Lepsze warunki dla zatrudnionych dzięki platform cyfrowych

Przepisy wspólnotowe mające wzmocnić sytuację osób świadczących pracę za pośrednictwem platform internetowych są już na etapie procedowana. UE odpowiada w ten sposób na rosnący od kilku lat trend na wykorzystywanie tego typu narzędzi do świadczenia niektórych usług (np. dowozu jedzenia, transportu, sprzątania czy obsługi klienta) oraz związane z tym zjawisko tzw. gig economy. Co dokładnie zmieni dyrektywa[1] i jak wpłynie na przedsiębiorców występujących w roli pracodawców? Odpowiadamy.

Co wprowadzą i kogo obejmą nowe przepisy

Głównym celem dyrektywy jest poprawa warunków pracy osób wykonujących pracę za pośrednictwem platform cyfrowych. Ma się to odbyć przede wszystkim poprzez zapewnienie prawidłowego określenia statusu ich zatrudnienia oraz promowanie przejrzystości, sprawiedliwości i rozliczalności w zarządzaniu ich pracą (w oparciu o stosowane przez platformy cyfrowe algorytmy).

Nowe przepisy będą dotyczyć osób wykonujących pracę za pośrednictwem platform internetowych na terenie UE, niezależnie od ich statusu zatrudnienia. Oznacza to, iż z gwarancji w nich przewidzianych będą mogli korzystać zarówno zatrudnieni na postawie umów o pracę, umów cywilnoprawnych, jak i współpracujący za pośrednictwem platform w formule B2B.

Domniemanie pracowniczego zatrudnienia

Jedną z najistotniejszych kwestii przewidzianych w dyrektywie jest domniemanie prawne, zgodnie z którym stosunek pracy między cyfrową platformą a osobą wykonującą pracę za jej pośrednictwem zaistnieje, o ile platforma ta będzie kontrolować określone w dyrektywie elementy wykonywania pracy.

Spełnienie przynajmniej 3 poniższych kryteriów wymienionych w przepisach będzie powodować powstanie domniemania:

• określenie górnych limitów wynagrodzenia przez platformę cyfrową;
• zobowiązanie osoby wykonującej pracę do przestrzegania szczególnych wiążących zasad dotyczących wyglądu, postępowania wobec odbiorcy usługi lub wykonania pracy;
• nadzorowanie wykonania pracy lub weryfikowanie jakości wyników pracy przez platformę (również drogą elektroniczną);
• możliwość ograniczania przez platformę, w tym dzięki sankcji, swobody organizowania pracy (np. w zakresie wyboru godzin pracy, okresów nieobecności, przyjmowania i odrzucania zadań oraz korzystania z podwykonawców lub zastępców);
• ograniczanie przez platformę możliwości rozbudowy bazy klientów lub wykonywania pracy na rzecz osób trzecich.

Państwa członkowskie będą musiały zapewnić możliwość stosowania tego domniemania:

• we wszystkich postępowaniach przed organami i sądami,
• przez podmioty takie jak inspekcje pracy i organy ubezpieczeniowe.

Udowodnienie, iż w konkretnym przypadku nie istnieje stosunek pracy zgodny z definicją obowiązującą w państwie członkowskim spoczywać będzie na zatrudniającej platformie.

Wpływ przepisów na przedsiębiorców

Jednym z głównych celów dyrektywy ma być zapewnienie osobom pracującym za pośrednictwem cyfrowych platform pracy adekwatnego statusu zatrudnienia. To z kolei ma umożliwić im dostęp do praw pracowniczych i praw w zakresie ochrony socjalnej.

Upowszechnienie w tym sektorze pracowniczych form zatrudnienia może skutkować zwiększonymi kosztami prowadzenia działalności, z uwagi na podwyższone koszty po stronie platformy – pracodawcy. Prawdopodobnie przyczyni się to do wzrostu cen świadczonych przez nie usług. To z kolei wpływać będzie na koszty współpracy z tego typu podmiotami.

Po zmianach podmioty opierające swoją działalność na wykorzystywaniu platform cyfrowych będą musiały ustalić przede wszystkim:

• w jaki sposób przebiegać będzie proces ustalania stosunku pracy w konkretnych przypadkach,
• z jak daleko wstecz idącymi skutkami będzie się on wiązał.

Obecnie dzieje się to najczęściej w drodze procesu sądowego w przedmiocie ustalenia istnienia stosunku pracy, a z roszczeniem w tym zakresie wystąpić może zarówno sam zainteresowany, jak i inspektor PIP.

Jak wskazują szacunki podane w uzasadnieniu projektu dyrektywy – oczekuje się, iż status od 1,72 mln do 4,1 mln osób zostanie zmieniony na pracowników. Z puntu widzenia platform cyfrowych może to oznaczać uzyskanie przez nie statusu pracodawcy lub zwiększenie skali pracowniczego zatrudnienia.

To z kolei, poza aspektami ubezpieczeniowymi i podatkowymi, skutkować będzie obowiązkiem objęcia zatrudnionych gwarancjami wynikającymi z przepisów prawa pracy. Mowa tu w szczególności o zapewnieniu odpowiednich warunków pracy, wynagrodzenia oraz zasad rozwiązywania umów o pracę, które są o wiele bardziej rygorystyczne niż w przypadku umów cywilnoprawnych – najczęściej stosowanych w tej chwili w tym sektorze.

Od kiedy nowe regulacje?

Aktualnie dyrektywa procedowana jest na szczeblu unijnym – brak jeszcze informacji na temat jej wejścia w życie i ostatecznej treści. Na wdrożenie nowych przepisów państwa członkowskie będą miały 2 lata od rozpoczęcia jej obowiązywania. Nastąpi to więc nie wcześniej niż końcem 2025 r.

[1] Dyrektywa o warunkach pracy za pośrednictwem platform internetowych