Najważniejsze orzecznictwo w 2023 r.

Radca prawny dr Marcin Wojewódka z Pracodawców RP uważa, iż w tym roku fundamentalnych orzeczeń z zakresu prawa pracy nie było.

– W tym obszarze bardziej wyróżniał się jednak ustawodawca, aniżeli sądy – uważa ekspert. Przypomina, iż to w tym roku weszła w życie nowelizacja kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 641) wdrażająca do polskiego prawa dwie unijne dyrektywy: w sprawie przejrzystych warunków pracy oraz work-life balance.

– Prawodawca zafundował nam też zmiany w KPC (wprowadzone nowelizacją ustawy o emeryturach pomostowych; Dz.U. z 2023 r. poz. 1667), które przewidują, iż sąd może nakazać dalsze zatrudnienie zwolnionego pracownika podlegającego szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy aż do końca prawomocnego orzeczenia. Weszły też w życie regulacje dotyczące pracy zdalnej – wskazuje.

Jak przekonuje, to właśnie z uwagi na powyższe przepisy, w wielu kwestiach budzące wątpliwości interpretacyjne, najbliższe lata mogą obfitować w ważne orzecznictwo.

Nie oznacza to, iż żadnych ważnych orzeczeń nie było.

Przepis (art. 37 ust. 3 ustawy o Straży Granicznej; tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1486 ze zm.), który nie przyznaje funkcjonariuszom Straży Granicznej czasu wolnego w zwiększonym wymiarze za nadgodziny jest niezgodny z Europejską Kartą Społeczną (EKS) – uznał TK. Trybunał stwierdził, iż ustawodawca nie tyle zaniechał ustanowienia rozwiązań prawnych, które pozwalałyby funkcjonariuszowi domagać się za służbę w nadgodzinach rekompensaty w zwiększonym wymiarze, ile wprowadził jednoznaczne rozwiązania dopuszczające możliwość udzielenia im czasu wolnego wyłącznie „w tym samym wymiarze”. Wyrok spowodował utratę mocy obowiązującej wspomnianego przepisu i jego eliminację z systemu prawa. Dr Marta Derlatka, która w imieniu pograniczników zajmowała się tą sprawą, wskazuje, iż orzeczenie TK otwiera drogę do postępowań odszkodowawczych od Skarbu Państwa za potencjalne delikty legislacyjne na podstawie art. 417¹ § 1 i 4 kodeksu cywilnego. Wyrok TK z 28.11.2023 r., K 17/19, Legalis.

Liczba zawartych umów o pracę może świadczyć o ich pozorności – uznał Sąd Najwyższy. SN orzekał w sprawie kobiety, która miała wykonywać obowiązki w ramach pięciu pełnych etatów na rzecz pięciu różnych płatników (firm). Z tego tytułu została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. SN wskazał, iż faktyczna realizacja obowiązków wynikająca z tak dużej liczby umów jest raczej mało prawdopodobna. A tylko bowiem faktyczne wykonywanie zadań w ramach danego stosunku pracy powoduje konieczność podlegania ubezpieczeniom społecznym. Wyrok SN z 22.11.2023 r., I USKP 60/23, Legalis.

Dodatkowe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych powinno uwzględniać wymiar czasu pracy pracownika – uznał Trybunał Sprawiedliwości UE. Zdaniem TSUE, inne podejście prowadziłoby do mniej korzystnego traktowania zatrudnionych na niepełny etat, co jest niezgodne z prawem UE. W efekcie, o ile pracownik ma zaplanowane np. 5 godzin pracy, ale musi pozostać w firmie przez kolejne 2 godziny, to za nie powinien otrzymać dodatkowe pieniądze. Pomimo iż nie doszło do przekroczenia normy dobowej. Co prawda orzeczenie dotyczyło niemieckich przepisów, ale ma też zastosowanie w polskich realiach. Wyrok TSUE z 19.10.2023 r., C-660/20, Lufthansa CityLine, Legalis.

Pracodawca nie musi zamieszczać w świadectwie pracy informacji o wykonywaniu przez pracownika zadań w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze świadczonych po 31 grudnia 2008 r. – uznał Sąd Najwyższy. Taki staż jest istotny w kontekście uprawnień do emerytury pomostowej. SN uznał bowiem, iż organ rentowy posiada już niezbędne informacje w tym zakresie. Dlatego nie ma potrzeby obarczać pracodawców dodatkowymi zadaniami. Wyrok SN z 12.10.2023 r., III PZP 5/22, Legalis.

Przedsiębiorca, który zorganizował wypożyczalnię sprzętu sportowego czy książek na terenie sklepu, nie będzie mógł handlować w niedzielę. Tak wynika z wyroków Sądu Najwyższego w sprawie zakazu handlu w niedziele. Sąd Najwyższy stwierdził, iż możliwość korzystania z wyjątku istnieje wyłącznie wówczas, gdy placówka handlowa zlokalizowana jest w zakładzie prowadzącym działalność w dziedzinie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku. Wyroki SN (20.9.2023 r., III KK 647/23 oraz 13.9.2023 r., III KK 155/23, Legalis.

Miejsce pracy powinno być wolne od wszelkiej indoktrynacji światopoglądowej. I nie powinno się – choćby w imię szeroko pojętej tolerancji – doprowadzić do sytuacji, by pracownicy czuli się przymuszani do zmiany własnych przekonań – uznał Sąd Okręgowy w Krakowie. Orzeczenie to efekt głośnej sprawy pracownika sklepu Ikea, zwolnionego za wpis dotyczący społeczności LGBTQ, który został przywrócony do pracy. Orzeczenie spotkało się z krytyką ekspertów i zrodziło obawy pracodawców o stosowanie choćby polityki równościowej i antydyskryminacyjnej w firmach. Wyrok SO w Krakowie z 9.11.2023 r., VII Pa 41/23, Legalis.