1 rok temu
Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) od podatku zwalnia się sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 tys. zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Zwalnia się od podatku także sprzedaż dokonywaną przez podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, o ile przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy ww. kwoty, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym.
To dość powszechnie znany (i lubiany) przepis, znajdujący wciąż spore zastosowanie, choć coraz węższe, a to ze względu na inflację i brak waloryzacji progu zwolnienia podmiotowego przez Ministerstwo Finansów. Nie jest to jednak przepis o zasięgu nieograniczonym. Nie dotyczy on np. podmiotów świadczących usługi doradcze (np. prawników, doradców podatkowych, ale też doradców różnej maści) ani sprzedających nieruchomości (co z kolei doskwiera czasem osobom sprzedającym swoje prywatne mienie nieruchome, a których fiskus uznaje za podatników VAT).
Jest jeszcze jedna kategoria podmiotów, które nie skorzystają ze zwolnienia z art. 113 ust. 1 VATU. Są to mianowicie podmioty nieposiadające siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju (art. 113 ust. 13 pkt 3 VATU), a więc podmioty zagraniczne. Czasami jednak nie jest łatwo zdefiniować tę kategorię. Dowodem na to sytuacja, która zaistniała w opisywanej niżej interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS.
Czego dotyczyła sprawa?
Podatnik jest osobą fizyczną zamieszkałą na stałe w Irlandii. Tam też pracuje, a w Polsce nie prowadzi działalności gospodarczej ani nie jest polskim rezydentem podatkowym. Podatnik jest za to w Polsce właścicielem mieszkania, które wynajmuje osobom fizycznym wyłącznie na cele mieszkaniowe. Najemca uiszcza opłatę za najem w jednej ustalonej kwocie, która obejmuje wszystkie opłaty ryczałtowo. Media zawierają się w opłacie za najem i nie są wyrównywane ze względu na odczyt licznika. Wszystkie opłaty za czynsz prąd gaz itp. ponosi wynajmujący i na niego są wszystkie umowy. w tej chwili podatnik jest zarejestrowany do VAT i sporządza miesięczne deklaracje VAT.
Podatnik zastanawia się jednak nad możliwością wyrejestrowania się z zacnego grona podatników VAT czynnych, a to dlatego, iż przyszła mu do głowy możliwość skorzystania ze zwolnienia z VAT. Roczny obrót podatnika nie przekracza bowiem 200 tys. zł, co daje mu potencjał na alternatywne zwolnienie z art. 113 ust. 1 VATU. Pytanie tylko, czy fiskus spojrzy przychylnie na możliwość skorzystania z jednego z ww. przepisów.
Dyrektor KIS wydał w tej sprawie interpretację indywidualną z 8.3.2023 r., 0114-KDIP1-1.4012.693.2022.1.AWY, Legalis. Organ przypomniał, iż przepisy prawa podatkowego nie posługują się pojęciem „siedziba” w odniesieniu do osób fizycznych, a jedynie w odniesieniu do osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. W przypadku osób fizycznych można mówić wyłącznie o miejscu zamieszkania, natomiast pojęcie siedziby związane jest wyłącznie z jednostkami, którym przysługuje osobowość prawna. Dlatego też w przypadku osoby fizycznej miejsce siedziby jest zrównane z miejscem zamieszkania. Adres zamieszkania dla podatnika będącego osobą fizyczną jest tym, czym adres siedziby dla podatnika będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną niemającej osobowości prawnej, czyli informacją identyfikującą go jako podatnika.
Zgodnie z przepisami podatnik będący osobą fizyczną, który nie posiada miejsca zamieszkania na terytorium Polski, nie posiada tym samym siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju. W konsekwencji podatnik, który posiada swoje miejsce zamieszkania za granicą, a prowadzi czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce, z zasady nie może skorzystać ze zwolnienia z uwagi na wysokość obrotu. Jednocześnie jednak brak zwolnienia na podstawie art. 113 ust. 1 i ust. 9 VATU nie wyklucza możliwości zastosowania zwolnienia na innej podstawie – o ile takowe przysługuje. A w tym konkretnym przypadku jest na to potencjał, zważywszy na treść art. 43 ust. 1 pkt. 36 VATU. To zwolnienie przedmiotowe, dla którego siedziba (miejsce zamieszkania) podatnika nie ma znaczenia.
