Ochrona praw akcjonariuszy restrukturyzowanego banku

Stan faktyczny

W 2016 r. DE wniósł do hiszpańskiego sądu pozew przeciwko Bankowi (dalej: B), w którym żądał stwierdzenia nieważności nabycia obligacji podporządkowanych podlegających obowiązkowej zamianie na akcje, a także żądał zwrotu zainwestowanej kwoty. Sąd uwzględnił to powództwo.

W 2017 r. decyzją adekwatnego hiszpańskiego organu wobec B został wdrożony program restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. W decyzji tej obniżono w szczególności do zera kapitał zakładowy B poprzez umorzenie wszystkich akcji znajdujących się w obrocie. Wskutek tej decyzji DE przestał być właścicielem akcji B, które otrzymał po konwersji subskrybowanych obligacji, przy czym nie otrzymał żadnego wynagrodzenia. W 2018 r. Banco Santander został uniwersalnym następcą B przez jego przejęcie. B utracił podmiotowość prawną.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy DE może powołać się na roszczenie „należne” w rozumieniu art. 53 ust. 3 i art. 60 ust. 2 ak. 1 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z 15.5.2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/UE oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1093/2010 i (UE) Nr 648/2012 (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 173, s. 190; dalej BRRD) w ramach tego sporu.

Stanowisko TS

W ocenie TS z art. 34 ust. 1 lit. a) i b), art. 53 ust. 1 i 3 oraz art. 60 ust. 2 ak. 1 lit. b) i c) dyrektywy 2014/59/UE wynika, iż w przypadku całkowitego umorzenia akcji w kapitale zakładowym instytucji kredytowej objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją na podstawie dyrektywy BRRD akcjonariusze tej instytucji kredytowej mogą dochodzić od tej instytucji kredytowej lub podmiotu, który ją zastąpił, wyłącznie zobowiązań lub roszczeń wynikających z umorzonych instrumentów kapitałowych, które w chwili restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji były już „należne” w rozumieniu art. 53 ust. 3 i art. 60 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2014/59/UE.

Trybunał stwierdził, iż zgodnie z art. 34 ust. 1 lit. a) i b) tej dyrektywy 2014/59/UE akcjonariusze, a następnie wierzyciele instytucji kredytowej objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją powinni jako pierwsi ponieść straty powstałe w wyniku zastosowania tej procedury. Jednakże zasada pierwszeństwa odpowiedzialności akcjonariuszy i wierzycieli za te straty została złagodzona przez przepisy art. 53 ust. 3 i art. 60 ust. 2 ak. 1 lit. b) dyrektywy 2014/59/UE, których podmiotowy zakres stosowania jest taki sam jak art. 34 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy 2014/59/UE.

Trybunał zaznaczył, iż w przeciwieństwie do powództw o stwierdzenie nieważności lub odpowiedzialności wytoczonych po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, powództw takich – o ile zostały wytoczone przed restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją – nie można uznać za mające skutek wsteczny i nie mogą one podważyć wyceny przewidzianej w art. 36 ust. 1 dyrektywy 2014/59/UE i opartej na niej decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Przy czym TS podzielił stanowisko rzeczniczki generalnej (pkt 72 opinii), iż wycena może nie uwzględniać wszystkich wytoczonych powództw, ponieważ taki poziom niepewności jest widoczny w każdej „inwentaryzacji”, przez co można uznać, iż stanowi on część ogólnego ryzyka, które musi zostać przyjęte w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji na podstawie dyrektywy 2014/59/UE.

Trybunał zaznaczył, iż przepisy dyrektywy BRRD należy interpretować w świetle praw podstawowych gwarantowanych w Karcie Praw Podstawowych (Dz.Urz. UE C z 2010 r. Nr 83, s. 389; dalej: KPP), a w szczególności prawa do skutecznego środka prawnego ustanowionego w art. 47 KPP. Co się tyczy powództw o stwierdzenie nieważności i odpowiedzialności wniesionych po wydaniu decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w celu uzyskania zwrotu kwot zapłaconych w chwili nabycia rozpatrywanych instrumentów kapitałowych, z orzecznictwa TS wynika zasadniczo, iż art. 47 w zw. z art. 52 ust. 1 KPP nie stoi na przeszkodzie wykładni, zgodnie z którą przepisy dyrektywy BRRD uniemożliwiają akcjonariuszom instytucji kredytowej objętej procedurą restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji wytoczenie takich powództw po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji – wyrok TSUE z 5.5.2022 r., Banco Santander (Restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja Banco Popular), C-410/20, Legalis, pkt 48–50).

W ocenie TS sytuacja osób, które wytoczyły powództwa o stwierdzenie nieważności i odpowiedzialności wniesionych przed wydaniem decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz uporządkowaną likwidacją, różni się istotnie od sytuacji osób, które wniosły powództwo po jej rozpoczęciu. Przede wszystkim Trybunał podzielił stanowisko rzeczniczki generalnej (pkt 86 opinii), iż wykładnia, zgodnie z którą roszczenia wynikające z powództw o stwierdzenie nieważności lub odpowiedzialności wytoczonych przed restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją nie stanowią „należnych” zobowiązań lub roszczeń w rozumieniu art. 53 ust. 3 i art. 60 ust. 2 ak. 1 lit. b) dyrektywy BRRD, których można dochodzić od instytucji kredytowej objętej procedurą restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz podmiotu będącego jej następcą, skutkowałaby tym, iż decyzja o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji pozbawiałaby postępowania sądowe w toku przedmiotu, a zatem można by je było zamknąć.

Trybunał podkreślił również, iż wytaczając takie powództwa przed sądami krajowymi, taka osoba co do zasady wykazała się należytą starannością w celu uzyskania spłaty wierzytelności wynikających z tych powództw przed restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją, w odróżnieniu od osób, które wytoczyły takie powództwa po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. W związku z tym, biorąc pod uwagę paremię iura vigilantibus non dormientibus prosunt (prawa służą osobom starannym, a nie ospałym), TS stwierdził, iż los powództw wniesionych przed restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją nie może zależeć od okoliczności, czy były one przedmiotem prawomocnego wyroku w chwili rozwiązania.

Reasumując TS orzekł, iż przepisy art. 34 ust. 1 lit. a) i b), art. 53 ust. 1 i 3 oraz art. 60 ust. 2 ak. 1 lit. b) i c) dyrektywy BRRD należy interpretować w ten sposób, iż nie stoją one na przeszkodzie temu, aby roszczenia wynikające z powództwa o stwierdzenie nieważności umowy subskrypcji obligacji podporządkowanych zamienionych w akcje oraz powództwa o stwierdzenie odpowiedzialności opartych na naruszeniu wymagań informacyjnych wynikających z dyrektywy 2004/39 uznać za należące do kategorii zobowiązań lub roszczeń „należnych” w chwili restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji danej instytucji kredytowej w rozumieniu art. 53 ust. 3 i art. 60 ust. 2 ak. 1 lit. b) dyrektywy BRRD o ile te powództwa zostały wytoczone przed całkowitym umorzeniem akcji w kapitale zakładowym tej instytucji kredytowej w ramach procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

Komentarz