo ubezwłasnowolnioną zobowiązań lub rozporządzenie przez nią swoim prawem.
Niepodobna przyjąć, iż w wypadku częściowego ubezwłasnowolnienia istnieje luka w prawie, polegająca na tym, iż chociaż osoba częściowo ubezwłasnowolniona powinna być w pewnych sytuacjach reprezentowana przez swego przedstawiciela, osoby tego przedstawiciela brak. Przeciwnie, należy przyjąć, iż w tym zakresie przedstawicielem ustawowym osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest jej kurator ustanowiony zgodnie z art. 16 § 2 k.c. i iż nie jest mu w tym celu potrzebne szczególne upoważnienie sądu opiekuńczego.
Zdolność sądowa osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
W uzasadnieniu przywołanego wyżej wyroku Sąd Najwyższy wskazał także, iż zgodnie z art. 63 § 2 kpc. osoba fizyczna ograniczona w umiejętności czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Prawo procesowe odsyła więc do przepisów prawa cywilnego ocenę, jakich czynności prawnych może dokonywać samodzielnie osoba fizyczna ograniczona w umiejętności czynności prawnych i od tej oceny uzależnia jej zdolność procesową. Z art. 17 k.c. wynika z kolei, iż osoba ograniczona w umiejętności czynności prawnych nie może ważnie zaciągać zobowiązań lub rozporządzać swoim prawem bez zgody swego przedstawiciela ustawowego.
W sytuacji, gdy kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej został powołany w myśl art. 181 § 1 kro przez sąd opiekuńczy do reprezentowania tej osoby i zarządzania jej majątkiem, nie budzi wątpliwości, iż zarówno wyrażenie zgody na dokonanie czynności przewidzianych w art. 17 k.c, jak i reprezentowanie osoby częściowo ubezwłasnowolnionej w postępowaniu sądowym należy zgodnie z art. 66 k.p.c. do kuratora.
Zakres swobodnego zarządzania majątkiem przez ubezwłasnowolnionego częściowo w przypadku braku uprawnienia kuratora do zarządzania majątkiem tej osoby
Jeżeli sąd nie upoważnił z mocy art. 181 § 1 kro kuratora do zarządu majątkiem ubezwłasnowolnionego częściowo, zarząd ten należy do ubezwłasnowolnionego. Może więc on w takiej sytuacji sam dokonywać czynności faktycznych dotyczących składników jego majątku, a pośród czynności prawnych – takich czynności, które nie są czynnościami rozporządzającymi ani zobowiązującymi w rozumieniu art. 17 kc oraz innych czynności, co do których ustawa tak stanowi.
Wspomniane inne czynności wymienione są w art. 20 kc stanowiącym, iż osoba ograniczona w umiejętności czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, oraz w art. 21 kc mówiącym, iż osoba ograniczona w umiejętności czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba iż sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Natomiast na dokonanie wszelkich innych czynności ubezwłasnowolniony częściowo musi uzyskać zgodę kuratora. Gdy sąd opiekuńczy upoważni kuratora do zarządu majątkiem ubezwłasnowolnionego częściowo, dokonywanie czynności prawnych, jak też faktycznych dotyczących tego majątku należy do kuratora.
Doktryna, omawiając status osób ubezwłasnowolnionych częściowo, podkreśla, iż polski system prawny wyznacza szeroki zakres kompetencji do wykonywania czynności prawnych przez same osoby ograniczone w umiejętności czynności prawnych (tak: Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005, s. 264). Wskazuje się przy tym, iż z brzmienia art. 17 kc a contrario wynika, iż osoba ograniczona w umiejętności czynności prawnych nie może samodzielnie dokonywać czynności, które nie są czynnościami zobowiązującymi lub rozporządzającymi (tak: Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005, s. 263).
Konsekwencje dokonania czynności prawnej przez osobę ubezwłasnowolnioną bez zgody kuratora
W art. 17 kc prawodawca postanowił, iż z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w umiejętności czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w umiejętności czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela (art. 18 § 1 kc).
Stosownie do art. 19 kc, o ile osoba ograniczona w umiejętności czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.
Powyższe nie dotyczy jednak wspomnianych już uprawnień osoby ograniczonej w umiejętności czynności prawnych, pozwalających jej na mocy art. 20 i 21 k.c. bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego i rozporządzać swoim zarobkiem, chyba iż sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Potwierdzenie przez kuratora ubezwłasnowolnionego czynności prawnej, wymagającej zgody kuratora poprzedzonej zgodą sądu opiekuńczego
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 29/20
wskazał, iż czynność prawna dwustronna dokonana przez ubezwłasnowolnionego częściowo bez wymaganej zgody kuratora, do której udzielenia konieczne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, może być następczo potwierdzona przez kuratora po uzyskaniu zezwolenia sądu opiekuńczego (art. 156 w związku z art. 178 § 2 k.r.o. i art. 18 § 1 k.c.).
Argumentując powyższy pogląd Sąd Najwyższy podniósł, iż ustawodawca dostrzegając ryzyka związane z tym, iż osoba ograniczona w umiejętności czynności prawnych może w sposób wadliwy oceniać zasadność składania oświadczeń woli o określonej treści, zdecydował się na wdrożenie ochrony, która realizowana jest przez wymóg uzyskania aprobaty od przedstawiciela ustawowego (art. 17-19 k.c.). Regulacje art. 17-22 k.c. spełniają zatem odmienne funkcje, określając zakres kompetencji osoby ograniczonej w umiejętności czynności prawnych do zawierania we własnym imieniu czynności prawnych. Może ona dokonywać czynności prawnych – z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z art. 20-22 k.c. – jednak dla ich skuteczności konieczne jest uzyskanie zgody przedstawiciela ustawowego.
