Nowe prawo autorskie już obowiązuje

Dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UE

Celem ZmPrAut24 jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego:

1. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/789 z 17.4.2019 r. ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 130, s. 82);
2. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z 17.4.2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 130, s. 92).

Wdrożenie ww. dyrektyw do prawa krajowego nastąpiło poprzez odpowiednie zmiany w trzech ustawach:

1. W ustawie z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509; dalej: PrAut);
2. W ustawie z 15.6.2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2207; dalej: ZbZarządzPrAutU);
3. W ustawie z 27.7.2001 r. o ochronie baz danych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 386; dalej: OchrBazDanychU).

Godziwe wynagrodzenie dla twórców i wykonawców

W związku z upowszechnieniem się korzystania z platform VOD oraz serwisów streamingowych, dostrzeżono potrzebę zmian w zakresie wynagrodzenia twórców i artystów wykonawców.

Twórcom i artystom wykonawcom utworów audiowizualnych oraz artystom wykonawcom utworów muzycznych lub słowno-muzycznych przyznano uprawnienie do wynagrodzenia za korzystanie z ich utworów w Internecie.

Jak wynika z art. 21⁴ PrAut, twórcy utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-muzycznego, w tym twórcy opracowania takiego utworu, są uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Z kolei uprawnienie do ww. wynagrodzenia dla współtwórców utworów audiowizualnych oraz artystów wykonawców wynika z art. 70 ust. 2¹ pkt 5) PrAut.

Tantiemy z tytułu eksploatacji utworu audiowizualnego wypłacane są za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (art. 70 ust. 3 PrAut).

Nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy

Istotną zmianą jest wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy (art. 99⁷ PrAut).

Zgodnie z nowymi przepisami, bez uszczerbku dla praw twórców i pozostałych uprawnionych wydawcy publikacji prasowej przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania publikacją prasową i korzystania z niej w zakresie:

1. zwielokrotniania publikacji prasowej w celu korzystania z niej na polu eksploatacji, o którym mowa w pkt 2;
2. publicznego udostępniania publikacji prasowej przez usługodawcę w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niej dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

Opisane uprawnienie wygasa z upływem dwóch lat następujących po roku, w którym publikacja prasowa została rozpowszechniona po raz pierwszy.

Dotychczas wydawcom prasy nie przysługiwało takie odrębne uprawnienie. Mogli oni nabyć prawa wyłączne do eksploatacji publikacji prasowej online jedynie pochodnie, w ramach praw autorskich nabywanych od twórców publikacji prasowych. Celem nowego rozwiązania jest wzmocnienie profesjonalnych wydawnictw i redakcji dostarczających odbiorcom wiarygodne i rzetelne informacje.

Jak wynika z art. 99⁹ PrAut, twórcy utworów zamieszczonych w publikacji prasowej mają prawo do 50 % wynagrodzenia należnego wydawcy z tytułu korzystania z prawa, o którym mowa w art. 99⁷ ust. 2 PrAut. Wydawca wypłaca wynagrodzenie twórcy nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania tego wynagrodzenia przez wydawcę.

Regularne informacje dla twórców o przychodach i wynagrodzeniu

Prawodawca unijny postanowił zapewnić twórcom przenoszącym swoje prawa lub udzielającym licencji możliwość stałej oceny ich wartości majątkowej w odniesieniu do otrzymanego wynagrodzenia. Dotychczas nie mogli oni liczyć na transparentność w tym zakresie.

Zgodnie z art. 47¹ PrAut, twórca ma prawo do regularnego otrzymywania od osoby, na którą przeniósł autorskie prawa majątkowe, lub od osoby, której udzielił licencji:

odrębnie dla wszystkich ze sposobów korzystania.

Informacja może być wykorzystana przez twórcę wyłącznie w celu ustalenia wartości majątkowej praw przeniesionych albo stanowiących przedmiot licencji.

Przepisy określają, iż informacja jest przekazywana z regularnością odpowiednią do rodzaju działalności, w ramach której utwór jest wykorzystywany, nie rzadziej niż raz w roku i nie częściej niż raz na kwartał.

Nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych

Wprowadzone zostały również nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za treści udostępniane przez ich użytkowników.

Jak wynika z art. 22² PrAut, dostawca usług udostępniania treści online, który bez wymaganej zgody uprawnionego dokonał publicznego udostępnienia utworu zamieszczonego przez usługobiorcę, ponosi odpowiedzialność z tytułu naruszenia prawa autorskiego, chyba iż wykaże, że:

1. dołożył należytej staranności, aby uzyskać tę zgodę oraz
2. dołożył należytej staranności, aby uniemożliwić dostęp do tego utworu, o ile uprawniony przekazał mu informacje odpowiednie i niezbędne do osiągnięcia tego celu, pozwalające w szczególności na ustalenie uprawnionego i identyfikację utworu z uwzględnieniem dostępnych środków technologicznych, oraz
3. działał niezwłocznie po otrzymaniu od uprawnionego należycie uzasadnionego żądania zablokowania dostępu do tego utworu lub usunięcia go ze swoich stron internetowych, a także dołożył należytej staranności, aby uniemożliwić dostęp do tego utworu w przyszłości, o ile uprawniony przekazał mu informacje, o których mowa w pkt 2.

Co istotne, dostawca usług udostępniania treści online umożliwia usługobiorcy składanie skarg, przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, w przypadku:

Skarga nie podlega opłacie i jest rozpatrywana bez zbędnej zwłoki, wyłącznie na podstawie zamieszczonych w niej informacji i załączonych do niej dokumentów oraz informacji i żądań uprawnionego.

Etap legislacyjny

Nowe przepisy weszły w życie 20.9.2024 r. Wyjątek stanowią rozwiązania dotyczące prawa do wynagrodzenia z tytułu udostępniania online utrwalenia artystycznego wykonania, które zaczną obowiązywać po 6 miesiącach od ogłoszenia.