Prawo do Obrony i prawo do posiadania obrońcy w postępowaniu karnym

Prawo do obrony jest jednym z fundamentalnych praw przysługujących każdemu obywatelowi w polskim systemie prawnym. Obejmuje ono nie tylko możliwość samodzielnego bronienia się przed sądem, ale także prawo do ustanowienia obrońcy, który będzie reprezentował interesy oskarżonego na każdym etapie postępowania.

Podstawy Prawne Prawa do Obrony – obrona w procesie karnym – art. 6 kodeksu postępowania karnego

Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, każda osoba, przeciwko której toczy się postępowanie, ma prawo do obrony. Art 6 Kodeksu jasno stanowi, iż oskarżonemu przysługuje prawo do posiadania obrońcy. („Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć„.) Można także korzystać z pomocy radcy prawnego w zakresie spraw procesowych. W sprawach, w których w jest się pokrzywdzonym, można ustanowić do udziału w postępowaniu pełnomocnika.

Ustanowienie obrońcy w procesie karnym -obrona z urzędu

Oskarżony może samodzielnie ustanowić obrońcę, wybierając adwokata lub radcę prawnego (obrona materialna). Stosunek obrończy powstaje na na podstawie udzielonego upoważnienia do obrony i od wtedy jest to osoba uprawniona do obrony oskarżonego. W przypadkach, gdy oskarżony nie jest w stanie pokryć kosztów obrony z wyboru, istnieje możliwość ubiegania się o wyznaczenie obrońcy z urzędu (obrona z urzędu w postępowaniu – obrona formalna). Z Przysługującego prawo do obrony zainteresowany może skorzystać zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i sądowego. Oskarżony zobowiązany jest w tym zakresie złożyć wniosek, w którym uzasadni, iż nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Wyznaczenie obrony z urzędu powstaje poprzez wyznaczenie adwokata z według kolejności z listy adwokatów, a zarządzenie w tym zakresie wydaje Sąd, który powołuje do działania w imieniu oskarżonego w postępowaniu sądowym czy przygotowawczym.

Ustanowienie Pełnomocnika i Obrony w procesie karnym

Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych. W postępowaniu obrońca pełni kluczową rolę w reprezentowaniu interesów oskarżonego. Może on brać udział w przesłuchaniach, składać wnioski dowodowe, zadawać pytania świadkom. W przypadku osób małoletnich lub ubezwłasnowolnionych, rolę tą może pełnić również pełnomocnik. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, o ile uzna, iż nie wymaga tego obrona interesów osoby niebędącej stroną. Granice prawa do obrony w procesie oraz granice działania obrońcy reguluje również polska ustawa karna.

Obrona obligatoryjna – obrońca i pełnomocnik

Oskarżony musi korzystać z pomocy obrońcy w procesie karnym (art 79 § 1 i 2 kpk), jeżeli:

• nie ukończył 18 lat,
• jest głuchy, niemy lub niewidomy
• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona
• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny

Oskarżony ma obligatoryjne prawo do korzystania z pomocy obrońcy również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę lub kiedy zarzucany czyn jest zbrodnią (zbrodnia to czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą)

W sytuacjach, w których oskarżony musi mieć obrońcę, przepisy prawa wskazują, iż koniecznym jest wydanie opinii biegłych lekarzy psychiatrów. Dopiero ich orzeczenie pozwala na działania obrony. Odmiennie jest, kiedy biegli lekarze psychiatrzy uznają, iż czyn oskarżonego nie został popełniony w warunkach wyłączenia lub znacznego ograniczenia zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem i iż stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na udział w postępowaniu i prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny, sąd orzeka, iż udział obrońcy nie jest obowiązkowy.

Procesowy Wymiar Obrony – przysługujące prawo do obrony oskarżonego w postępowaniu karnym

Prawo do obrony obejmuje także procesowy aspekt uczestnictwa oskarżonego w rozprawie sądowej. Oskarżony ma prawo do udziału w każdej czynności procesowej, w której decyduje się o jego losie, oraz do składania wyjaśnień i wniosków. To właśnie z obroną oskarżony ustala linię obrony, która to linia obrony wskazuje czasami na bierne zachowanie oskarżonego w procesie i skorzystanie przez oskarżonego z odmowy składania wyjaśnień (prawo zachowania milczenia).

Granice działania obrońcy w procesie karnym

Obrońca odgrywa istotną rolę broniąc interesów swojego klienta na każdym etapie procesu. Może on prowadzić obronę w sposób samodzielny lub w porozumieniu z oskarżonym, uwzględniając strategię obrony oraz zgromadzone dowody. W przypadkach, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do winy oskarżonego, obrońca jest zobowiązany do przedstawienia tych wątpliwości przed sądem.

Znaczenie Obrońcy w Sprawach Karnych

Posiadanie doświadczonego obrońcy może mieć decydujące znaczenie w sprawach karnych. Adwokat lub radca prawny są w stanie skutecznie bronić interesów oskarżonego, co może wpływać na wynik postępowania. W szczególności, gdy istnieją zawiłości prawne lub dowody są niejednoznaczne, rola obrońcy staje się kluczowa.

Podsumowanie

Każdej osobie w zakresie prawa karnego i toczących się postępowań przysługują odpowiednie prawa. Najważniejsze prawo oskarżonego to prawo do obrony i posiadania obrońcy w postępowaniu, które toczy się przed organami ścigania lub przed sądem. Prawo do obrony jest niezbywalnym prawem każdego obywatela, którego realizacji każdy ma prawo żądać i nie można ograniczać. Gwarantuje ono możliwość skutecznego bronienia się przed zarzutami oraz korzystania z pomocy profesjonalnego obrońcy. W polskim systemie prawnym prawo to jest chronione na każdym etapie postępowania, co zapewnia sprawiedliwość i równowagę w procesie sądowym.

Autor:

Oliwia Babiarz