Komentarz
Opisywana sytuacja wydaje się dość powszechna. Może dotyczyć np. pracowników oddelegowanych do pracy w innym kraju na określony czas. Pozostawiają oni w kraju mieszkania, które często wynajmują. istotną kwestią jest w takich przypadkach to, czy faktycznie wyjazd z pozostawieniem nieruchomości czyni z takich oddelegowanych pracowników rezydentów innego kraju. Pozostaje to jednak poza zakresem zainteresowania omawianej interpretacji, podobnie jak fakt uznawania (bądź nie) wynajmującego za podatnika VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 VATU. Tutaj wnioskodawca uznał sam siebie za prowadzącego działalność gospodarczą. Nie ma więc dyskusji na ten temat.
Nie ma też wątpliwości, iż podatnik – choć to rodak – powinien być traktowany jak podmiot zagraniczny dla VAT. Tak podpowiada orzecznictwo. Przykładowo, WSA w Warszawie w wyroku z 20.4.2016 r., II SA/Wa 1376/15, uznał, iż gdy działalność osoby fizycznej prowadzona jest w innym miejscu niż miejsce jej zamieszkania, za siedzibę działalności gospodarczej należy uznawać miejsce zamieszkania tej osoby. To w tym miejscu podejmowane są najważniejsze decyzje osoby fizycznej w zakresie bieżącego kierowania tą działalnością. choćby okoliczność kilkukrotnych w skali roku przyjazdów do Polski w celach związanych z najmem niczego w tym zakresie nie zmienia.
Zagadnienie analizowane w omawianej interpretacji było też przedmiotem orzecznictwa unijnego. Chodzi m.in. o wyrok TSUE z 26.10.2010, C-97/09, Legalis. W stanie faktycznym objętym powołanym orzeczeniem obywatelka Niemiec, mająca miejsce zamieszkania w Niemczech, chciała skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT w Austrii od obrotów uzyskiwanych z wynajmu nieruchomości położonej właśnie w Austrii. TSUE potwierdził zasadność odmowy zwolnienia w zakresie, w jakim pozwalają one państwom członkowskim przyznać małym przedsiębiorstwom mającym siedzibę na ich terytorium zwolnienie z VAT, łączące się z utratą prawa do odliczenia, ale wykluczają tę możliwość w przypadku małych przedsiębiorstw mających siedzibę w innych państwach członkowskich. Te niewątpliwe różnicowanie sytuacji podatników z różnych państw UE nie narusza w żaden sposób swobód traktatowych (w szczególności swobody prowadzenia działalności gospodarczej). Jest uzasadnione tym, iż w przypadku gdy miejsce wykonywania działalności gospodarczej jest położone w innym kraju niż miejsce zamieszkania podatnika, utrudnione jest kontrolowanie tej działalności w miejscu jej wykonania. W szczególności utrudniony jest dostęp do informacji o tej działalności oraz do ksiąg służących jej ewidencjonowaniu.
Musimy jednak pamiętać o zwolnieniu przedmiotowym z art. 43 ust. 1 pkt. 36 VATU. Ono jest jak najbardziej osiągalne, o ile spełnione będą przesłanki określone w interpretacji ogólnej Dyrektora KIS z 8.10.2021 r., PT1.8101.1.2021, Legalis. w uproszczeniu chodzi więc o wynajem lokalu mieszkalnego bezpośrednio na rzecz osoby zaspokajającej swoje cele mieszkaniowe lub społecznej agencji najmu (a nie np. na rzecz przedsiębiorcy, który udostępnia lokal swoim pracownikom). Podatnik może skorzystać z takiego zwolnienia z VAT – nieważne, gdzie ma siedzibę, oraz w jakiej wysokości osiąga roczny obrót.
