2 lat temu
Niemal każdy z nas zdaje sobie sprawę z tego, czym jest PIT lub CIT. Nie wszyscy jednak wiedzą, co oznacza podatek obrotowy. Zainteresował Cię ten temat? jeżeli tak, to koniecznie przeczytaj poniższy tekst.
Podatki to świadczenia, które charakteryzują się powszechnym charakterem, są nieodpłatne i obligatoryjne, a wszelkie kwestie z nimi związane zostały określone przepisami. Zasadniczo, dzieli się je na trzy główne rodzaje: dochodowe (wynagrodzeń lub zysków firm — PIT/CIT), majątkowe (od zgromadzonych aktywów, w tym na przykład nieruchomości) oraz pośrednie (od dokonanego obrotu — VAT). Ciekawym zagadnieniem w tym zakresie jest tzw. podatek obrotowy.
Podatek obrotowy — definicja, istota
Podatek obrotowy jest ustalany na podstawie obrotu, tj. przychodów ze sprzedaży. Stąd inne określenie tej formy zobowiązania publicznoprawnego: podatek od sprzedaży. Podczas ustalania podstawy nie bierze się wówczas pod uwagę kosztów uzyskania przychodu, tak jak ma to miejsce w przypadku w tej chwili stosowanych PIT lub CIT.
Podatek obrotowy był przez dziesiątki lat stosowany w rozwiniętych krajach zachodniej Europy oraz w państwach gospodarki ludowej (w tym na przykład w Polsce). Choć pada on obiektem częstej krytyki, nie wolno zapominać, iż koncepcja ta ma wiele zalet. Zalicza się do nich przede wszystkim prostotę.
Nie trzeba przeprowadzać skomplikowanych procedur (w tym np. stosowań odliczeń, ulg i zwolnień), aby móc ustalić wartość zobowiązania. Last but not least, podatek obrotowy to rozwiązanie korzystne z punktu widzenia państwa. Jest tak, ponieważ podmioty nim objęte miałyby znacznie mniejsze możliwości w zakresie optymalizacji — wysokość tej formy obciążenia to pochodna wartości sprzedaży, a nie wykorzystywania kruczków prawnych.
Działania Ministra Finansów w zakresie podatku przychodowego
Począwszy od dnia 1 stycznia 2022 roku, w Polsce obowiązują przepisy określane zbiorczo jako tzw. Polski Ład. Jest to np. zwiększenie kwoty wolnej od PIT czy zmiany w zakresie naliczania składki zdrowotnej, ale także takie zmiany jak wprowadzenie nowego obciążenia — podatku od przychodów. Zostało ono uwzględnione w ustawie z dnia 15 lutego 1992 roku o CIT.
Celem wprowadzenia podatku od przychodów jest sprawienie, by duże firmy nie unikały płacenia zobowiązań wobec państwa. To właśnie dlatego nowym obciążeniem zostają objęte podmioty, w przypadku których wystąpiła strata lub rentowność (relacja procentowa dochodów do przychodów pochodzących z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa) wyniosła na poziomie niższym niż 1%.
Stawka obciążeń naliczanych od przychodów wynosi 10% i jest obliczana na podstawie kilku wskaźników (poziomu przychodów niekapitałowych, kosztów finansowania dłużnego itp.).
Co ważne, w przypadku podmiotów objętych nowym obciążeniem podatek CIT wciąż musi być opłacany zgodnie z przepisami (opłacone zobowiązanie z tego tytułu jest odliczane od CIT-u).
Jakie wady ma podatek obrotowy?
Rozwiązanie to jest czasem krytykowane jako instrument fiskalny niedostosowany do współczesnych realiów gospodarczych. Taki stan rzeczy ma wynikać przede wszystkim stąd, iż poszczególne branże gospodarki cechują się różnym poziomem rentowności (w encyklopediach oraz literaturze ekonomicznej jest ona definiowana jako stosunek zysku do przychodów).
W efekcie wdrożenie koncepcji podatku obrotowego może ugodzić przedsiębiorstwa z tych sektorów rynkowych, w których niska marża jest na porządku dziennym — dobrym przykładem jest tu handel detaliczny.
Można wprawdzie zniwelować opisywaną słabość poprzez różnicowanie stawek obciążeń publicznoprawnych dla różnych sektorów. Z drugiej jednak strony takie działanie jest nie tylko czasochłonne i skomplikowane, ale może mieć charakter uznaniowy. W wielu sytuacjach obiektywne ustalenie poziomu zyskowności może okazać się bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.
Kolejną ze słabości omawianego rozwiązania jest fakt kilkukrotnego opodatkowania towarów na różnych etapach produkcji. Taki stan rzeczy oznacza, iż byłyby nim każdorazowo obejmowane procesy na wszystkich szczeblach cyklu produkcyjnego. Obłożenie obciążeniem wszystkich półproduktów, prefabrykatów itp. przełożyłoby się zatem na znaczne podwyższenie cen produktów finalnych.
VAT a podatek obrotowy
Przez wiele lat podatek obrotowy był ważnym źródłem wpływów do budżetu państw europejskim. Stopniowo jednak został on zastąpiony przez VAT. Przykładowo, w polskim ustawodawstwie takie rozwiązanie obowiązywało aż do 1993 roku. Podejście to zakładało między innymi stawkę na poziomie 20% przychodów w przypadku producentów oraz 5% dla obrotu generowanego przez dostawców usług.
W ramach przeprowadzanej w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia transformacji ustrojowo-gospodarczej podatek obrotowy został zastąpiony VAT-em. Co ciekawe, niektóre środowiska polityczno-gospodarcze w Polsce oraz na świecie wciąż uznają omawiane rozwiązanie jako sposób na usprawnienie polityki fiskalnej państwa.
Zdaniem niektórych nowy rodzaj obciążenia to krok do zastąpienia dotychczasowych rozliczeń, jakie przedsiębiorstwa prowadzą z Urzędem Skarbowym. Jak jest w rzeczywistości? Tego jeszcze nie wiadomo — najbliższe lata pokażą kierunek zmian.
