Pestycydy w produktach żywnościowych

Każdego roku Grupa Robocza ds. Środowiska (EWG – Environmental Working Group) wydaje przewodnik na podstawie danych z badań przeprowadzonych przez Departament Rolnictwa i Agencję ds. Żywności i Leków (FDA – Food and Drug Administration). Testy zostały przeprowadzone na 47510 próbkach pochodzących z 46 owoców i warzyw.

Przewodnik EWG dotyczy pestycydów w świeżych produktach na rynku amerykańskim. Jest to raport z badań na obecność związków stosowanych w zwalczaniu szkodników w żywności. Informuje również o negatywnym wpływie na organizm ludzki. Pierwsza publikacja ukazała się w 2004 roku. Przewodnik odnosi się do stanu prawnego na rynku USA. Poszczególne wymienione pestycydy i ich zastosowanie może być różne na rynku Unii Europejskiej.

W przedstawionym przewodniku są wyróżnione trzy grupy: „Brudna Dwunastka” – najwyższa zawartość pestycydów, „Czysta Piętnastka” – niska zawartość lub niezawierające pestycydów oraz grupa owoców i warzyw nienależąca do żadnej z wymienionych.

„Brudna dwunastka”

1. Truskawki
2. Szpinak
3. Jarmuż
4. Winogrona
5. Brzoskwinie
6. Gruszki
7. Nektarynki
8. Jabłka
9. Papryka
10. Wiśnie
11. Borówki
12. Fasolka szparagowa

„Czysta piętnastka”

1. Awokado
2. Kukurydza
3. Ananas
4. Cebula
5. Papaja
6. Groszek zielony
7. Szparagi
8. Melon
9. Kiwi
10. Kapusta
11. Arbuz
12. Pieczarki
13. Mango
14. Batat
15. Marchew

Wśród najbardziej zanieczyszczonych owoców i warzyw najczęściej identyfikowanymi pestycydami były fungicydy. W świeżych produktach znajdowano takie substancje chemiczne jak fludioksonil, piraklostrobina, boskalid i pirymentanil. Fungicydy stosuje się na warzywa i owoce w celu zapobiegania wystąpieniu chorób grzybiczych między innymi mączniaka prawdziwego.

Po przebadaniu próbek wykazano, iż 75% z nich zawiera w sobie pozostałości pestycydów. W przypadku owoców i warzyw zaliczających się do „Brudnej dwunastki” aż 95% próbek zawierało pestycydy. 65% próbek z grupy najmniej zanieczyszczonych świeżych produktów nie zawierało wykrywalnych pozostałości pestycydów.

Badania naukowe przeprowadzone na Uniwersytecie Harvard wykazały zależność pomiędzy pestycydami a zdrowiem ludzkim. Spożywanie warzyw i owoców o dużej zawartości pestycydów nie jest korzystne dla zdrowia ludzi. Może to w dalszym efekcie wywoływać choroby układu krążenia.

Na obecną chwilę nie poznano dokładnie zagrożeń wynikających z fungicydów dla zdrowia ludzi. Nie są tak dobrze zbadane jak inne pestycydy. Pojawiające się dowody sugerują, iż mogą wpływać negatywnie na układ hormonalny. Niektóre badania wykazują, iż fungicydy mogą powodować zaburzenie pracy tarczycy, uszkodzenie wątroby, zaburzenia metaboliczne.

Pozostałości pestycydów wynikające ze stosowania środków ochrony roślin podczas upraw roślin spożywczych i pastewnych mogą być zagrożeniem dla zdrowia publicznego. Aktem prawnym regulujący stosowanie pestycydów w Unii Europejskiej jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzenia do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywę Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG. Ustanawia ono przepisy dotyczące wprowadzania środków ochrony roślin do obrotu oraz reguluje zasady zatwierdzania środków czynnych wchodzących w skład środków ochrony roślin. Rozporządzenia ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony ludzi i zwierząt oraz środowiska. Kolejnym aktem prawnym dotyczącym stosowania pestycydów jest Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG. Najwyższy dopuszczalny poziom pestycydów (NDP) to górna granica pozostałości pestycydów, które są prawnie dopuszczalne w żywności lub paszy dla zwierząt w oparciu o dobrą praktykę rolniczą i najniższe narażenie niezbędne do ochrony konsumentów.

W zamieszczonym sprawozdaniu przez EFSA w 2021 roku pobrano łącznie 87863 próbek żywności. 77422 próbek pochodziły z żywności nieprzetworzonej. Z przeanalizowanych danych 96,1% próbek mieściło się w prawnie dopuszczalnym zakresie. Pozostałe 3,9% próbek było niezgodne i przekroczyło najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości pestycydów. Do najbardziej zanieczyszczonych świeżych produktów zaliczały się: marakuja, papryka chili, cytryny i granat. Pestycydem o największej liczbie przekroczeń NDP był tlenek etylenu.

Stan prawny na dzień: 09.04.2024 r.

W razie pytań i wątpliwości związanych z prawem żywnościowym zapraszamy do kontaktu z naszym ekspertem, mec. Piotrem Włodawcem: wlodawiec[at]prokurent.com.pl

Autorzy:

Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner

Paweł Buczyński – Inżynier Technologii Żywności