11 miesięcy temu
Ważne dla przedsiębiorców zmiany w prawie karnym, nazywane „Wielką Nowelizacją Kodeksu Karnego”[1], weszły w życie 1 października 2023 r. W dużym stopniu wpływają na oblicze prawa karnego, także w zakresie istotnym dla biznesu. Przedstawiamy 4 najważniejsze zmiany.
1. Szkody w obrocie gospodarczym
Szczególnie interesująca zmiana dotyczy przestępstwa z art. 296 kodeksu karnego, czyli wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym. Przestępstwo to ścigane jest z oskarżenia publicznego. Wyjątkiem jest przestępstwo tzw. niegospodarności bezszkodowej (§1a). W tym przypadku ściganie odbywało na wniosek pokrzywdzonego. jeżeli pokrzywdzonym był Skarb Państwa – ściganie następowało z urzędu.
Nowelizacja kodeksu karnego rozszerzyła katalog osób uprawnionych do złożenia wniosku o ściganie przestępstwa o wspólnika, akcjonariusza i udziałowca pokrzywdzonej spółki. Nie ma wątpliwości, iż wpłynie to na ryzyko osobistej odpowiedzialności osób zasiadających w zarządach spółek.
2. Nowe rodzaje przestępstw, za które może grozić wysoka kara
Nowelizacja kodeksu karnego wprowadziła też nowy przepis – art. 306b. Zgodnie z nim niektóre przestępstwa, mogą zostać zakwalifikowane jako popełnienie zbrodni, a co za tym idzie – zagrożone karą do 25 lat pozbawienia wolności. Chodzi m.in. o:
- wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym,
- łapownictwo na stanowisku kierowniczym,
- nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej
- pranie pieniędzy.
Co to oznacza w praktyce?
3. Podniesienie sankcji za umyślne fałszywe oskarżenia
Ciekawą zmianą, także z punktu widzenia projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających nieprawidłowości, jest podniesienie sankcji związanej z umyślnym fałszywym oskarżeniem innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego (art. 234 kk).
W poprzednim stanie prawnym sprawca czynu podlegał karze grzywny lub karze ograniczenia wonności albo pozbawienia wolości do lat 2. Obecnie sprawca podlegać będzie karze więzienia od 3 miesięcy do 5 lat. Z katalogu kar za to przestępstwo wyłączono grzywnę i ograniczenie wolności, pozostawiając jedynie najostrzejszą formę represji.
4. Zmiany w katalogu kar i grzywien
Nowelizacja podnosi próg uznania kradzieży za przestępstwo.
W poprzednio obowiązującym stanie prawnym kradzież nieprzekraczająca kwoty 500 zł stanowiła wykroczenie. Dziś kwota graniczna to 800 zł.
Zmieni się także katalog kar. Przed nowelizacją kodeksu karnego karami były: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności (od 1 miesiąca do 15 lat), 25 lat więzienia oraz dożywotnie pozbawienie wolności. Aktualnie kara więzienia może zostać orzeczona w wymiarze od 1 miesiąca do 30 lat. Jednocześnie wprowadzono zmiany dążące do uniemożliwienia warunkowego przedterminowego zwolnienia dla sprawców szczególnie niebezpiecznych.
Modyfikacje katalogu kar dotyczą także kary grzywny. Obecnie, o ile ustawa nie stanowi inaczej, najniższa możliwa liczba stawek to 10, jednak jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą grzywny i pozbawienia wolności, to grzywnę wymierza się w wysokości nie niższej od:
- 50 stawek – o ile czyn jest zagrożony karą więzienia nieprzekraczającą roku,
- 100 stawek – o ile czyn jest zagrożony karą więzienia nieprzekraczającą 2 lat,
- 150 stawek – o ile czyn jest zagrożony karą więzienia przekraczającą 2 lata.
Wnioski dla przedsiębiorców po nowelizacji kodeksu karnego
Niewątpliwie opisane zmiany dotyczą każdego przedsiębiorstwa, a w szczególności kadry zarządzającej. Nie od dziś wiadomo, iż większość decyzji biznesowych wiąże się z ryzykiem – a po nowelizacji kodeksu karnego konsekwencje podjętego ryzyka mogą być jeszcze wyższe, niż dotychczas.
Trzeba pamiętać, iż ocena prawnokarna decyzji podejmowanej przez kadrę zarządzającą dokonywana jest po fakcie. Z uwagi na tak wysokie zagrożenie karą, warto wcześniej zadbać o to, aby decyzje (przynajmniej te najbardziej ryzykowne) były odpowiednio udokumentowane i poparte konkretnymi, rzetelnymi danymi i informacjami.
Więcej o nowelizacji kodeksu karnego, m.in. o rozszerzonym katalogu podmiotów mogących złożyć wniosek o ściganie przestępstwa wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym, będziemy pisać w kolejnych artykułach. A w razie pytań lub wątpliwości, zachęcamy do kontaktu z autorami.
[1] Ustawa z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.
