Newsletter bez zgody? TSUE wyjaśnia warunki

Stan faktyczny

Inteligo Media SA prowadzi rumuński portal avocatnet.ro, oferujący dostęp do artykułów i analiz prawnych w modelu freemium. Użytkownicy niezarejestrowani mogli bezpłatnie korzystać z ograniczonej liczby publikacji. Założenie darmowego konta zapewniało dodatkowe artykuły oraz codzienny newsletter prezentujący aktualne zmiany legislacyjne. Pełny dostęp do treści wymagał natomiast wykupienia abonamentu premium, który obejmował również rozszerzoną wersję newslettera. W ocenie rumuńskiego organu nadzorczego ANSPDCP wysyłanie newslettera do użytkowników darmowych kont wymagało zgody marketingowej zgodnej z art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.Urz. UE L 2016 Nr 119, s. 1; dalej; RODO).

Organ wskazał, iż administrator przetwarzał dane osobowe w postaci adresów e-mail bez spełnienia wymagań dotyczących zgody, a tym samym naruszył zasady przejrzystości, legalności i udokumentowania zgody, co skutkowało nałożeniem kary administracyjnej. Spółka zaskarżyła decyzję, twierdząc, iż wysyłka newslettera podlega przepisom dyrektywy ePrivacy, w szczególności art. 13 ust. 2 dyrektywy 2002/58/WE, który przewiduje możliwość przesyłania informacji marketingowych bez uprzedniej zgody, o ile adres został pozyskany „w związku ze sprzedażą produktu lub usługi”, a komunikacja dotyczy podobnych usług tego samego usługodawcy.

Wątpliwości sądu krajowego dotyczyły przede wszystkim tego, czy newsletter Inteligo Media rzeczywiście stanowi marketing bezpośredni, czy darmowe konto można traktować jako „sprzedaż usługi” w rozumieniu art. 13 ust. 2 dyrektywy 2002/58/WE oraz czy przepisy ePrivacy wyłączają konieczność stosowania art. 6 RODO jako odrębnej podstawy prawnej. Zagadnienia te zostały przekazane TSUE w ramach pytań prejudycjalnych.

Stan prawny

Spór koncentrował się wokół relacji pomiędzy przepisami dyrektywy 2002/58/WE a ogólnymi przesłankami legalności przewidzianymi w RODO. W art. 13 ust. 1 dyrektywa 2002/58/WE wprowadza zasadę, zgodnie z którą wysyłanie niezamówionych komunikatów marketingowych dzięki poczty elektronicznej wymaga zgody odbiorcy. Jednocześnie art. 13 ust. 2 dyrektywy 2002/58/WE przewiduje wyjątek, zwany soft opt-in, umożliwiający wysyłkę marketingu bez zgody, o ile adres został pozyskany w ramach sprzedaży produktu lub usługi, komunikacja dotyczy podobnych usług oferowanych przez tego samego usługodawcę, a odbiorca ma możliwość prostego i nieodpłatnego sprzeciwienia się tej formie kontaktu zarówno przy pozyskiwaniu adresu, jak i przy każdym kolejnym komunikacie.

Ogólny katalog podstaw prawnych zawarty jest w art. 6 ust. 1 RODO. Natomiast art. 95 RODO stanowi, iż rozporządzenie nie nakłada dodatkowych obowiązków na administratorów w zakresie przetwarzania danych związanych z usługami komunikacji elektronicznej, o ile kwestię tę reguluje dyrektywa ePrivacy. W Rumunii art. 13 ust. 2 dyrektywy 2002/58/WE, został implementowany w sposób pełny, co umożliwiło sądowi krajowemu bezpośrednie odniesienie się do przesłanek soft opt-in. Inaczej jest w Polsce, gdzie przepis ten nie został odwzorowany w ustawie z 12.7.2024 r. – Prawo komunikacji elektronicznej (Dz.U. z 2024 r. poz. 1221; dalej: PrKomElektr), co powoduje dodatkową niepewność interpretacyjną.

Analiza rozstrzygnięcia TSUE

Kwalifikacja newslettera jako marketingu bezpośredniego

Trybunał jednoznacznie uznał, iż newsletter Inteligo Media stanowi komunikację marketingową, choćby jeżeli jego treść ma walor edukacyjny lub informacyjny. Oceniając charakter komunikatu, TSUE podkreślił, iż o marketingu decyduje cel komercyjny oraz kierowanie przekazu bezpośrednio do konkretnej osoby. Newsletter zawierał linki do artykułów zamieszczonych na portalu i zachęcał do intensywniejszego korzystania z serwisu, a tym samym – pośrednio – do wykupienia płatnej subskrypcji. Funkcja informacyjna nie zmieniała zatem faktu, iż newsletter służył promocji usług tego samego podmiotu.

Darmowe konto jako „sprzedaż usługi”

Kluczową częścią rozstrzygnięcia było ustalenie, czy darmowa subskrypcja w modelu freemium może być traktowana jako „sprzedaż usługi”. TSUE wyjaśnił, iż pojęcie sprzedaży zakłada istnienie wynagrodzenia, ale wynagrodzenie może mieć charakter pośredni i nie musi pochodzić od tego samego odbiorcy, który korzysta z usługi. W modelu Inteligo Media koszty utrzymania darmowych kont były kompensowane przychodami z abonamentów premium, a darmowa subskrypcja stanowiła część większej, spójnej usługi oferowanej przez portal.

Trybunał zaznaczył, iż relacja ta ma charakter realnej wymiany świadczeń: użytkownik otrzymywał dostęp do dodatkowych treści i newslettera, a wydawca pozyskiwał możliwość promowania usług płatnych oraz budowania trwałej relacji subskrypcyjnej. W tej perspektywie darmowe konto pozostaje formą sprzedaży, choćby jeżeli nie następuje bezpośrednia płatność. Jednocześnie TSUE mocno podkreślił, iż wyjątek soft opt-in należy interpretować zawężająco, co oznacza brak możliwości automatycznego stosowania go do każdej „darmowej” oferty dostępnej w Internecie.

Relacja ePrivacy – RODO

Trybunał wyraźnie uznał, iż przepisy dyrektywy ePrivacy stanowią lex specialis wobec art. 6 RODO w zakresie legalności wysyłania komunikacji marketingowej. Skoro art. 13 dyrektywy 2002/58/WE reguluje kompleksowo warunki wysyłki newsletterów marketingowych, to administrator spełniający przesłanki soft opt-in nie musi poszukiwać dodatkowej podstawy prawnej w art. 6 RODO. W praktyce oznacza to, iż nie zachodzi potrzeba równoległego powoływania się na zgodę, umowę czy uzasadniony interes jako podstawę przetwarzania. RODO ma przez cały czas zastosowanie w zakresie ogólnych zasad, takich jak przejrzystość, minimalizacja danych, integralność czy rozliczalność, ale sama dopuszczalność wysyłki newslettera wynika bezpośrednio z ePrivacy.

Komentarz