Nieumyślność w prawie karnym i praktyce sądowej (Zapowiedź)

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości organizuje konferencję naukową pt. „Nieumyślność – analizy pragmatyczne na tle teorii i praktyki polskiego prawa karnego”. Punktem wyjścia rozważań naukowych będzie prezentacja prof. Łukasza Pohla raportu z badań IWS o funkcjonowaniu nieumyślności w wybranym zakresie praktyki sądowej.

W trakcie konferencji naukowej 28 marca temat nieumyślności zostanie podjęty przez trzech wybitnych karnistów – prof. Łukasza Pohla z Uniwersytetu Szczecińskiego i kierownika Sekcji Prawa i Procesu Karnego IWS, prof. Jacka Giezka z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz prof. Piotra Kardasa z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Konferencja przygotowana przez IWS jest pokłosiem badań oraz opublikowania raportu pt. „Analiza nieumyślności na tle praktyki orzeczniczej w sprawach o nieumyślne spowodowanie śmierci”. Głównym celem raportu było naświetlenie argumentacji sądów, by na tej podstawie ocenić zasadność przyjętej przez nie kwalifikacji prawnej czynu zabronionego popełnionego w sposób nieumyślny. Twórcy raportu byli ograniczeni czasem badań do jednego roku. Dlatego skupili się na badaniu jedynie spraw nieumyślnego spowodowania śmierci, czyli zachowania sprawcy, które jest wskazane przez ustawodawcę w art. 155 Kodeksu karnego.

Naukowcy z IWS założyli bowiem, iż z racji na ochronę dobra jakim jest życie ludzkie, sprawy o nieumyślne spowodowanie śmierci, powinny być w praktyce sądowej typem wzorcowym do oceny całego spektrum przestępstw popełnionych nieumyślnie. „Ten typ powinien znamionować się adekwatnością obligującą sąd do wyłuszczenia intersubiektywnie przekonującej argumentacji na rzecz przyjęcia w kwalifikacji prawnej zachowania się sprawcy rozwiązania o popełnieniu przezeń czynu zabronionego w sposób nieumyślny” – wskazują autorzy raportu.

Raport IWS o funkcjonowaniu nieumyślności w wybranym zakresie praktyki sądowej powstał na podstawie analizy 154. wybranych spraw sądowych o nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka. Raport pokazuje, jak sądy karne wykazują, iż sprawca dopuścił się czynu zabronionego w sposób nieumyślny. Z raportu wynika, iż w orzecznictwie sądowym nie przywiązuje się należytej wagi do wykazania powodów mających przemawiać za odrzuceniem kwalifikacji danego zachowania jako popełnionego umyślnie.

Orzecznictwo sądowe posługuje się kilkoma typami argumentacji mającymi przemawiać za przyjęciem, iż doszło do nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka. – Znakomita większość wyróżnionych typów argumentacji jest istotnie deficytowa, bo koncentruje się na zagadnieniach jedynie częściowo związanych z nieumyślnością, najczęściej na zagadnieniach naruszenia reguł ostrożności, a więc na kwestiach przynależących do obiektywnych warunków karalności, gdy tymczasem nieumyślność to w największym stopniu subiektywny warunek karalności – tłumaczy prof. Łukasz Pohl, który kierował zespołem badaczy IWS.

Konferencja odbędzie się 28 marca 2025 r. w godzinach 11.30-15.30 r. w siedzibie Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, przy ul. Krakowskie Przedmieście 25. Transmisja konferencji będzie dostępna on-line za pośrednictwem strony internetowej Instytutu www.iws.gov.pl

***

Cały raport przygotowany przez Sekcję Prawa i Procesu Karnego IWS dostępny jest pod linkiem: https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2025/02/2024_PrawoKiK_P_Banaszak-Grzechowiak_M_Galinski_L_Pohl_Analiza_nieumyslnosci_na_tle_praktyki_orzeczniczej_w_sprawach_o_nieumyslne_spowodowanie_smierci.pdf