Podwyżka stawek minimalnych opłat za czynności radców prawnych

Podstawa prawna projektowanych zmian

Projektowane rozporządzenie stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w przepisach art. 22⁵ ust. 2 i 3 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 499).

Zgodnie z przepisami Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Naczelnej Rady Adwokackiej, określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat za czynności radców prawnych przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiących podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego, mając na względzie, iż ustalenie opłaty wyższej niż stawka minimalna, ale nieprzekraczającej sześciokrotności tej stawki, może być uzasadnione rodzajem i zawiłością sprawy oraz niezbędnym nakładem pracy radcy prawnego.

Dodatkowo, Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Naczelnej Rady Adwokackiej, określi, w drodze rozporządzenia, stawki minimalne za czynności radców prawnych mając na względzie rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy radcy prawnego.

Cel projektowanego rozporządzenia

Celem nowelizacji jest zmiana obowiązującego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935) przez podwyższenie obowiązujących stawek minimalnych za udzieloną pomoc prawną przez radcę prawnego „z wyboru” o 100% w określonych sprawach.

Postulaty środowiska prawniczego

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, zakres nowelizacji został wypracowany w toku uzgodnień, a opracowany w ten sposób zakres nowelizacji uwzględnia postulaty środowiska prawniczego podnoszone w debacie publicznej.

Urealnienie najniższych opłat

W projekcie rozporządzenia zaproponowano 11 kategorii spraw, które wymagają interwencji legislacyjnej i podniesienia ich o 100%. Propozycje poszczególnych opłat uwzględniają rodzaj i zawiłość spraw, których dotyczą oraz niezbędny nakład pracy wymagany przy ich prowadzeniu. Co istotne, proponowane rozwiązanie ma wyjść naprzeciw postulatom mającym na celu ich dostosowanie do obecnych realiów ekonomicznych. Uwzględniają one również słuszny interes strony wygrywającej sprawę.

Szczegółowy opis projektowanych rozwiązań

Projektowane rozporządzenie zakłada podwyższenie obowiązujących stawek minimalnych za udzieloną pomoc prawną przez radcę prawnego „z wyboru” w sprawach o:

1. alimenty, nakazanie wypłacenia wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka – gdzie aktualnie wynosi 120 zł (podwyższenie do 240 zł);
2. stwierdzenie nabycia spadku – gdzie aktualnie wynosi 120 zł (podwyższenie do 240 zł);
3. opróżnienie lokalu mieszkalnego – gdzie aktualnie wynosi 240 zł (podwyższenie do 480 zł);
4. ze skargi na czynności komornika – gdzie aktualnie wynosi 80 zł (podwyższenie do 160 zł);
5. nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy – gdzie aktualnie wynosi 180 zł (podwyższenie do 360 zł);
6. inne roszczenia niemajątkowe – gdzie aktualnie wynosi 120 zł (podwyższenie do 240 zł);
7. ustalenie wypadku przy pracy, o ile nie jest połączone z dochodzeniem odszkodowania lub renty – gdzie aktualnie wynosi 240 zł (podwyższenie do 480 zł);
8. świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym – gdzie aktualnie wynosi 180 zł (podwyższenie do 360 zł);
9. demoralizację – gdzie aktualnie wynosi 120 zł (podwyższenie do 240 zł);
10. czyn karalny – gdzie aktualnie wynosi 360 zł (podwyższenie do 720 zł);
11. nieletnich, o ile sprawa dotyczy zarówno demoralizacji, jak i czynu karalnego – gdzie aktualnie stawka wynosi 360 zł (podwyższenie do 720 zł).

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, propozycje poszczególnych opłat uwzględniają rodzaj i zawiłość spraw, których dotyczą oraz niezbędny nakład pracy wymagany przy ich prowadzeniu.

Wejście projektowanych zmian w życie

Zgodnie z treścią projektowanego rozporządzenia, powinno ono wejść w życie w dniu następującym po dniu ogłoszenia. Z uwagi na charakter materii, która ma zostać uregulowana nie zachodzi potrzeba ograniczania stosowania podwyższonych stawek tylko do nowych spraw. Wskazuje się, iż projektowane rozwiązania powinny również znaleźć zastosowanie do spraw będących w toku.

Etap legislacyjny

Projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych został udostępniony 7.11.2024 r. w Rządowym Centrum Legislacji. w tej chwili projekt podlega opiniowaniu.

Komentarz dla Legalis.pl
dr hab. Tomasz Scheffler, Wiceprezes Krajowej Rady Radców Prawnych

Zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany wychodzą naprzeciw postulatom zgłaszanym przez samorząd radców prawnych (i adwokatów) od wielu lat. Cieszy może to, iż władze publiczne nie tylko zauważyły narastający problem niskich stawek za świadczenie pomocy z urzędu, ale iż również przyznały rację samorządom, które wskazywały na niesprawiedliwość utrzymywania ich na dotychczasowym, skrajnie niskim poziomie. Pomoc z urzędu przyznawana jest – pisząc w pewnym uproszczeniu – osobom najbiedniejszym, których nie stać jest na pozyskanie pełnomocnika na rynku, stąd tak dotychczasowa niska wycena pracy profesjonalnego pełnomocnika była pośrednio wyrazem swoistego podejścia władzy do najsłabszej części społeczeństwa. Środowisko radcowskie z zadowolenie przyjmuje zmiany stawek, jednakże ma jednocześnie nadzieję, iż jest to dopiero pierwszy krok, który nie tylko zaowocuje dalszym urealnianiem stawek, ale również przyczyni się do całościowego zreformowania tzw. prawa ubogich. Nasz samorząd jest przygotowany do merytorycznego wsparcia Ministerstwa Sprawiedliwości w przypadku podjęcia prac w tym zakresie.