21 godzin temu
Autor: Marita Wojtczak – Kowalczyk, radca prawny i Karolina Czerwińska, apl. adw.
W dniu 25 września 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów („Ustawa”), która nakłada na pracodawców obowiązek utworzenia bezpiecznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości w przedsiębiorstwie oraz ochrony osób ujawniających nadużycia. Realizacja powyższych obowiązków może być weryfikowana przez Państwową Inspekcję Pracy, która jest uprawniona do nałożenia na przedsiębiorcę kar finansowych.
Sygnalista – czyli adekwatnie kto?
Celem Ustawy jest zapewnienie ochrony tzw. sygnalistom, czyli osobom fizycznym, które w dobrej wierze, w interesie pracodawcy lub w interesie publicznym zgłaszają, bądź publicznie ujawniają informacje o naruszeniach prawa, uzyskane w trakcie i w związku z pracą („Sygnalista”). Sygnalistą może być zarówno pracownik, jak również osoba, którą łączy z pracodawcą inny stosunek, niż stosunek pracy w rozumieniu kodeksu pracy. Sygnalistami mogą być m.in.:
- pracownicy (w tym pracownicy tymczasowi),
- osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (np. umowy zlecenia),
- stażyści, wolontariusze,
- praktykanci.
Uwaga! Ustawodawca nie udziela ochrony Sygnalistom działającym w złej wierze tj. świadomie udzielającym nieprawdziwych informacji.
Katalog naruszeń prawa podlegających zgłoszeniu
Przedmiotem zgłoszeń Sygnalisty mogą być działania lub zaniechania niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa. Ustawa przewiduje zamknięty katalog naruszeń prawa, który obejmuje m.in. naruszenia związane z:
- zamówieniami publicznymi,
- usługami, produktami i rynkami finansowymi,
- przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
- ochroną konsumentów.
Podmiot wdrażający procedurę zgłoszeń może rozszerzyć katalog naruszeń o naruszenia dotyczące wewnętrznych regulacji i standardów etycznych. Co ciekawe, przedmiotem zgłoszeń Sygnalisty nie mogą być naruszenia prawa pracy. Podmioty prawne zobowiązane do wprowadzenia odpowiednich procedur ochrony Sygnalistów to – poza niektórymi wyłączeniami – podmioty, na rzecz których na dzień 1 stycznia lub 1 lipca pracę zarobkową wykonuje co najmniej 50 osób. Każdy zobowiązany podmiot ma obowiązek:
- ustalić wewnętrzną procedurę dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowanych działań następczych np. w formie regulaminu;
- zapewnić ochronę poufności tożsamości Sygnalisty;
- prowadzić rejestr zgłoszeń wewnętrznych.
Anonimowe zgłoszenia naruszeń – czy to możliwe?
Co do zasady ustawodawca dopuszcza, ale nie wymaga wprost od pracodawców przyjmowania zgłoszeń anonimowych.
Jeżeli pracodawca zdecyduje się wprowadzić procedurę anonimowych zgłoszeń, to wystarczającym rozwiązaniem będzie utworzenie dedykowanej skrzynki mailowej, na którą będzie można wysłać anonimowe zgłoszenie z adresu niezawierającego imienia, nazwiska adresata, bądź innych danych pozwalających na jego identyfikację.
Ważna zmiana od grudnia 2024 r.
25 grudnia 2024 r. wchodzą w życie przepisy związane z możliwością dokonywania przez Sygnalistów zgłoszeń zewnętrznych. Takie zgłoszenie będą przyjmowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich lub organ publiczny. Co istotne, dokonanie zgłoszenia zewnętrznego będzie możliwe bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego.
Prawidłowe wdrożenie procedur dokonywania zgłoszeń przez Sygnalistów to nie tylko spełnienie ustawowego obowiązku, ale również źródło cennych informacji pozwalające na zidentyfikowanie problemów w przedsiębiorstwie i podejmowanie działań naprawczych z odpowiednim wyprzedzeniem. Nasz Zespół pomagał już wielokrotnie w kompleksowej implementacji tychże zmian.
