Nowe choroby zawodowe

Zakres zmian

Obecnie obowiązujące rozporządzenie ChorZawR określa m.in. wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.

Stosownie do planowanych zmian, wśród nowotworów złośliwych powstałych w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi, pojawić ma się dodatkowo rak jajnika oraz rak żołądkowo-jelitowy.

Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym jest uzależniony od okresu latencji nowotworu.

Przyczyny nowelizacji

Impulsem zmian jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2023/2668 z 22.11.2023 r. w sprawie zmiany dyrektywy 2009/148/WE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz.Urz. UE L 2023 r. Nr 284, s. 2668).

Zgodnie z dyrektywą, aktualny stan wiedzy wskazuje, iż narażenie na działanie uwolnionych włókien azbestowych może powodować co najmniej m.in. rak jajnika oraz raka żołądkowo-jelitowego. Powyższa dyrektywa zobowiązuje więc do transponowania do polskiego porządku prawnego powyższych chorób, jako chorób zawodowych.

Rozszerzenie katalogu chorób zawodowych o dwie powyższe ma istotne znaczenie dla potencjalnych pacjentów. Należy pamiętać, iż z tytułu choroby zawodowej, zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 257) przysługują takie świadczenia jak np. zasiłek choroby, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego lub członków rodziny, renta, renta rodzinna czy dodatek pielęgnacyjny.

Dodatkowo, projektodawcy stwierdzają, iż najczęściej rozpoznawane w Polsce nowotwory azbestozależne to rak płuca i międzybłoniak opłucnej. Ich rozpoznanie jest jednak rozciągnięte w czasie i następuje choćby wiele lat po zakończeniu aktywności zawodowej czy ekspozycji na azbest. Jest to spowodowane długim okresem latencji chorób azbestozależnych.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, iż rak jajnika jest w tej chwili jednym z pięciu najczęściej rozpoznawanych nowotworów w Polsce. Z grupy zdiagnozowanych na tą chorobę, 37,8% kobiet eksponowane było na pył azbestu.

Skutki regulacji

Spodziewane skutki zmian to przede wszystkim większa ochrona pracowników przed ryzykiem dla ich bezpieczeństwa i zdrowia wynikającym z narażenia na działanie azbestu w miejscu pracy oraz byłych pracowników, którzy byli narażeni na kontakt z pyłem azbestu w różnego rodzaju pracach z materiałami budowlanymi, izolacyjnymi, przemyśle energetycznym, chemicznym, górnictwie, czy stoczniach, a także możliwość ubiegania się o wydanie orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej oraz związanych z tym świadczeń.

Na skutek nowelizacji spodziewane jest także zwiększenie liczby postępowań prowadzonych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, dotyczących wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika/komisję lekarską dla celów ustalenia uprawnień do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy/uszczerbku na zdrowiu pozostających w związku z wymienionymi chorobami zawodowymi.

Zmiana obejmuje także 93 firmy oraz 28 byłe zakłady stosujące azbest w produkcji, a także inne zakłady oraz firmy zajmujące się usuwaniem, zabezpieczaniem, transportem wyrobów lub odpadów zawierających azbest oraz zakłady przemysłowe, budowlane i remontowe, które w przeszłości mogły wykorzystywać materiały zawierające azbest.

Te podmioty będą musiały zgłaszać podejrzenie choroby zawodowej również w przypadku rozpoznania dwóch nowych chorób, wprowadzanych omawianym rozporządzeniem.

Projektodawcy podają, iż wprowadzenie nowych jednostek chorób zawodowych może również skutkować zwiększeniem przypadków, do których będą miały zastosowanie regulacje o jednorazowych odszkodowaniach przysługujących od pracodawcy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a także o innych świadczeniach wynikających z przepisów o ubezpieczeniu społecznym.

Etap legislacyjny

Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych znajduje się w tej chwili na etapie konsultacji publicznych (numer wykazu RC9).