W tej relacji funkcję ochronną pełni zatem osoba trzecia (przedstawiciel ustawowy), którego rolą jest przeprowadzenie oceny zasadności planowanej czynności z perspektywy interesu osoby ograniczonej w umiejętności czynności prawnej. Dodatkową gwarancją schematy działania tego mechanizmu jest wymóg uzyskiwania przez przedstawiciela ustawowego zezwolenia sądu opiekuńczego we wszystkich ważniejszych sprawach podopiecznego (art. 156 w zw. z art. 178 § 2 k.r.o. i w zw. z art. 18 § 1 k.c.).
W odniesieniu do umów zawieranych samodzielnie przez osobę ograniczoną w umiejętności czynności prawnych ustawodawca łagodzi konsekwencje związane z koniecznością uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego. Nie kreuje bowiem bezwzględnego wymogu uzyskania zgody przed zawarciem umowy, a przyjmuje konstrukcję czynności prawnej kulejącej (negotium claudicans), przewidując możliwość uzyskania ex post następczej zgody (art. 18 k.c.).
Nie przekonuje pogląd, iż mechanizm ten nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy potwierdzenie czynności ubezwłasnowolnionego częściowo przez przedstawiciela ustawowego wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego. Treść art. 18 k.c. nie daje podstaw do takiego wyłączenia, co oznacza, iż obejmuje on zarówno umowy, które dla swojej ważności wymagają jedynie potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego, jak i umowy dotyczące ważniejszych spraw, na które przedstawiciel ustawowy jest zobligowany uzyskać dodatkowo zezwolenie sądu opiekuńczego. Gdyby zamiarem ustawodawcy było ograniczenie mechanizmu potwierdzania umów zawartych przez ograniczonego w umiejętności czynności prawnych wyłącznie do spraw nie wymienionych w art. 156 w zw. z art. 178 § 2 k.r.o wprowadziłby w art. 18 k.c. stosowne wyłączenie, czego nie uczynił.
Zdolność procesowa osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
Zgodnie z art. 66 kpc, osoba fizyczna niemająca zdolności procesowej (zdolności do działania w postępowaniu sądowym) może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego.
Co istotne, wykładania art. 66 kpc w zw. z art. 65 §2 kpc prowadzi do wniosku, iż zdolności procesowej nie posiada nie tylko osoba pozbawiona całkowicie umiejętności czynności prawnych, ale także osoba ograniczona w tej zdolności w sprawach wynikających z tych czynności prawnych, których osoba ta nie mogłaby dokonywać samodzielnie.
O legitymacji procesowej kuratora nie przesądza jednak reguła z art. 181 kro. Rozstrzygające znaczenie ma bowiem ocena tego, czy czynność prawna dotycząca ubezwłasnowolnionego, w związku z którą ma toczyć się postępowanie sądowe, należy do czynności określonych w art. 17 kc (czynności wymagające zgody przedstawiciela ustawowego dla ich ważności), czy też do czynności określonych w art. 20 – 22 kc (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 1 kwietnia 2015 r., sygn. akt III AUa 951/14).
Wynagrodzenie kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
Zasadniczą podstawą ustalenia przez sąd czy kuratorowi osoby ubezwłasnowolnionej częściowo przysługuje uprawnienie do żądania wynagrodzenia jest art. 162 § kro w zw. z art. 178 § 2 kro.
Zgodnie z art. 162 § 1 kro sąd opiekuńczy przyzna opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej.
Wynagrodzenia nie przyznaje się, o ile nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego (§ 2). Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a o ile osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej (§ 3).
Art. 178 § 2 wskazuje natomiast, iż w zakresie nieuregulowanym przez przepisy, które przewidują ustanowienie kuratora, stosuje się odpowiednio do kurateli przepisy o opiece.
Co do stwierdzenia z art. 162 § 3 kro, iż wynagrodzenie kuratora może być pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej, możliwość i powinność zastosowania art. 53a ustawy o pomocy społecznej w sytuacji wypłaty wynagrodzenia kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo przesądzona została w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2014 roku, sygn. akt III CZP 6/14, OSNC 2015/1/5.
Sąd Najwyższy uznał, iż wykładnia art. 178 § 2 kro nakazuje stosować do kurateli odpowiednio przepisy o opiece, ponieważ przepisy o kurateli nie regulują problematyki wynagrodzenia kuratora ustanowionego z urzędu, istnieje podobieństwo obu tych instytucji, a zamiarem ustawodawcy było objęcie regułą z art. 162 § 3 kro także przypadku kurateli, w sytuacji braku podstaw do wypłacenia wynagrodzenia z majątku osoby objętej kuratelą lub wnioskującej o jej ustanowienie.
Zatem o zasadzie przyznania wynagrodzenia kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, sąd orzeka na podstawie przepisów k.r.o., zważając aby jego wysokość nie przekraczała kwoty określonej w art. 53a ust 1 ustawy o pomocy społecznej.
